ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ. ԿԱՄԱՎՈՐ ԶՈՀԱԲԵՐՈՒԹՅՈ՞ՒՆ
Հանրային խորհրդի անդամ, «Հայաստանի Քրիստոնեա-դեմոկրատական միություն» կուսակցության նախագահ Խոսրով Հարությունյանը «Փաստարկ» ակումբում կայացած մամուլի ասուլիսի ժամանակ, ներկայացնելով խորհրդի ղարաբաղյան ուղևորությունը, այսպիսի մի կենսականորեն կարևոր միտք է հայտնել. «Մենք նկատեցինք, որ բանակցությունների հարցում ղարաբաղյան իշխանություններն անվերապահորեն վստահում են Սերժ Սարգսյանին։ Նրանք երբևէ չեն ենթադրում, որ հնարավոր է քաղաքական բանակցությունների արդյունքում զիջվեն ղարաբաղյան կենսական նշանակության հարցեր»։
Այսպիսի հույժ կարևոր տեղեկություն Հայաստան բերելու համար, իրոք, արժեր, որ հանրային խորհրդի անդամները չորսհարյուր կմ ճանապարհ կտրեին, հասնեին Ստեփանակերտ,- գրում է «Հրապարակ» թերթը։ Հատկապես, երբ Ղարաբաղից մինչ այդ այլ կարգի հայտարարություններ էին Հայաստան հասնում։ Ղարաբաղյան ԱԳՆ-ն, ԱԺ պատգամավորները պարբերաբար հայտնում են, որ Ղարաբաղը չի ընդունում Մադրիդյան սկզբունքները, պահանջում են «պատասխանատվության ենթարկել ՀՀ-ին, որը հանդես է գալիս որպես բանակցային կողմ՝ առանց ԼՂՀ համաձայնության, քանզի երբևիցէ չի եղել գրավոր համաձայնություն, որ ՀՀ-ն հանդես գա ԼՂՀ-ի փոխարեն»։
Հանրային խորհրդի անդամները արցախյան առաքելության ժամանակ հանդիպել են ոչ միայն ԱԺ պատգամավորների, այլև վերոհիշյալ հասարակական կազմակերպությունների ղեկավարների ու անդամների հետ։ Այդ նրա՞նք են հայտնել Խ. Հարությունյանին, որ «անվերապահորեն վստահում են Սերժ Սարգսյանին»։ Մինչդեռ վերջերս հայտարարություն են ընդունել, ըստ որի՝ Պարտադրվող տարբերակը գնահատվում է անօրինական, անարդար, անբարոյական եւ կործանարար ամբողջ հարավ-կովկասյան տարածաշրջանի համար։ Երկու տասնյակ հասարակական կազմակերպությունների ղեկավարներն ու փորձագետները նույնպես պահանջել են ոչ միայն «քաղաքական գնահատական տալ տեղի ունեցող բանակցություններին, այլև պատասխանատվության ենթարկել նրանց, ովքեր թույլ են տվել բանակցությունների ընթացքի զարգացումն այն սցենարով, որի արդյունքում վտանգել է ոչ միայն մարդկանց կյանքը և հայկական պետականությունը որպես այդպիսին, այլև ամբողջ տարածաշրջանի անվտանգությունը։
Խ. Հարությունյանը հայտնել է նաև, որ Ղարաբաղում փաստում էին, թե մինչ այս գոյություն ունեցող բոլոր բանակցային գործընթացների հայտնի փաստաթղթերից սա (խոսքը Մադրիդյան սկզբունքների մասին է) որակական տեղաշարժ ունի՝ դեպի կոնֆլիկտի հնարավոր արդարացի լուծում։
Թվում է՝ կամ Խ. Հարությունյանն է լուսնից իջել, կամ նրա ղարաբաղյան «զրուցակիցները», քանզի գաղափար չունեն, որ խոսքը կարգավորման այն սկզբունքների մասին է, որ ենթադրում է՝ 1. Ղարաբաղը (նախկին ԼՂԻՄ-ը) շրջապատող տարածքների վերադարձ Ադրբեջանի վերահսկողությանը, 2.բոլոր ներքին տեղահանված անձանց և փախստականների (խոսքը միայն ազերիների մասին է, ի դեպ, հազիվ որեւէ հայ ցանկանա կրկին վերադառնալ Բաքու կամ Սումգաիթ)՝ իրենց նախկին մշտական բնակության վայրերը վերադառնալու իրավունքի ապահովում, 3.Հայաստանը Ղարաբաղին կապող միջանցք (ասել է թե՝ պորտալար, երեւի թե փախուստի համար), 4.անվտանգության միջազգային երաշխիքներ, որոնք կներառեն խաղաղապահ գործողություն (ինչպես Կոսովոյի սերբերի անվտանգությունն են պաշտպանել), 5.Ղարաբաղին միջանկյալ կարգավիճակի տրամադրում՝ ներկայիս անկախ պետականության փոխարեն...
Խ. Հարությունյանի կարծիքով՝ «չնայած 1994 թվականից ի վեր Ադրբեջանի, Ղարաբաղի և Հայաստանի ղեկավարները միաժամանակ չեն նստել բանակցային սեղանի շուրջ, այդուհանդերձ, երբևէ Ղարաբաղը դե ֆակտո բանակցային գործընթացից դուրս չի եղել. միշտ էլ Ղարաբաղի կարծիքը ուղղակի կամ անուղղակի հաշվի է առնվել», բայց որքան մեր հիշողությունը պրպտում ենք, չենք կարողանում պարզել, թե խոսքը ո՞ր կարծիքի մասին է՝ ա՞յն, որ ղարաբաղցիները չեն ընդունում Մադրիդյան սկզբունքները, իսկ Բրայզան հատուկ շնորհակալություն է հայտնում Ռ. Քոչարյանին ու Վ. Օսկանյանին, քանզի հենց նրանց շնորհիվ են կյանքի կոչել Ղարաբաղի հայաթափմանը միտված այդ չարաբաստիկ սկզբունքները։ Կամ գուցե Ղարաբաղի ղեկավարներն են հատուկ խնդրել, որ փաստաթղթերում ամրագրվեն ազատագրված բոլոր շրջանները Ադրբեջանին վերադարձնելու, ազերի փախստականներին Ղարաբաղ բերելու կարեւորագույն պահանջները։
Ամենահետաքրքիրը Խոսրով Հարությունյանի վերջին ընդհանրացումն է՝ Ղարաբաղյան կոնֆլիկտն իր կարգավորումից այսօր հեռու է ճիշտ այնքան, ինչպես 10 տարի առաջ։ Երեւի բանակցային գործընթացի հենց այս մեծ առաջընթացի համար են ղարաբաղցիները «անվերապահորեն վստահում Սերժ Սարգսյանին»։
Ասում են՝ ամեն ոք տեսնում է այն, ինչ ցանկանում է տեսնել։ Ըստ երևույթին, ՀՔԴՄ կուսակցության նախագահը ժամանել էր Ղարաբաղ, որպեսզի այնտեղ տեսնի այն, ինչ ցանկացել է տեսնել,- գրում է «Հրապարակ» թերթը։
ՎԱՐԴԳԵՍ ՕՎՅԱՆ
Հայաստանյան մամուլի էջերից
ՄԻՆՉԵՎ 1930-ԱԿԱՆՆԵՐԸ «ԱԴՐԲԵՋԱՆՑԻՆԵՐ» ԳՈՅՈՒԹՅՈՒՆ ՉԵՆ ՈՒՆԵՑԵԼ
«Ոչ մի ազգային գաղափար լինել չի կարող, քանի դեռ մենք չենք կողմնորոշվել մեր ազգային ինքնության պահպանման հարցում»,- ադրբեջանական «Զերկալո»-ում հրապարակած իր «Ո՞վ ենք մենք, ումի՞ց ենք սերում և ո՞ւր ենք գնում» հոդվածում հայտնում է ԱԳԱԱ Ձեռագրերի ինստիտուտի բաժնի վարիչ, պատմական գիտությունների դոկտոր Ֆարիդ Ալեքփերլին:
Նա հայտնում է, որ մինչև 1930-ական թթ. ստալինյան ռեֆորմները «Ադրբեջան» պարզապես գոյություն չի ունեցել, և նման անվանումը կցվել է Ստալինի կամքով, մինչդեռ 1918-1920 թթ. Ադրբեջանի Հանրապետության և Խորհրդային Ադրբեջանի ժողովրդի պաշտոնական անվանումն ընդհուպ մինչև 1936 թ. եղել է turk:
«Կորցնելով ազգային ինքնությունը՝ մենք ընկղմվեցինք վեճերի մեջ այն մասին, թե ով ենք մենք՝ շումերների, ալբանացիների, միդացիների, թե մեկ այլ ժողովրդի հետնորդները: Այդ հոգնեցուցիչ ու հիմար վեճերը վերջ չունեն և չեն էլ ունենա, քանի դեռ մենք չենք կանգնել բնական պլատֆորմի վրա և չենք ճանաչում, որ «ադրբեջանցի» արհեստական, անդեմ անվան տակ կոծկված են իրական էթնոսներ՝ հիմնականում թուրքեր, ինչպես նաև քրդեր, թալիշներ, թաթեր, լեզգիներ և այլն»,- արձանագրում է ադրբեջանցի պատմաբանը:
«Մեզ մինչ օրս «թուրք» են անվանում հայերը, պարսիկները և այլ ժողովուրդներ»,- ընդգծում է նա: Պատմաբանը վստահ է, որ ոչ ոք իրենց չի շփոթի Թուրքիայի թուրքերի հետ, և օրինակ է բերում արաբական պետությունները, ինչպես նաև Իրանի ադրբեջանցիներին, որոնք «դարեր ի վեր իրենց turk են անվանում, բայց այդպես էլ թուրքական թուրքերի չեն վերածվել և չեն էլ վերածվի»:
PanARMENIAN.Net
Տպագրվում են կրճատումներով
ՀԵՏԴԱՐՁ ՃԱՆԱՊԱՐՀ ՉԿԱ
Պատմական անհերքելի փաստ է ու պատմական իրողություն, որ Մեծ Հայքի 15 աշխարհներից մեկը Արցախն է, որի սահմանները արևելքում կազմում են Միլի կամ Մուղանի տափաստանը, արևմուտքում՝ Գարդմանից աշխարհը, հարավում՝ Արաքս, և հյուսիսում Կուր գետը՝ Ուտիքի և Սյունիքի նահանգների հետ միասին։
Արցախը եղել է ուժեղ միջնաբերդ՝ պաշտպանելով Հայկական բարձրավանդակը թշնամիների ասպատակություններից։ Իլհամ Ալիևը իզուր է բարբառում «գրավյալ» տարածքների մասին՝ չցանկանալով իմանալ, որ անցյալ դարի 20-ական թվականներից առաջ աշխարհում երբեք գոյություն չի ունեցել «Ադրբեջան» անվամբ պետություն և ադրբեջանական ազգ։ Ինչպես վկայում են պատմական աղբյուրները և հեղինակավոր շատ պատմաբաններ, «Ադրբեջանը» Հայաստանի Ատրպատական գավառի անվան արաբական ձևն է, որն այժմ գտնվում է Իրանի տարածքում։ Կոմունիստական հանցախմբի կողմից 1936 թ. ադրբեջանցիներ են կոչվել թուրք կարափափախները, որոնք որպես քոչվոր ցեղեր այդ տարածքում հայտնվել են վերջին 1-2 հարյուրամյակում։
Հետևաբար, Ադրբեջանական Հանրապետությունը ստեղծվել է արհեստականորեն։ Կովկասյան թաթարները (թուրք կարափափախներին այդպես էին անվանում) Արևելյան Հայաստանի հողերի նկատմամբ ոչ մի պատմական կամ քաղաքական իրավունք չեն ունեցել, չունեն և չեն կարող ունենալ։ Մի խոսքով՝ ուրիշի տարածքում ստեղծվել է մի կազմավորում՝ ագրեսիվ ու բռնազավթողական նպատակներով։
Մամուլի ասուլիսներից, տարբեր լրատվամիջոցներից ու այլ աղբյուրներից մեր ժողովուրդը իրազեկ է դառնում ղարաբաղա-ադրբեջանական հակամարտության կարգավորման գործընթացների հետ կապված տարաբնույթ խնդիրներին։ Մինսկի խմբի եռանախագահները ներկայացնում են այնպիսի ծրագիր, ըստ որի հայկական զորքերը թողնում են ազատագրված տարածքները, վերագործարկվում են Բաքու-Մեղրի-Նախիջևան երկաթգիծը, ապա՝ ավտոճանապարհը։
Ադրբեջանում տեղակայվող ամերիկյան զորքերը բազավորվում են հենց այս ազատագրված տարածքներում՝ իբրև ազերի փախստականների վերադարձի և երկաթուղու անվտանգության երաշխավորներ։ ԼՂՀ-ն Ադրբեջանին է վերադարձնում նրա հարավային բոլոր հողերը՝ չստանալով ոչինչ իր կարգավիճակի հարցում։ Ցավալիորեն սա նշանակում է, որ մենք ունենալու ենք «ինքնավարություն» ադրբեջանական բռնապետության կազմում։ Եվ դա՝ բազում հայորդիների արյան գնով ձեռք բերած ազատության ու անկախության փոխարեն, այսօրվա մեր ազատ կյանքի փոխարեն։ Բայց հնարավո՞ր բան է դա։ Ինչպե՞ս կարող է հայը նորից իր վիզը դնել ադրբեջանական դահիճների կացնի տակ։
Ադրբեջանցի մարդակերները բոլորի աչքի առաջ օրը ցերեկով, այլն էլ 21-րդ դարի շեմին հայ ժողովրդի նկատմամբ իրականացրեցին ծանր ոճրագործություններ՝ ընդհուպ երեխաների, ծերերի, կանանց դաժան սպանությունները։ Եվ դա՝ հպարտության զգացումով ու անասնական հրճվանքով։ Անպատժելիության զգացումը և այն, որ իրենց թիկունքում կանգնած է ցեղասպանության իրականացման «մեծ փորձ» ունեցող Թուրքիան, ավելի խթանեց նրանց սանձարձակությունները։
Թուրքիայի նկատմամբ թողտվության և հանդուրժողական քաղաքականություն է վարել ԽՍՀՄ-ը, որը ժամանակին պաշտոնապես հայտարարել է, թե Թուրքիայի նկատմամբ տարածքային ոչ մի պահանջ չունի՝ անշուշտ, նկատի ունենալով հայկական հողերը։ Խորհրդային իշխանության վերջին տարիներին ադրբեջանական գործոնի ակտիվացմանը զուգընթաց էլ ավելի խորացավ հայերի դեմ գործած ցանկացած հանցանքի դիմաց պատիժ չստանալու սինդրոմը։
Հ. Ալիևը, որն իր ցինիզմով ու լպրծուն բնավորությամբ ժամանակին նվաճել էր Բրեժնևի սիրտը, Արցախյան շարժման տարիներին կարողացավ շահել նաև Գորբաչովի սիրտը՝ հայերի նկատմամբ նոր ցեղասպանություն իրականացնելու գործում։ Ադրբեջանը փոքրիկ Արցախի դեմ դաժան պատերազմ սանձազերծեց և պարտվեց իր իսկ ձեռնարկած պատերազմում։ Սակայն նա հասցրեց մինչ այդ զանգվածային կոտորածներ կազմակերպել Սումգայիթում, Բաքվում, Կիրովաբադում և հայաբնակ այլ վայրերում։ Ադրբեջանը, Ալիևի ղեկավարությամբ, ձգտում էր վերադարձնել անցյալ դարասկզբից իրեն յուրահատուկ բարբարոսության ժամանակները։ Այն պետությունը, որը չի ընդունում հայոց ցեղասպանությունը, «տարածքային ամբողջականություն» անվան տակ բռնությամբ ցանկանում է տիրանալ ուրիշի երկրին ու հողին, ինչպես նաև այդ երկրում ապրող ժողովրդի ազատությանը, երբեք չի կարող ազատ ու քաղաքակիրթ երկիր համարվել։
Ղարաբաղն անհնար է կրկին վերադարձնել Ադրբեջանի կազմ։ Դեռ ավելին՝ ոչ մի թիզ հող չպետք է զիջել թշնամուն։ Այդ հողերն այսօր ոչ միայն անվտանգության գոտի են հանդիսանում և պաշտպանական, ռազմավարական նշանակություն ունեն, այլև պատմականորեն հայկական հողեր են, որ հետ վերադարձրինք մեր զավակների արյան գնով։
Ոչ թե մենք պիտի հող վերադարձնենք հակառակորդին, այլև Ադրբեջանը պիտի վերադարձնի գերված Շահումյանը, Մարտակերտի, Մարտունու շրջաններից բռնազավթած հողերը, հենց Թուրքիան ինքը պարտավոր է վերադարձնել հայկական հողերը, ճանաչի իր կողմից իրականացրած ցեղասպանությունը։ Գո՞ւցե այդ ժամանակ մտածենք համակեցության մասին։ Միջազգային հանրությունը ձայն չհանեց, բողոքի ձայն չբարձրացրեց հայերի հանդեպ կատարվող վանդալիստական գործողությունների հանդեպ, որովհետև մեջտեղ նավթի գործոն կար։ Այսօր էլ այդ գործոնն ուժեղ է, և գերտերությունները, ելնելով իրենց շահերից, ձգտում են հակամարտությունը լուծել Ադրբեջանի «տարածքային ամբողջականության» տիրույթում։
Մեր քաղաքական ղեկավարությունը ստեղծված իրավիճակում պետք է կարողանա միասնական ջանքերով չեզոքացնել ղարաբաղյան հակամարտության հետ կապված բոլոր վտանգները։ Պատմության անիվը մշտապես առաջ է ընթանում։ Երկու տասնամյակ է՝ Ղարաբաղն ապրում է որպես ազատ ու անկախ երկիր։ Հետդարձ ճանապարհ չկա։
ԱՆԱՀԻՏ ՀՈՎԵՆՑ
Կենսաթոշակառու
ԵՐԲ ԱՆՏԵՍՎՈՒՄ ԵՆ ՀԱՆՐՈՒԹՅԱՆ ՇԱՀԵՐԸ
Արցախյան պատերազմի ավարտից հետո անցել է 15 տարի։ Քիչ ժամանակ չէ և քիչ գործեր չի արվել։ Վերականգնվել են ավերված մեր քաղաքներն ու գյուղերը, կառուցվել, նորոգվել են կրթական և մշակութային շատ օջախներ։ Կիսով չափ ավերված մեր մայրաքաղաքն այսօր ունի այնպիսի շքեղ կեցվածք, որպիսին իսկ չէինք կարող երազել։ Սակայն չարվածն էլ քիչ չէ։ Եվ ամենից շատ վնաս կրել և կրում ենք նրանից, որ պինդ չկպանք մեր տնտեսության վերականգնմանը։
Աշխատանքով չապահովվածությունը հուսալքություն է առաջ բերում բնակչության շրջանում։ Երեկվա գործով ապահովվածին, շատ թե քիչ բարվոք կյանքով ապրածին, Ադրբեջանի տարբեր վայրերից մեզ մոտ բռնագաղթվածին ոչինչ չէր մնում, քան ճամփորդի ցուպն առնել ձեռքն ու գոյապահպանման օջախ որոնել օտար ափերում։
Այսօր այն տպավորությունն է ստեղծվում, որ մենք արդեն ընտելացել ենք մեր բնակչության արտագաղթին։ Լրատվության միջոցները, որ մի ժամանակ, տարիներ առաջ աղմուկ-աղաղակ էին բարձրացնում այդ առթիվ, հիմա կատարյալ լուռ են, միջկուսակցական գզվռտոցներն են առաջին պլանում։ Բարձրաստիճան պաշտոնյանները գերադասում են շրջանցել արտագաղթի գոյությունը։ Մինչդեռ մեր հակառակորդները ուրախության ծափ են զարկում։ «Ի՞նչ եք ճռվողյուն բարձրացնում, ԱՄՆ-ն երբեք 75 միլիոնանոց Թուրքիային չի թողնելու մի կողմ և պաշտպանելու 2 միլիոնանոց Հայաստանին»,- Թուրքիայի վարչապետ Էրդոողանի խոսքերն են՝ ուղղված իր վերջերս կայացած մամլո ասուլիսի մասնակիցներին։
Մի կողմ թողնենք թվաբանական այս մարզանքները, բայց և խոստովանենք, որ ցանկացածդ երկրի համար բնակչության թվաքանակը ռազմավարական հույժ կարևոր նշանակություն ունի։ Մինչդեռ մեր երկրից արտագաղթը վերջ չունի։ Եվ դա հաստատելու համար շատ տվյալներ էլ պետք չեն։ Ռուսաստանում 1989 թվականին ընդամենը 360 հազար հայ էր բնակվում, մինչդեռ այսօր մեր հայրենակիցների թվաքանակն այդ երկրում 2.5 միլիոն է։ Եվ դա բնական չնչին աճի արդյունք չէ, այլ հիմնականում Հայաստանից և Արցախից ապաստանածների։
Ձեռքի տակ Արցախից արտահոսքի ստույգ տվյալներ չունենալու պատճառով (փակագծերում միայն նշենք, որ Արցախից արտահոսքը մշտական է եղել և այսօր մեր բնակչության թվաքանակը 1923 թ. մակարդակի վրա է) հիշեցնենք, որ երևանյան մամուլի արձանագրությամբ միայն ընթացիկ տարվա առաջին կիսամյակում Հայաստանից դուրս ժամանակավոր աշխատանքի է մեկնել 70 հազար մարդ։ Սա դեռևս գրանցումից ժամանակավոր հանվածներն են, չգրանցվածները չեն հաշված։
Ես այս ամենի մասին խոսք բացեցի մեկ աներկբա ճշմարտության հաստատման համար։ Հայորդուն հայրենիքում պահելու, ոչ թե օտարի, այլ հայրենի տան շենացման համար կա մեկ ուղի՝ որպես գրավչանյութ ունենալ նորմալ գործող, իր անդամակցին կատարածի համար համազոր վաստակ երաշխավորող, ունակ տնտեսություն։ Սակայն տարին գլորվում է տարուն և ոչ մի արտադրական կարողություն չի վերականգնվում, նորերն էլ, եթե ծնունդ են առնում, ապա ամեն մեկը հազիվ մի քանի տասնյակ աշխատատեղով և արտադրանքի իրացման ոչ հուսալի ապահովությամբ։
Մեծ չափով գործին խանգարում է այն, որ մենք արդեն նոր հասարակարգում ենք, զանգվածային թալանից գոյացել է մեծ ունեցվածքի տեր մարդկանց մի ստվար ջոկատ, որի շահերը ոչ միայն չի համընկնում, այլև հակադիր է հանրային շահերին։ Առաջին զոհերից մեկը դարձավ մայրաքաղաքի կահույքի ֆաբրիկան։ Հրետակոծություններից խիստ տուժել էին նրա արտադրամասերը։ Սակայն ֆաբրիկայի կոլեկտիվը չընկրկեց, սեփական միջոցներով վերացրեց ավերվածը, սկսեց նորմալ աշխատել։ Վերջնական կործանումից առաջ՝ 1998-ին արտադրանքի թողարկումը հասավ 160 միլիոնի, շահույթինը՝ քսանվեց միլիոն դրամի։ Հումք էլ բավական կար, նրա պաշարները կարելի էր լրացնել տեղականով։
Սակայն պետպատվերը, որ մինչ այդ ֆաբրիկան էր կատարում, հանվեց նրանից և տրվեց շտապ թխված կահույքի նոր արտադրամասի տեր դարձած լովկաչի։ Մնացին անհատական պատվերները, որոնք բավական չէին պահպանելու ֆաբրիկայի գոյությունը։ Կոլեկտիվը վրդովեց, նրա հրավերով տեղում եղան հանրապետության այն ժամանակվա նախագահ Ա. Ղուկասյանն ու վարչապետ Ա. Դանիելյանը, բայց մասնավորի շահն ավելի գերադասվեց, քան պետական ձեռնարկության։ Ֆաբրիկայի դռները դրվեցին կողպեքի տակ, 120 կահույքագործ դուրս նետվեցին փողոց։ Ո՞վ գիտե, երբ այլ աշխատանքի անցնելու չնչին իսկ հույս չկար, որքան ընտանիք մնացին առանց կերակրողի։
Բարքե՜ր, բարքե՜ր։ Առայսօր առեղծաված է մնում, թե Ա. Դանիելյանն ինչպես հայտնվեց Արցախում, ում աջակցությամբ։ Ղրիմում բարձրաստիճան պաշտոնյա էր, երբ ստանձեց ԼՂՀ վարչապետի պաշտոնը և նրան էր վերապահված նոր արտադրամասեր հիմնադրել ցանկացողներին «այո» կամ «ոչ» ասելը։ «Այո» համարյա ոչ ոքի չասաց...
Շատերը նրան հուշեցին կապի մեր ծառայությունը չհանձնել մասնավորի։ Չլսեց։ Հետո առաջարկ եղավ գոնե տասը, առավելագույնը՝ քսան տարով հանձնելու մասին։ Դարձյալ չլսեց։ Կապի մեր ծառայությունը պայմանագրով մասնավորի հանձնվեց երեսուն տարվա ժամկետով։
Վերհիշենք, թե ինչպիսի տեսքով լույս ընծայվեց «Ազատ Արցախ» թերթը՝ նախագահական հերթական ընտրությունների հաջորդ օրը։ Համարի «մեխը» Անուշավան Դանիելյանի ամբողջ հասակով դիմանկարն էր, որ հիշեցնում է Ի. Ստալինին պատկերող հանրահայտ կտավը՝ Դ. Նալբանդյանի հեղինակությամբ։ Բայց տարակուսելին միայն այս չէ։ Նկարին կցված էր թերթի խմբագրի ծավալուն հարցազրույցը վարչապետի հետ։ Թվեր, ձեռք բերած «հաջողությունների» վերաբերյալ դատողություններ որքան ասես կային նրանում, բայց և ոչ մի խոսք այն մասին, թե ինչ առիթով (չէ՞ որ վարչապետի ընտրություն չէր տեղի ունեցել, այլ երկրի նախագահի) էր տրվում այդ հարցազրույցը և թե ինչպես է, որ վարչապետը չհասցրեց կատարելու Արցախի բնակչությունը կրկնապատկելու՝ մինչև 300 հազարի հասցնելու մասին իր խոստումը։ Այնուհանդերձ այս ամենը չխանգարեց, որ վարչապետին Արցախը թողնելիս բարի ճանապարհ մաղթվի պատշաճորեն, արտասահմանյան թանկարժեք ավտոմեքենայով։
Իզուր չէ, որ շեղվեցի թեմայից։ Երկրի ճակատագրին վերաբերող արմատական հարցերը, որքան էլ հարգելու լինենք մեր իշխանություններին, անհրաժեշտ է լուծել՝ հաշվի նստելով հանրային կարծիքի հետ։ Շահավետ կլինի, եթե մեզ մոտ այդ նպատակով գործի վերահասու անձերից կազմված հատուկ հանձնաժողով։ Կամայական որոշումներով, խոստովանենք, մենք շատ բան կորցրինք։
ԼՂՀ-ում մեր արդյունաբերության պոտենցյալի վերականգնումն այսօր անհետաձգելի գործ է, օրվա հրատապ պահանջ, մեր բնակչության արտահոսքի կանխման և նրա աճի հուսալի պայմանը։
ԵՂԻՇԵ ՍԱՐԳՍՅԱՆ
ԲՈՂՈՔՈՒՄ ԵՆ ՔԱՂԱՔԱՊԵՏԱՐԱՆԻ ՈՐՈՇՄԱՆ ԴԵՄ
Ներկայացնում ենք Հեքիմյան 20 շենքի բոլոր 32 ընտանիքների ներկայացուցիչների ստորագրությամբ նամակը՝ ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանին (պատճենը ուղարկվել է Ստեփանակերտի քաղաքապետ Վ. Միքայելյանին)։
Обращение
С просьбой о помощи в возобновлении уважения чиновников к нам: к гражданам и хозяевам, если верить Конституции страны, которым этим чиновники должны служить. Ради этого уважения к себе и поднялась волна народного движения в 1988 г., что привело к созданию государства, главой которого Вы являетесь. Народ, избирая Вас, верил, что Вы способны вернуть ему то уважение к себе, которое было завоевано ценой больших потерь и которое было утрачено до Вас. Вы являетесь гарантом уважительного отношения к гражданам НКР, как внутри государства, так и на международной арене. Не может народ, не уважающий себя, создавать и защищать.
Самое сильное государство в мире, США, создано на иллюзии об американской мечте, где верят, что каждого должны уважать в их государстве, и что все в этом государстве стоят на страже этого, что каждый может иметь собственность в этом государстве и быть хозяином своего дела, и, что они, миссионеры, несущие эти идеи, этот свободный образ жизни в мир. У нас же иллюзии быть хозяином хотя бы «клочка земли» тают с каждым годом и приходит горечь разочарований, безысходность. Надежды на лучшее уходят, и вместо того приходят мысли о том, что наши дети и внуки будут горбатиться на несколько человек, и в Арцахе мы будем невольными рабами и, как следствие, государство это становится чуждым.
События, о которых мы Вам повествуем, наталкивают на такие мысли:
Когда в 1988 г. мы получили квартиры в этом здании, вокруг была свалка отходов строительства всех ближайших домов, также сваливали мусор жители с окрестностей. Та площадка, которая есть сейчас, ее не было. Был откос покрытый мусором. Силами жителей мусор был очищен, земля была засыпана, и появилась ровная площадка, которая увеличила благоустроенную часть здания и города, которая не входила в проект. Площадка была обустроена, были посажены деревья и появилась как бы зона отдыха. Зеленый цвет радует глаз и придает нам силы для преодоления трудностей и без того тяжелой жизни. Сегодня уже тяжело отдохнуть, а что будет завтра?
Мэрия г. Степанакерта вынесла решение снести результат нашей коллективной деятельности. Не уважив нас, не посоветовавшись с нами, не объявив зачем, во имя чего нас уплотняют, за что мы должны терпеть неудобства, а ведь известно, что даже животных если селить плотною ни не развиваются, не размножаются, убивают себе подобных.
Ходят разные слухи, что хотят построить гаражи, автосервис, такси-сервис, какую-то вышку. Когда жители нашего дома обращались в мэрию с просьбой дать разрешение на пристройку, т.е. на улучшение жилищных условий, а также для постройки гаражей, им ответили отказом мотивируя противопожарной безопасностью. Когда понадобилось мэрии - почему-то эта безопасность не учитывается. Мы, например, не против если вместо огородов построят детскую площадку с имеющимися уже деревьями.
В нашем здании проживает столько людей, сколько в среднем селе Арцаха. Если бы с нами посоветовались, может мы бы и подсказали, где и что можно построить, тем более рядом есть для этого территории. Получить достоверную информацию - самая тяжелая часть работы руководителя.
Мы, нижеподписавшиеся, просим Вас вернуть к нам уважение слуг народа.
ԽՄԲԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ։ Մեր տեղեկություններով՝ ԼՂՀ ԱԺ պատգամավոր Մաքսիմ Միրզոյանի միջամտությունից հետո Հեքիմյան 20 շենքի առջև ավտոտնակներ կառուցելու քաղաքապետարանի որոշումը սառեցվել է։ Մի առ ժամանակ հետո այդ որոշումը կրկին կփորձեն կյանքի կոչե՞լ, թե՞ ոչ, հայտնի չէ։
Հուսանք, որ քաղաքացիների իրավունքների կարևորության գիտակցումը վեր կգտնվի ամենայն կարգի, այդ թվում՝ մարդկանց տան դիմաց այլոց «գարաժները» տնկելու գայթակղությունից...
Ո՞ՒՐ ԵՆՔ ԳՆՈՒՄ, ՉԳԻՏԵՄ...
Ծնվել եմ Արցախ աշխարհի նշանավոր գյուղերից մեկում, որով հպարտանում եմ։ Ավարտել եմ միջնակարգը, սպայական ուսումնարանը, գյուղատնտեսական տեխնիկումը, ինստիտուտը։ Իմ մասնագիտությամբ աշխատել եմ Մարտունու շրջանի մի շարք գյուղերում, Ասկերան ավանում, ապա՝ Շոշի կոլտնտեսությունում՝ որպես գլխավոր անասնաբույժ։ Այդ տարիներին ինձ համար միշտ էլ կարևոր է եղել Արցախի ազատության գաղափարը։ Հաճախակի ինձնից բողոք-նամակներ են հղվել վերադասին, բայց մշտապես կարողացել եմ հաղթող դուրս գալ։ Այսպես, Փարամաքու տեղամասի մի խումբ ադրբեջանցիների բողոք-դիմումից հետո Ադրբեջանի ԿԿ առաջին քարտուղար Բագիրովի հրամանով հատուկ հանձնախումբ է ստեղծվել՝ իմ հարցը քննարկելու և, որպես ազգայնամոլի, քաղաքական որոշում կայացնելու։ Չերկարացնեմ։ Հանձնախմբի նախագահը մարզկոմի առաջին քարտուղար Կևորկովն էր։
Պետանվտանգության խորհրդի նախագահ Սեպտայի և շրջկոմի քարտուղար Վաչագան Գրիգորյանի ջանքերով արդարացա...
Արցախյան շարժման առաջին իսկ օրերից իմ երկու զավակները ակտիվ մասնակցել են մեր ազատամարտին։ Կրտսերը ձերբակալվել և Շուշվա բանտում վեց ամիս տառապել է։ Նրան ազատելու համար վաճառել եմ սեփական «Նիվա» ավտոմեքենան։ Ազատվելուց հետո նա կրկին նետվեց պատերազմի հորձանուտը։ Կրտսեր որդիս՝ Վրեժը, զոհվեց պատերազմի դաշտում։ Թոշակառու ծերունիս ևս ստիպված եղա մասնակցելու մեր կենաց և մահու պատերազմին...
Այսքանը գրեցի ոչ թե ներկայացնելու իմ ծառայությունները, այլ որպեսզի ցույց տամ, որ ես այն մարդկանցից եմ, ովքեր ապուպապերից ժառանգած նամուսն ու ղեյրաթը թույլ չեն տա ոտնահարելու։
Հայտնի է, որ դարեր ի վեր արցախցուն հատուկ է աշխատասիրությունը, անկոտրում կամքը, ավագի և փոքրի նկատմամբ ուշադրությունը, կանանց նկատմամբ զիջողականությունը, հյուրասիրությունը և մարդկային այլ լավագույն որակներ։ Երևի աշխարհում չի լինի այնպիսի «ստերիլ» պետություն, ինչպիսին Ղարաբաղն է, բայց և Արցախի ամեն բացասական երևույթ չենք կարող վերագրել մի այլ ազգի։ Լավն էլ է մերը, վատն էլ։
1981 թ. ինձ ուղարկեցին Լենինգրադ՝ մեկ տարվա վերապատրաստման կուրսերի։ Տեղեկացրին, որ անասնաբուժական ինստիտուտը գտնվում է Լենինգրադից քիչ հեռու՝ Պուշկինոյում։ Այն հսկա, հոյակապ ու գրավիչ մի շենքում էր։ Պատահական մուտքով բարձրացա երկրորդ հարկ և նույն պատահականությամբ հայտնվեցի ռեկտորի աշխատասենյակում։ Ներկայացա։ Նա այնպիսի հարգանքով ու սիրալիրությամբ ինձ ընդունեց, որ առայսօր ամենայն մանրամասնությամբ հիշում եմ։
Ինչ-որ գրքից գտավ Լենինգրադում գտնվող անասնաբուժական ինստիտուտի ռեկտորի հասցեն և նրան հայտնեց, թե՝ անծանոթ մասնագետ է գալիս, խնդրում է ինձ դիմավորել «Հաղթանակի» հրապարակում։ Թևանցուկ ինձ ուղեկցեց ավտոկանգառ, վարորդին մուծեց ուղեվարձը և խնդրեց ինձ «հանձնել» Հաղթանակի հրապարակում սպասողին։ Լենին-գրադյան կուրսերն ինձ համար ոչ միայն մասնագիտական եղան, այլ դա կուլտուրայի մի յուրատիպ դպրոց էր։ Շատ էի լսել եվրոպական կուլտուրայի մասին, բայց չէի պատկերացնում, որ Լենինգրադն այդքան կտարբերվի Մոսկվայից։ Այդ տարիներին ես երազում էի, որ մի երկու տասնամյակ հետո իմ հայրենի Արցախը ևս կունենա նմանատիպ բարձրակարգ կուլտուրա։ Բայց, ավա՜ղ...
Տարբեր առիթներով՝ անձնական և ոչ անձնական հարցերով, եղել եմ բազմաթիվ հիմնարկ-ձեռնարկություններում։ Ամենուր աչքի զարնողը անուշադրությունն էր և կոպտությունը։ Համեմատաբար տանելի է (որքան էլ տարօրինակ թվա) զինկոմիսարիատի, միլիցիայի և աղբահանման կայանի պետերի և աշխատակիցների վերաբերմունքը։ Ի դեպ, մեզանում կա մի սխալ միտում. ցանկացած բացասական երևույթի պետական մասշտաբ ենք տալիս, սակայն պետությունն ի՞նչ կապ ունի այս կամ այն անխիղճ պետի, ղեկավարի հետ։
Վերջերս մեր թաղամասում մայթի վրա գտնվող ծառը կոտրելու համար հեռվից կանչեցի և դիտողություն արի մի երեխայի, որի մոտով 50-55 տարեկան մի կին էր անցնում։ Կնոջը խնդրեցի, որ այդպիսի երևույթ նկատելիս ինքը ևս դիմի նման քայլի։ Վերջինս, սակայն, պատասխանեց. «Դու երեխա չե՞ս եղել։ Երեխա է, թող հաճույք ստանա, այլ ոչ թե քեզ պես կիսավայրենու նման բղավենք ու վախեցնենք երեխային...»։
Սասունցի Դավիթ փողոցի երկկողմանի մայթերին քանի՜-քանի անգամ են ծառեր տնկել, բայց նշածս կնոջ-ծնողի նմանների պատճառով այսօր այդ մայթերին ծառ չկա։
Կամ՝ Շոշ գյուղից քաղաք էի գալիս։ Ճանապարհին պատահած ավտոն կանգնեցրի և նստեցի։ Մեքենան լեփ-լեցուն էր ավագ դասարանի աշակերտներով։ Նրանցից ոչ մեկը չփորձեց անգամ իր տեղը զիջել 77 տարեկան մարդուս։ Զարմանալի է, մի՞թե նրանց ուսուցիչներ չեն դաստիարակել և դասավանդել։ Թե՞ նրանք ևս այդպիսին են...
Մի այլ օրինակ։ Ավտովարորդը նկատեց հենակներով (վիրավոր) տղամարդու և ավտոբուսը կանգնեցրեց։ Պրոթեզավորը մի կերպ բարձրացավ մեքենան։ Ճանապարհը քարուքանդ ու խորթուբորդ վիճակում էր և, փոսերից խուսափելու համար, վարորդը շարունակ ղեկը աջ ու ձախ էր պտտում։ Հավասարակշռությունը կորցնելով, հենակներով տղամարդը ընկավ մոտիկ նստարանին նստած մի երիտասարդ աղջկա վրա։ Վերջինիս կողքին նստած էր, ըստ երևույթին, նրա սիրածը, որը տեղից վեր թռավ և ցանկացավ հարվածել վիրավորին։ Ժամանակին կարողացա ետ պահել նրան... Բարեբախտաբար, ավտոբուսում ինձ ճանաչող կար և «ախոյանիս» սաստեց...
Շարունակ մտածում եմ. այսպիսի կուլտուրայով մենք ո՞ւր ենք գնում։ Կամ մի՞թե եվրոպական չափանիշներին հասնելու ամենալավ ձևը մեր աղջիկների պորտաբացությունն է, տղամարդկանց կողմից ծխախոտի մնացուկը այս ու այն կողմ շպրտելը կամ արևածաղկի սերմեր չրթելն ու պուրակի նստարանների շուրջը կամ Հուշահամալիրի սալահատակը աղտոտելը։
ԼԵՎՈՆ ՀՈՎՍԵՓՅԱՆ
ք. Ստեփանակերտ|
«ՇՏԱՊՕԳՆՈՒԹՅԱՆ» ԲԺՇԿԻ ԱՐԿԱԾՆԵՐԸ
Լինում է, չի լինում, «Շտապօգնություն» ծառայության մի գլխավոր բժիշկ է լինում, անունը ասենք թե՝ Մուկուչ։ Այս Մուկուչն ավելի շատ դիսպետչերի պարտականություններ էր կատարում. մեր տեղեկություններով՝ նա կլորիկ գումարներ էր վերցնում ծանր հիվանդների հարազատներից ու «Շտապօգնության» մեքենաներով կազմակերպում ուղերթը՝ դեպ Երևան։ Հետաքրքիրն այն է, որ այդ ուղերթների մի մասը չէր գրանցում և գումարները դնում էր գրպանում։
Մի օր էլ սև ամպեր կուտակվեցին Մուկուչի գլխին. ստուգումներ կատարեցին և պարզեցին օրինախախտումները։ Երևան մեկնած հիվանդների հարազատներից ցուցմունքներ վերցրին, որ նրանք Երևան մեկնելու համար այսքան կամ այնքան գումար են տվել «Շտապօգնության» գլխավոր բժշկին...
Օրերից մի օր իմ հարազատը սկսեց բողոքել ստամոքսի շրջանի սուր ցավերից։ Կասկածեցինք, որ թունավորում է։ Զանգեցինք «Շտապօգնություն»՝ խորհուրդ հարցնելու, ասացին՝ «Բժիշկը տեղում չէ, հասցեն, հեռախոսի համարն ու հիվանդի տվյալները հայտնեք, որ բժիշկը գա, կկապվենք ձեզ հետ»։ Մի որոշ ժամանակից հետո դռան զանգը հնչեց, հայտնվեց նույն այդ Մուկուչը՝ ինչ-որ թղթապանակ կռնատակին։
Հիվանդին զննեց, զարկերակը ստուգեց, բուժքրոջը հանձնարարեց ցավազրկող սրսկել, ապա անցավ «գործի»։ Այսինքն՝ բացեց ձեռքի թղթապանակն (իր քրգործի ցուցմունքների «դոսյեն») ու հիվանդին հիշեցրեց, որ մի տարի առաջ այսպիսի ցուցմունք է տվել... Եվ կարդաց հիվանդի տված ցուցմուքը։ Հիվանդն ասաց, որ իրեն հրավիրել են ոստիկանություն և ինքը հայտնել է, որ իրոք իրեն՝ Մուկուչին 60-65 հազար դրամ է տվել։ Մուկուչն ասաց, որ 40 հազար է տվել... Հիվանդը՝ կրկին շեշտեց իր նշած թվերը...
Սակայն կարևորը 60 կամ 40 հազարը չէ, հատկապես երբ Մուկուչին մեղադրում են վերցրած գումարները չգրանցելու, սեփականելու մեջ (դա հետո պարզեցինք գործը վարող քննիչից)։ Հետաքրքիրն այն է, որ հիվանդի վիճակն ավելի վատացավ, ջերմաստիճանը 38.5-ից չէր իջնում։
Թունավորման կասկածով հիվանդին տեղափոխեցինք Հանրապետական հիվանդանոց։ Նրան զննող առաջին իսկ հերթապահ բժիշկը (Բադալյան) հայտնեց, որ կասկածում է, թե պրոբլեմը վիրաբուժական է... Ապա հրավիրեց հերթապահ վիրաբույժ Սերգեյ Մովսիսյանին։ Զննելով հիվանդին, վերջինս հայտնեց, որ կույր աղիքի սուր բորբոքում է և անհապաղ պիտի վիրահատել հիվանդին... Դա հաստատեցին նաև այլ բժիշկներ, ինչպես նաև արյան անալիզը։
Վիրահատությունն անցավ բարեհաջող։ Բայց եթե թեկուզ մեկ ժամ ուշանային, կույրաղիքի «պայթյուն» էր տեղի ունենալու, և լրջորեն վտանգվելու էր հիվանդի առողջությունը։
Հիմա նստել ու խորհում եմ։ Հարցն այն չէ, որ բժիշկ Մուկուչը մեծ գումարներ է յուրացրել։ Ինձ մտահոգում է այն, որ բժիշկ կոչվածը հիվանդի մոտ է գալիս ոչ թե բուժելու, այլ՝ «դոսյեի» թղթապանակով՝ «ռազբորկայի»։ Բայց սա էլ մի կողմ դնենք։ Խնդիրն այն է, որ նա բարոյական ոչ մի իրավունք չունի ԲԺԻՇԿ աշխատելու, որովհետև այդպես էլ չպարզեց հիվանդի իրական ցավը։ Դեռ ավելին՝ նրա պատճառով կարող էր լրջորեն վտանգվել մարդու կյանքը։
Չգիտեմ, իրականում որտե՞ղ է Մուկուչի տեղը, բայց հաստատ կարող եմ ասել, որ բժշկության, առողջապահության ոլորտը ՆՐԱ ՏԵՂԸ ՉԷ՛, մուկուչների տեղը չէ՛։
ՄԱՐԻՆԵ ՕՀԱՆՅԱՆ
ք. Ստեփանակերտ
ԽՄԲԱԳՐՈՒԹՅԱՆ ԿՈՂՄԻՑ։ Բարեբախտաբար, մուկուչներից բացի, մեր առողջապահության ոլորտում աշխատում են նաև հմուտ մասնագետներ Բենիամին Միրզոյանը, Էդուարդ Պատվականյանը, Սերգեյ Մովսիսյանը, Արարատ Օհանջանյանը, Կարեն Բազիյանը, Ղուկասյանները, Բադալյանը, Նեդա Յուզբաշյանը, Կարինե Աթայանը, Իննա Ասրյանը, մանկաբույժներ Կարինե Թարխանյանը, Լյուդա Պողոսյանը և բազում ուրիշներ։
Ասվածի վկայությունը Ստեփանակերտի բնակիչ, թոշակառու Վազգեն Զաքարյանի խմբագրություն ուղարկված նամակն է, որտեղ նա խորին շնորհակալություն է հայտնում քաղաքային պոլիկլինիկայի բժշկուհի, սրտաբան Լուսինե Դավթյանին՝ մարդկային սրտացավ վերաբերմունքի և իր խաթարված առողջությունը վերականգնելու համար...
ՏԱՐՕՐԻՆԱԿ ՀԱՆԴԻՊՈՒՄ՝ ԱՆՓՈՒՅԹ ԼՈՒՍԱԲԱՆՄԱՄԲ
«Արդեն տրամադրվել է 350 ուղեգիր». այս խորագիրն է կրում «Ազատ Արցախ» պաշտոնաթերթի սույն թվականի N 107 համարում տպագրված տեղեկատվական հոդվածը՝ նվիրված առողջարանների և հանգստյան տների ուղեգրերի բաշխման նոր կարգի և 2009 թվականի անցած ամիսներին դրա ընթացքի մասին ԼՂՀ սոցապնախարարությունում ուղեգրերով հանգստացածների ու լրագրողների հետ կայացած հանդիպման լուսաբանմանը։
Հենց սկզբից ասենք, որ հոդվածի հեղինակը, ընտրելով նման վերնագիր, տուրք է տվել նախարարության այն պնդմանը, թե իբր տարեցտարի ավելանում է հատկացվող ուղեգրերի քանակը։ Հանդիպման ժամանակ նախարարի տեղակալ Լ. Ղուլյանի տեղեկատվությամբ՝ մինչև առողջարանային շրջանի ավարտը կբաշխվի ևս 150 ուղեգիր։ Ասել է թե՝ տարեկան հաշվառքով դրանց ընդհանուր քանակը կհասնի 500-ի։
Խնդա՞լ, թե՞ տխրել՝ ակամայից ծագում է այսպիսի հարցադրում։ Չէ՞ որ կար ժամանակ, երբ արհմիությունների մարզային խորհուրդը տարեկան ստանում էր 2000-2200 ուղեգիր և այն էլ յուրաքանչյուրը ոչ թե հանգստի և բուժման 12, այլ 24 օրվա ժամկետով։
Տասներկուօրյա ժամկետը պարզապես ծաղր է հանգստացողի նկատմամբ, քանի որ, եթե նպատակադրված ես բուժելու քո այս կամ այն հիվանդությունը, ապա հաշվի առնելով, որ առողջարանում գտնվելու առաջին երկու և վերջին մեկ օրերին հիմնական բուժական պրոցեդուրաների (լոգանք, ցեխ, տորֆ, էլեկտրաբուժում և այլն) նշանակումը հակացուցված է, ստացվում է, որ 10-12-ի փոխարեն կարող ես դրանցից ընդունել 5-6-ը։
Մի կարևոր դիտարկում ևս։ Միշտ չէ, որ ուղեգրերը հատկացվում են հայտ ներկայացրածների սոցիալական վիճակի հաշվառմամբ։ Ակնհայտ են դեպքեր, երբ ուղեգրեր են ստանում նյութապես լիակատար ապահովվածները, մինչև իսկ՝ օլիգարխների ընտանիքների անդամները։
Ցավալի է, բայց փաստ, «Ազատ Արցախ»-ում հանդիպումը լուսաբանվել է անփույթ, հարցականներ հայցող ձևով։
Գ. ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
Կենսաթոշակառու
ՆՈՐ ԳՆԵՐԸ ԵՎՍ ՄԱՏՉԵԼ ՉԵՆ
Հարգելի «Նոր էջ»։ Ձեր հունիսյան համարում ուշի-ուշով կարդացի «Գոհ են «Տելոկոմից» վերնագրով հոդվածը՝ վերատպված երևանյան «Հրապարակ» թերթից։ Նախ՝ եթե հիրավի ճշմարտություն է, շնորհակալության է արժանի ԼՂՀ տնտեսական զարգացման նախարար Բենիկ Բաբայանը՝ կառավարության նիստում ճշմարտացի խոսք ասելու համար։ Մեր օրերում, երբ ծնկաչոքությունը, սեփական կարծիքի փոխարինումը պահին սազականին, դարձել է բարոյական նորմա, երբ արցախյան թերթերը վերածվել են բյուլետենների, վեր կենալ և ցույց տալ, որ «Ղարաբաղ-Տելեկոմի» նկատմամբ հասարակական դժգոհությունը միանգամայն տեղին է, և թվարկել դա հաստատող փաստեր, իրոք, տղամարդություն է։
«Ղարաբաղ-Տելեկոմ»-ն ունի իր նախապատմությունը։ Տարիներ առաջ, երբ հարց ծառացավ կապի մեր միջոցները մասնավորի հանձնելու մասին, համարյա ընդհանուր էր դիմակայությունը։ Ճիշտ էր համարվում այն, որ կապը երկրի անվտանգության ապահովման կարևոր միջոցներից է և այն պետությունից օտարելը միանգամայն սխալ քայլ է։ Հիմա արդեն իր հաստատումն է գտնում նման մոտեցումը։
Այն տպավորությունն է ստեղծվում, որ ոչ թե ընկերությունն է կախվածության մեջ մեր իշխանություններից, այլ հակառակը՝ իշխանությունն է դարձել ընկերության խամաճիկը։ Ապացույցը՝ թեկուզ այն, որ ինքն է նրանից սպասում, թե ի՞նչ սակագներ կսահմանի, ի՞նչ գումարներ կհատկացնի պետբյուջեին, ի՞նչ նվիրատվություններ կլինեն։ Կարո՞ղ էր պետությունը մնալ իր ունեցվածքի տերը, երկրի ճակատագրով մտահոգվածը։ Այո՛։ Միջոցներ գո՞ւցե չկային, այդ չդեպքում էլ ի՞նչ պետություն, երբ մինչ այդ արտադրական բնույթի լուրջ ներդրումներ կատարած չլինելով, չի կարող գլուխ բերել մի նոր հեռախոսակայանի տեղադրումը։ Կամ մի՞թե հնարավոր չէր հարկադրել մեր գործարարներին, ովքեր իրենց արած-թողածով, վարքուբարքով վաղուց հաստատել են իրենց նյութական գերազանցությունը արտերկրի մեր բարերարների նկատմամբ, մասհանումներ անել ընդհանուր գործում։ Կամ հնարավո՞ր չէր, որ մենք, լինելով դրամահավաքների ընտելացած վարպետներ, նախաձեռնեինք մի նորը, որն, անկասկած, բնակչությունը կընդուներ ընկալմամբ։
«Ղարաբաղ-Տելեկոմի» հիմնադրմանը ժամանակին անդրադարձել է «Դեմո» թերթը։ Մեր կապի համակարգը գնելու հայտ էր ներկայացրել արտերկրի երեք ընկերություն, որոնցից մեկը՝ շվեյցարական։ Սակայն նախապատվությունը տրվել էր բեյրության ընկերությանը, որի ներկայացուցիչն է Ռալֆ Եիրիկյանը։ Կառավարության որոշ անդամներ չկարողանալով կանխել գործարքը, այնուհանդերձ պահանջել են, որ պայմանագիրը կնքվի 10, առավելագույնը՝ 20 տարով։ Բայց ո՞ւմ էին դա ասում։ Վարչապետ Ա. Դանիելյանին ձեռնտու էր 30 տարվա ժամկետը։ Առայսօր ոչ ոք տեղյակ չէ, թե ինչպիսին է հենց ինքը՝ պայմանագիրը և որքա՞ն է այն շահավետ մեր երկրի համար։
Չթաքցնենք, պրն Եիրիկյանից գոհ են «Ղարաբաղ-Տելեկոմի» աշխատողները։ Քիչ բարեհոգություն չէ՝ գործազրկության ծանր պայմաններում կրճատումներ չեն եղել։ Գումարած, որ քիչ կարևոր չէ, ընկերությունը պարբերաբար ֆինանսական մասհանումներ է անում մեր պետբյուջեին։ Բայց մի՞թե նույն պայմաններով եթե «Ղարաբաղ-Տելեկոմի» տերը լիներ մեկ ուրիշը, նույնը չէր անի։ Չէ՞ որ չհաշված ծառայությունների չափազանց բարձր սակագները և այլն, «Ղարաբաղ-Տելեկոմը» մեզ մոտ աշխատում է մենաշնորհային պայմաններում։
Տարօրինակ և անհասկանալի է այն հիմնավորումը, թե իբր երկրորդ օպերատորի մուտքն ապահովելու համար իրավական հիմքեր չկան։ Հարց է ծագում՝ իսկ ովքե՞ր են ստեղծում այդ իրավական հիմքերը. մե՞նք, թե՞ ուրիշները։ Անձամբ կարող եմ վկայել, որ Ռուսաստանի Դաշնությունում հազիվ թե գտնվի բնակչությամբ Ստեփանակերտին հավասար մի քաղաք, ուր չգործեն չափազանց էժան ծառայությամբ աշխատող եթերային հեռախոսակայաններ։
Եթե հավատալու լինենք ընկերության քարոզչությանը, ապա կարելի է կարծել, թե կապային ծառայությունն իրենք են բերել Արցախ։ Պրն Եիրիկյանին հիշեցնենք, որ շատ կուզենայինք ունենալ կապային այն համակարգը, որ գործում էր տասնամյակներ առաջ։ Արցախի բոլոր բնակավայրերը, փոքր թե մեծ, միացված էին իրար հեռախոսային ցանցով։ Զանգիր ցանկացածդ բնակավայրի քո բարեկամին կամ ծանոթին և խոսիր որքան սիրտդ է կամենում՝ համոզված, որ դրա համար քեզնից ոչ մի վճար չեն պահանջելու։ Մանրադրամ կա ձեռքիդ՝ խոսիր միջքաղաքային ցանցով։ Հավելենք, նաև որ եթերայինից բացի մարզային ռադիոհաղորդուները գծային կապով լսում էին ցանկացածդ գյուղում։
Մի կարևոր դիտողություն ևս. այս տարվա մարտի 7-ից մինչև ապրիլի սկզբները, առավոտից մինչև երեկո, հեռուստատեսային տարբեր ալիքներով 15-20 րոպեն մեկ ընդհատելով հաղորդումները, տրվում էին «Ղարաբաղ-Տելեկոմի» երկարաշունչ հայտարարությունները՝ սակագների իջեցման մասին։ Դժվար էր կուլ տալ նման շոուն, մանավանդ որ ընդհատվում էին ուշագրավ հաղորդումները։ Պարզապես պրն Եիրիկյանը առաջկտրուկի դերում փորձում էր ընկերության բաժանորդներին համոզել, թե ինքը հոգում է նրանց մասին և իջեցրել է ծառայության սակագները։ Մինչդեռ գների իջեցումը նախաձեռնել և իր եզրակացություններն իրավասու կազմակերպություններին ներկայացրել է արհմիությունների հանրապետական խորհուրդը։ Մեկ տարուց ավելի հարցը տորպեդահարվել է ընկերության ղեկավարության կողմից և իր լուծումը ստացել հանրության ճնշման տակ։
Հրապարակված հոդվածում շեշտվում է, որ ընկերության նոր գները դարձյալ բարձր են։ Բոլորի մասին դատել չեմ կարող, բայց որ հեռախոսային կապը հիմա էլ անհասանելի է շատերին (չնայած «Ղարաբաղ-Տելեկոմը» իրեն ներկայացնում է՝ միշտ հասանելի), անժխտելի է։ Ո՞ր արցախցին չի կամենա արտերկրում հիմնավորված իր հարազատներին զանգել գոնե եռամսյակը մեկ անգամ։ Բայց փորձիր դա անել և՝ գրպանումդ, եթե թոշակառու ես կամ ցածր աշխատավարձ ես ստանում, ոչինչ չի մնա։ Մինչդեռ մեր բնակչության կեսը կազմում են այդպիսի քաղաքացիները։
Ընդհանուր առմամբ, հազիվ թե ծառայությունների մատչելի գների անցումը վնաս բերի ընկերությանը։ Ամենայն հավանականությամբ, դա մեծ չափով կնպաստի հեռախոսազանգերի քանակի զգալի աճին և դրան համապատասխան՝ ընկերություն մուտք գործող գումարների ավելացմանը։
ԳԱԳԻԿ ԽԱՉԱՏՐՅԱՆ
Ողջույններս՝ ազատազրկված տարածքներից...
Մեծ գրողներից Օսկար Ուայլդը գրել է, որ «Անհնազանդությունը մարդուն հատուկ առաքինություն է։ Առաջադիմությունն ու զարգացումը անհնազանդության և ըմբոստության շնորհիվ կիրականանա»։ Ես հավանաբար իմ ողջ գիտակից կյանքում այս նշանաբանով եմ ապրել կարծես ու հիմա էլ իմ ճակատագրի ինձ ընծայած փորձության շնորհիվ արդեն 8 ամսից ավելի բանտում եմ գտնվում։
Սորբոնի համալսարանի շրջանավարտ լինելը թերևս ոչինչ է «Վարդաշենի» համալսարանի առաջին կուրսի ուսանող լինելու իմ այժմյա վիճակի հետ համեմատած։ Պարզապես միակ ափսոսանքը վերաբերում է իմ վաղեմի արցախցի երկու ծանոթներին և Հայոց բառարանում առկա «ապերախտ-երախտամոռ» հոմանիշների հետ բանտարկվելիս ծանոթանալուն։ Մնացածը, ինչպես ասում եք դուք ձեր քաղցր բարբառով, «լյոխ լավ ա»։
Բանտում 24 ժամը լիովին ապրել ու օգտագործելու ազատությունն ունեմ և ուժերիս ներածին չափով աշխատում եմ, գրում, կարդում, էլի գրում, կարդում, և այսպես շարունակ։
Հայրս-մայրս և երկու երեխաներս չեն իմանում, որ բանտարկված եմ։ Նրանք կարծում են, թե մեր չքնաղ Արցախ աշխարհի մի հեռու անկյունում ինչ-որ շինարարությունում եմ աշխատում, որտեղ հեռախոսակապ չկա ու շաբաթվա միայն երկու օրերը իրենց հետ կապվում, խոսում եմ, առանց իմանալու, թե մինչև երբ կարելի է այս «խաղը» շարունակել։
Համաներումն, ինձ վրա տարածվելով հանդերձ, դեռ բանտում գտնվելուս համար պարտական եմ իրենց գոյությունը քարշ տվող երկու փոքրոգի ու խեղճ մարդուկների, որոնց «արխիվներում» ինձ արդեն մեկ ամսից ավելի ժամանակ «ման են գալիս» ու ոչ մի կերպ չեն գտնում... Իմ 351 էջից բաղկացած քրեական գործում առկա երկու կարևոր տվյալ կա՝ ԼՂՀ ՊԲ թիվ 49771 զորամասում ծառայությունս ու նաև ինձ ամրագրված զենքի համարն ու սերիան է նշված... Անարդարությունն ու խտրականությունն ինձ խեղդում է, ես ափսոսում եմ նման տմարդի վերաբերմունք դրսևորող մանրախնդիրներին...
ՍԱՐԳԻՍ ՀԱՑՊԱՆՅԱՆ
«Վարդաշեն» ՔԿՀ, Հայաստան, 27 հուլիսի 2009 թ.
ՆԵՐՈՒՄ ՇՆՈՐՀԵԼ ՍԱՐԳԻՍ ՀԱՑՊԱՆՅԱՆԻՆ
Օրերս ԼՂՀ ԱԺ պատգամավորների, մտավորականների, հասարակական, քաղաքական գործիչների, Արցախյան պատերազմի վետերանների անունից այսպիսի նամակ է հղվել ՀՀ Արդարադատության նախարարությանը
Արցախյան ազատամարտի մասնակից ֆրանսահայ Սարգիս Հացպանյանը դատապարտվել է 3,5 տարի ազատազրկման և արդեն ինն ամիս գտնվում է բանտում։ ՀՀ Ազգային ժողովի 2009 թ. հունիսի 19-ի օրենքը անհասկանալի պատճառներով առայսօր չի տարածվել Ս. Հացպանյանի վրա։ Այն, որ նա մասնակցել է ղարաբաղա-ադրբեջանական պատերազմին, սկզբում անդամագրված է եղել Լեոնիդ Ազգալդյանի ու Վլադիմիր Բալայանի ջոկատներում, ապա՝ ԼՂՀ ՊԲ թիվ 49971 զորամասում (Մարտակերտի պաշտպանական շրջան), Հացպանյանին իրոք ճանաչող և իրեն հարգող ոչ մի մարդ դա չի կարող ուրանալ...
Հարցին մոտենանք, սակայն, այլ կողմից։ Ծննդով Արևմտյան Հայաստանից՝ նրա հայր Գևորգ Հացպանյանը հայ ինքնության պաշտպանությանն առնչվող հարցերի պատճառով 11 տարի անցկացրել է Թուրքիայի բանտերում։ Ֆրանսիայի քաղաքացի 84-ամյա Գևորգ Ծերունի Հացպանյանը տառապում է երիկամների քաղցկեղով և այժմ գտնվում է մահամերձ վիճակում։
Խնդրում ենք նաև մարդասիրական տեսանկյունից մոտենալ հարցին՝ ներում շնորհել Հայոց հողի կանչով ֆրանսական բարեկեցիկ կյանքը պատերազմական Արցախով փոխարինած ու մեր մեծ Հայրենիքին նվիրված հայորդուն, մտավորականին՝ Սարգիս Հացպանյանին և հնարավորություն տալ գոնե վերջին անգամ տեսնելու իր հորն ու ստանալու նրա հայրական օրհնությունը։ Այս պահին նժարի վրա է դրված ոչ միայն մարդու կյանքը, այլև մարդկայինի ու բարոյականի հանդեպ հավատը։ Բոլորիս՝ նրա՛, մե՛ր, սերունդների° հավատը։ Ու այդ հավատը անխաթար պահելու համար պատասխանատու ենք բոլորս։
ԼՂՀ ԱԺ պատգամավորներ, մտավորականներ, հասարակական-քաղաքական գործիչներ, Արցախյան պատերազմի վետերաններ՝
Ռուդիկ ՀՅՈՒՍՆՈՒՆՑ (ԼՂՀ ԱԺ փոխնախագահ),
Արպատ ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ (ԼՂՀ ԱԺ սոցիալական ոլորտի հարցերի հանձնաժողովի նախագահ),
Գարիկ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ (ԼՂՀ ԱԺ պետաիրավական հարցերի հանձնաժողովի նախագահ),
Բենիկ ԲԱԽՇԻՅԱՆ (ԼՂՀ ԱԺ ֆինանսաբյուջետային և տնտեսական կառավարման հարցերի հանձնաժողովի նախագահ),
Գագիկ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ (ԼՂՀ ԱԺ արտադրության և արտադրական ենթակառուցվածքների հարցերի հանձնաժողովի նախագահ),
Օլեգ ԳՐԻԳՈՐՅԱՆ (ԼՂՀ ԱԺ ֆինանսաբյուջետային և տնտեսական կառավարման հարցերի հանձնաժողովի փոխնախագահ),
Արթուր ԹՈՎՄԱՍՅԱՆ (ԼՂՀ ԱԺ պատգամավոր),
Արծվիկ ՍԱՐԳՍՅԱՆ (ԼՂՀ ԱԺ պատգամավոր),
Գեղամ ԲԱՂԴԱՍԱՐՅԱՆ (ԼՂՀ ԱԺ պատգամավոր, «Անալիտիկոն» հանդեսի խմբագիր),
Ռոմելա ԴԱԴԱՅԱՆ (ԼՂՀ ԱԺ պատգամավոր),
Ռուդոլֆ ՄԱՐՏԻՐՈՍՅԱՆ (ԼՂՀ ԱԺ պատգամավոր),
Վարդգես ՕՎՅԱՆ (գրող, հրապարակախոս, «Նոր էջ» անկախ թերթի խմբագիր,
Գագիկ ԲԱՂՈՒՆՑ (Արցախի մտավորականների միության նախագահ),
Ներսես ՕՀԱՆՋԱՆՅԱՆ (ԼՂՀ ԱԺ առաջին և երկրորդ գումարման պատգամավոր),
Աշոտ ՍԱՐԳՍՅԱՆ (ԼՂՀ ԱԺ առաջին և երկրորդ գումարման պատգամավոր),
Գալյա ԱՌՍՏԱՄՅԱՆ (ԼՂՀ զոհված ազատամարտիկների ծնողների միության նախագահ),
Կարեն ՕՀԱՆՋԱՆՅԱՆ («Հելսինկյան նախաձեռնություն 92»-ի ԼՂՀ կոմիտեի նախագահ, «Սոցիալական արդարություն» կուսակցության նախագահ),
Նվարդ ԱՍԱՏՐՅԱՆ (ԼՂՀ Ժողովրդական, ՀՀ վաստակավոր դերասանուհի),
Ռազմիկ ՊԵՏՐՈՍՅԱՆ (Արցախյան շարժման ակտիվիստ, Արցախյան պատերազմի վետերան),
Արմեն ԴԱՆԻԵԼՅԱՆ (Արցախյան պատերազմի վետերան, սպա),
Ալեքսանդր ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ (ճարտարագետ)
Մարտակերտի շրջանից՝
Գրիգոր Միրզոյան (Արցախի Ազատամարտիկների Մարտակերտի տարածքային կազմակերպության միության նախագահ, Հացպանյանի զինակից),
Վյաչեսլավ Խոնդկարյան (Արցախի Ազատամարտիկների Մարտակերտի տարածքային կազմակերպության վարչության անդամ),
Տեր Բարսեղ Քահանա Անդրյան (Մարտակերտի և հարակից գյուղերի ծխական համայնքների հոգևոր հովիվ),
Իլյիչ Բաղրյան (նախկինում Մարտակերտի պաշտպանական շրջանի հրամանատարի տեղակալ, Մարտակերտի տարածքային կազմակերպության վարչության անդամ),
Գառնիկ Իսրայելյան (նախկինում Մարտակերտի պաշտպանական շրջանի հրետանու պետ, Վ. Բալայանի անվան միջն. դպրոցի տնօրեն),
Մհեր Պետրոսյան (Արցախյան պատերազմի վետերան, I և II աստիճանի «Մարտական խաչ» շքանշանի ասպետ),
Պավել Թադևոսյան (թիվ 32964 զ/մ օպերատիվ բաժնի սպա, Հացպանյանի զինակից),
Յուրա Խաչատրյան (թիվ 32964 զ/մ հետախուզական վաշտի դասակի հրամանատար, Հացպանյանի զինակից),
Վիգեն Ասատրյան (նախկինում Մարտակերտի պաշտպանական շրջանի կապի ծառայության պետ),
Լիդիա Պետրոսյան (Վ. Բալայանի անվան միջն. դպրոցի փոխտնօրեն),
Ռիմա Աթայան (Վ. Բալայանի անվան միջն. դպրոցի ուսուցչուհի),
Ռուզաննա Հարությունյան (Վ. Բալայանի անվան միջն. դպրոցի ուսուցչուհի),
Սարգիս Գյուրջյան (Արցախյան պատերազմի վետերան, Հացպանյանի զինակից),
Սուրեն Պետրոսյան (Արցախի սեյսմիկ ծառայության Մարտակերտի տարածքային ստորաբաժանման պետ),
Կարեն Գրիգորյան (նախկինում Մարտակերտի պաշտպանական շրջանի հրետանու շտաբի պետ, Հակահրդեհային ծառայության պետ),
Մելսիդա Քարդումյան (Արցախի Ժողովրդավարական կուսակցության շրջանային խորհրդի նախագահի տեղակալ),
Մալվինա Պետրոսյան (զոհված ազատամարտիկի մայր),
Մարիետա Գաբրիելյան (Մարտակերտի Փառքի սրահի տնօրեն, ԼՂՀ ԶԶՀՄ-ի անդամ, զոհված ազատամարտիկի այրի),
Ավետիք Բեջանյան (Մարտակերտի քաղաքային համայնքի պետի տեղակալ),
Արթուր Ասրյան (Մարտակերտի քաղաքային համայնքի քարտուղար)
(Քանի որ նամակը ստորագրել է ԼՂՀ ներկայիս խորհրդարանի 11 պատգամավոր, այսինքն՝ պատգամավորների 1/3-ը, նշանակում է, սույն փաստաթուղթը հավասարազոր է ԼՂՀ ԱԺ որոշմանը)
Վերջին էջ
ԱՍՏՎԱԾԱՅԻՆ ԸՆԴՈՒՆԵԼՈՒԹՅՈՒՆ
Երբ տպագրվեց իմ «Երկնային կատակերգություն» գրվածքը, որտեղ պատմում էի, թե ինչպես տերԱստված երկնքից իջել, կառավարական շենքի ամենավերին հարկում ընդունելություն կազմակերպել ևմասնագիտություններ ու աշխատանքներ էր բաժանում, ընկերներս, բարեկամներս և ծանոթներս դժգոհեցին. «Էդ ինչո՞ւ բոլորի մասին՝ անասնաբույժի, քարտուղարուհու, դիվանագետի, մանկավարժի, զրպարտչի ևգիտնական-միտնականի մասին գրել ես, բայց բանաստեղծի մասին չես գրել»:
Սկսեցի երկար-բարակ բացատրել, որ բանաստեղծը դեռևս մինչ այդ էր հանդիպել Երկնայինին և, ընդհանրապես, ես շատ մեծ հարգանք եմ տածում ժամանակակից ոտանավորչիների հանդեպ ու չէի կարողնրանց մասին չգրել: Սակայն ընկերներս, բարեկամներս ու ծանոթներս ինձ չհավատացին: Եվ ահա, իմարխիվից հանելով այդ հանդիպման սղագրությունը, ներկայացնում եմ ընթերցողներին:
Մի օր, արևը դեռ նոր-նոր ծագած, երբ տեր Աստված առավոտյան մարզանքներից հետո ձվածեղ էրկերել ու վրան բրազիլական թունդ սուրճ էր խմում, քիթ ու բերանի մերձակայքում հանկարծ խուտուտ զգաց։Որոտաձայն փռշտաց, և այդ պահին նրա բերանից թե քթից դուրս թռավ ու առջևը ցցվեց թղթապանակըկռնատակին անորոշ տարիքի մի տիպ:
- Յա՜, դու որտեղի՞ց հայտնվեցիր,- զարմացած հարցրեց Երկնայինը:
- Դժվարին, բայց պատվավոր ճանապարհ եմ անցել տեր իմ... Իսկ իմ հիմար կոլեգաները դեռ կեսճանապարհին են, փորձում են ծխնելույզից մտնել,- հարգալից գլուխ տալով, ասաց մարդը:
- Հա՜, ուրեմն հրշեջ ծառայությունից ես...
- Չէ, բանաստեղծ եմ, տեր իմ, դիֆիրամբներ ու ձոներ եմ երկնում:
- Այսինքն:
- Այսինքն՝ միշտ գովերգում եմ բոլոր նրանց, ովքեր իշխանություն ունեն: Երբ գահընկեց են լինում, առաջինը ես եմ քարով տալիս:
- Լավ: Հիմա ի՞նչ ես ուզում, որդյակ,- հարցրեց Աստված:
- Հոտառությո՛ւն, տեր իմ,- կրկին գլուխ տալով, ասաց պոետը:
- Ի՞նչ... Հոտառությունն ինչի՞դ է պետք, դու շո՞ւն ես, թե՞ մարդ:
- Սուր հոտառություն եմ ուզում, երկնային, որպեսզի ժամանակից շուտ կարողանամ կողմնորոշվել: Այսինքն՝ ավելի շուտ իմանամ և սկսեմ շողոքորթել ապագա իշխանավորներին: Թե չէ, մեզ մոտ մի քանիսըկան, միշտ ինձնից առաջ են ընկնում: Ես դռնով եմ մտնում, նրանք պատուհաններից են ներս խուժում, եսպատուհաններից եմ մտնում, նրանք կոյուղու խողովակներով են սուրում ղեկավարների ընդունարանները...
- Ահա թե ինչ,- Աստված ճերմակափառ բեղի տակ ժպտաց,- բայց հետաքրքիր շան որդի ես, որդյակ... Լավ, գնա՛: Վաղվանից ականջներդ մի քիչ երկարացված կլինեն, որպեսզի կարողանաս ամեն ձայն որսալ...
- Հա, ինչպես մեծ բանաստեղծ Չարենցը կասեր, որպեսզի կարողանամ ժամանակի շունչը դառնալ...
- Ի՞նչ շուն... Ո՞ւմ շուն դառնաս։
- Ժամանակի շունչը: Այսինքն՝ մեր թաղամասում, մեր քաղաքում կամ մեր երկրում ինչ կատարվի, դրա մասին բանաստեղծություն պիտի գրեմ: Մի նոր խանութ կամ ֆերմա որ բացվի, ձոներգ պիտի ձոնեմ, մեր թագավորի կամ նախագահի կինը եթե զավակ պարգևի երկրին, պատմական այդ պահը պիտի գրավորանմահացնեմ...
- Հա՜, դա ուրիշ բան է... Լավ, քեզ սուր հոտառություն կտամ, այնպիսի հոտառություն, որ շներն անգամքեզ նախանձելու են... Դու միշտ լավ ես ապրելու, որդյակ: Ժամանակները փոխվելու են, մի որոշ ժամանակսոցիալիստներն են գալու իշխանության գլուխ, մի օր ֆաշիստները կամ կոմունիստները, բուրժուա-կապիտալիստները կամ անարխիստները, բայց դու, բոլորին քծնելով ու շողոքորթելով, շարունակ փափուկպաշտոններ ու մրցանակներ ես ստանալու, որդյակ: Երբեմն երեսիդ թքելու են, հետույքիդ քացի են տալու, սակայն, պալատական կոշիկներ ու գլխարկներ երկրպագելով, դու վաստակելու ես հացդ հանապազօրյա...
- Մերսի, տեր իմ, խիստ զգացված եմ: Հերթական հանճարեղ գիրքս նվիրելու եմ ձեզ, իսկ կազմի վրապոեմ եմ տպագրելու ձեր մասին,- բանաստեղծը կրկին երկտակվեց, հետո, գրպանից թղթի մի կտոր հանելով, պաթոսով սկսեց կարդալ. «Օ՜, Աստվա՜ծ, Աստվա՜ծ, լուսատու տիեզերաց...»:
- Ա՛յ տղա, սպասի՛ր, հերի՛ք է: Ականջներս արդեն հոգնել են նման զիբիլներից... Վե՛րջ, գնա՛, գլուխս մի՛հարդուկիր: Գնա ժամանակիդ... Ինչպե՞ս է էն զահուրմարի անունը: Հա՛, գնա ժամանակիդ շունչը դարձիր...
Երբ պոետը դուրս եկավ Երկնայինի առանձնասենյակից, վերջինս լայնորեն հորանջեց ու ասաց.
- Բայց սրիկա շան որդին առաջ է գնալու:
ՎԱՐԴԳԵՍ ՕՎՅԱՆ
Զվարճալի լրախաղ
Տեղական
ՀՀ բարձրաստիճան ղեկավարները հանդես են եկել աննախադեպ հայտարարությամբ: Ըստ որի, նրանք բոլորը հրաժարվում են իրենց ծառայողական «Մերսեդեսներից» ու «Ջիպերից», և աճուրդում դրանց վաճառքից գոյացած գումարով ուզում են մանկապարտեզներ կառուցել հայ երեխաների համար: «Երբ մեր շարքային քաղաքացիներն ապրում են աղքատության ու թշվառության մեջ, երբ մեծացել է մուրացկանների բանակը, մենք չենք կարող մեզ թույլ տալ երթևեկելու շքեղ ավտոմեքենաններով: Այսուհետ մենք ևս աշխատանքի ենք մեկնելու ոտքով կամ երթուղային տաքսիներով»,- ասված է նրանց հայտարարության մեջ:
* * *
Լուրեր են պտտվում, որ օրերս Վ. Փափազյանի անվան դրամթատրոնի դերասանական կոլեկտիվը հույժ կարևոր խորհրդակցություն է գումարել, որտեղ միահամառ որոշում է կայացվել առ այն, որ արցախցի հանդիսատեսներին կրկին թատրոն բերելու միակ ճանապարհն այն է, որ բոլոր դերասանները հերթով մեկական պիես բեմադրեն։ Բեմադրվելիք ներկայացումների հերոսների դերերում հանդես կգան Հայաստանից հրավիրված նշանավոր ու հայտնի ռեժիսորները։ Սակայն այլ լուրեր էլ են պտտվում, որոնք հերքում են վերոհիշյալ լուրն ու տեղեկացնում, թե նշված խորհրդակցությունում որոշվել է դրամթատրոնը լուծարել և փոխարենը ստեղծել տիկնիկային թատրոն, քանզի նոր ժամանակներում կադրերն ու տիկնիկներն արդեն հոմանիշ են դարձել։
* * *
Նորաձևության արցախցի վարպետները վերջերս հնարել են նոր տիպի անդրավարտիքներ: Դրանց յուրահատկությունն այն է, որ հագնում են ոչ թե ներքևից՝ ոտքերից, այլ՝ գլխից: Մեր մոդելյերները դա բացատրում են նրանով, որ անցման շրջանի երկրներում ամեն ինչ շրջվել է գլխիվայր...
Միջազգային
Բելառուսի մշտական նախագահ Ալեքսանդր Լուկաշենկոն սենսացիոն հայտարարություն է արել: Նա ասել է, որ Բելառուսը ոչ միայն պաշտպանում է Լեռնային Ղարաբաղի էթնիկ հայ բնակչության ինքնորոշման իրավունքը, այլև պատրաստ է մոտ ժամանակներս ճանաչել ԼՂՀ անկախությունը: Բելառուսի նախագահը մի այլ սենսացիոն հայտարարում էլ է արել. խոստովանել է, որ ինքը ղարաբաղյան արմատներ ունի հայրական ապուպապի կողմից, որի գրոց ազգանունը եղել է Լուկաշյան (Ղուկասյան):
* * *
ԼՂՀ անկախությունը ճանաչելու հայտարարությամբ հանդես է եկել նաև Ադրբեջանը՝ «Եթե մոտ կես միլիոն ազերիներ վերադառնան Ղարաբաղ, իսկ Ղարաբաղի հայերն էլ մեկնեն Ամերիկա կամ Ավստրալիա, ապա մենք պատրաստ ենք ճանաչել Ղարաբաղի անկախությունը»,- հայտարարել է Իլհամ Ալիևի ավտովարորդի կրտսեր եղբոր զոքանչը: «Առծախինֆո»
ԳԼՈԲԱԼԻԶԱՑԻԱՆ ԽԺՌՈՒՄ Է ԼԵԶՈՒՆԵՐԸ
21-րդ դարի վերջում տիրապետող լեզուները դուրս կմղեն գոյություն ունեցող լեզուների 90 տոկոսը։ ՍաՅունեսկոյի՝ լեզվական քարտեզ կազմող փորձագետների կանխատեսումն է։ Համաձայն Յունեսկոյի նորքարտեզի՝ աշխարհում գոյություն ունեցող 6000 լեզուներից 2500-ը անհետացման եզրին են կամ արդենվերացել են։ Մոտ 3000 լեզու տարեցտարի անվերադարձ կորցնում է կրողներին։ Իսկ մոլորակի բնակչությանտոկոսը լեզուների ընդամենը 4 տոկոսի կրող է։ 97
Ամենամեծ թվով (196) անհետացող լեզուներ ունեցող երկրների ցանկը գլխավորում է Հնդկաստանը, այնուհետև՝ ԱՄՆ-ն (191), Ինդոնեզիան (147), Չինաստանը (144), Ռուսաստանը (136), Ավստրալիան (108), Կանադան (80)...
Որոշ փոքր ժողովուրդների՝ անգամ պետական կարգավիճակ ունեցող լեզուներ, որոնցով խոսում ենհարյուր հազարավոր մարդիկ, հայտնվել են անհետացողների ցանկում (օրինակ՝ Ռուսաստանումադիգերենը, բաշկիրերենը, ինգուշերենը, չեչեներենը, չուվաշերենը, օսերենը, յակուտերենը և այլն), երևի այնպատճառով, որ Յունեսկոն ենթադրում է, թե ընթացիկ քաղաքական ու մշակութային իրավիճակում տվյալլեզուն կիրառողների թիվը չի աճելու։
Յունեսկոյի այս ընդհանուր ուրվագծից էլ կարելի է նկատել, որ մենք մտահոգվելու առիթ ունենք։ Նախ՝հայերենի պետական կարգավիճակը, ինչից գոհ են շատերը, թերի է։ Հայերենն ունի երկու ճյուղ, և, ըստէության, պետական է հռչակված միայն արևելահայերենը։ Իսկ երբ հրապարակվի լեզուների մասինՅունեսկոյի առավել մանրամասն քարտեզը, հանկարծ կարող է պարզվել, որ արևմտահայերենի մասինավելի շատ մտահոգված է Յունեսկոն, քան մեր հայրենասերները։
«Մեկ ազգ, մեկ մշակույթ» կարգախոսը վկայում է այնպիսի քաղաքականության մասին, որսփյուռքյան ողջ բազմազանությունը, կոնկրետ՝ գրական արևմտահայերենն ու բազմաթիվ բարբառները, ձուլելու է մեկ միասնական արևելահայերենի մեջ։ «Անկախ», Երևան Տպագրվում է կրճատումներով
Համարի ասույթը
Ղեկավարների մեծ մասը, նստելով բարձր աթոռի, այնպես է սոսնձվում նրան, որ հաճախ հնարավոր չի լինում մարդն ու աթոռն իրարից պոկել: Նրանք այնպես են կպչում աթոռին, ինչպես ժանգը՝ երկաթին:
Ամսվա ասույթը
Հեքիաթում ամենածիծաղելի բանը մերկ թագավորն է, սակայն իրական կյանքում չկա ավելի մեծ չարիք, քան մերկ թագավորը: Հեքիաթում ծիծաղում են քաջնազարների վրա, կյանքում դառնորեն ողբում իրենց ծիծաղի համար:
Комментариев нет:
Отправить комментарий