18.9.13

Սեպտեմբեր 2013


ՈՒ ԴԱՐՁՅԱԼ ՇԱՀԱՐԿՎԵՑ ԱՐՑԱԽԻ ԽՆԴԻՐԸ

Եվրոպայի հետ մի քանի տարվա սիրախաղերից հետո Հայաստանի իշխանությունները սեպտեմբերի 3-ին ընտրեցին Մաքսային միությունը։ Մի օրում կամ մի քանի ժամվա ընթացքում Սերժ Սարգսյանի ընդունած այս որոշումն անսպասելի էր նաև իշխող կուսակցության՝ ՀՀԿ-ի համար։ Բայց, ինչպես սպասելի է մեր քաղաքական գործիչներից, նրանք հապշտապ վերափոխեցին իրենց, այսպես կոչված, քաղաքական հայացքներն ու սկսեցին հայտարարել, որ դա մտածված ու ճիշտ քայլ է։

«Մեզ ոչ ոք Մաքսային միություն չի հրավիրել: Հայաստանի՝ Մաքսային միության օգտին ընդունած որոշումն ամբողջովին գիտակցված և կշռադատված քայլ է»,- Սանկտ Պետերբուրգում հայտարարել է ՀՀ վարչապետ Տիգրան Սարգսյանը, մարդ որ մինչ այդ, 2012 թ. ապրիլին ռուսական «Կոմերսանտ» թերթին տված հարցազրույցում ասել էր. «Մաքսային միությունը մեզ համար անիմաստ է»։ Իսկ ԱԳ փոխնախարար Շավարշ Քոչարյանը, խոսելով ԵՄ Ասոցացման համաձայնագրի եւ Մաքսային միության մասին, հայտնել էր, թե  «չկա որևէ նախադեպ, որ պետությունը, չունենալով ընդհանուր սահման, լինի Մաքսային միության անդամ... Եթե դու դառնում ես Մաքսային միության անդամ, արդեն դու սուվերեն չես, ուրեմն, դու կանգնում ես վտանգի առաջ: Մենք այնքան ենք լիբերալացրել մեր օրենսդրությունը, որ հենց դու դառնում ես Մաքսային միության անդամ, արդեն դու չես որոշում...»։
Նաև հավելել էր. «Մաքսային միությանը մաս կազմելու դեպքում դրա մեջ Ղարաբաղն է՞լ է մտնում: Առանց Ղարաբաղի մենք պատրաստ չենք դրան»...

Այսինքն, մինչ ՀՀ նախագահի Մոսկվա մեկնելն արդեն կար հստակ դիրքորոշում՝ Մաքսային միությանը՝ ո՛չ։

Թվում էր, թե Ս. Սարգսյանի կողմից Մաքսային միությանը «այո» ասելուց հետո առնվազն մի քանի բարձր պաշտոնյա հրաժարական են տալու։ Սակայն դա չեղավ։ Ինչպես ասում են՝ ինքնասպանության փորձեր էլ չգրանցվեցին, որովհետև նման քայլի դիմելու համար մարդ պետք է ինքնասիրություն ու արժանապատվություն ունենա։ Քանի որ ՀՀ քաղաքական բուրգում այդպիսի «մանր-մունր» բաներ իսպառ գոյություն չունեն, թե՛ ՀՀ վարչապետը, թե՛ ԱԳ փոխնախարարը և բոլոր նրանք, ովքեր արդեն Եվրոպայի «տոմսերը» գրպաններում էին, 180 աստիճանով հետդարձ կատարեցին, քանզի «աթոռը» շատ ավելի գերակա ու սուրբ արժեք է իրենց համար...
Կարծիքներ էլ սփռվեցին իշխող քաղաքական ճամբարից, որ Եվրամիության հետ «սիրախաղերը» շարունակվելու են։

Սակայն մի այլ խնդիր էլ կա այս ամենում՝ բազմաչարչար Արցախի հարցը։ «Սահմանի ո՞ր կողմում պիտի մնա Արցախը»։ Եվ ամենաբարձր մակարդկով հայտարարություններ հնչեցին, որ Մաքսային միությունն է հենց Ղարաբաղի անվտանգության երաշխիքը։ Հենց Արցախի պամար և Արցախի պատճառով են ընտրել Մաքսային միությունը, այլ ճանապարհ չկա։ Եվ հայկական պաշտոնյաներից ոչ մի խոսք չհնչեց առ այն, որ այդ համաձայնությունը ձեռք է բերվել Մոսկվայի (Պուտինի) ճնշումների ու սպառնալիքի տակ։ Անկասկած այդպիսի ճնշում ու սպառնալիք եղել է, անկասկած վախն է ստիպել հանկարծ մի քանի ժամում 180 աստիճանով հակառակ որոշում կայացնել։ Բայց այդտեղ բացարձակապես Ղարաբաղի, Արցախի անվտանգության խնդիր չկար (դեռ հարց է, թե այդ քայլը որքանով է նպաստավոր վերջինիս համար)։ Այդտեղ կար միայն մի խնդիր, մի վախ, որ չեզոքացրել ու մի կողմ է նետել մյուս բոլոր վախերը՝ սեփական աթոռը, իշխանությունը կորցնելու վախը։ Ուղղակի Արցախի անունը շահարկելը վաղուց ավանդույթ է դարձել ՀՀ քաղաքական դաշտում։ Մաքսային միության հետ կապված այս տրագիկոմեդիան բացառություն չեղավ, ցավոք...

ՎԱՐԴԳԵՍ ՕՎՅԱՆ



ՄԻՋՈՑԱՌՈՒՄՆԵՐ՝ ՆՎԻՐՎԱԾ ԱՐՑԱԽԻՆ



«Հայաստան» Համահայկական հիմնադրամի Կանադայի (Տորոնտոյի) մասնաճյուղի հիմնադիր տնօրեն Մկրտիչ Մկրտչյանը, որի անունը լավ հայտնի ու սիրված է Արցախում, ու արդեն 21 տարի է, որ ԼՂՀ-ում չկա որևէ շրջան, որտեղ հիմնադրամը նրա աջակցությամբ ու օժանդակությամբ ջրամատակարարման, դպրոցաշինության, հիվանդանոց կառուցելու աշխատանք չիրականացնի: Այն վաղուց բարեգործականից վերածվել է կոնկրետ գործ անող մի կազմակերպության: Մկրտիչ Մկրտչյանը գտնում է, որ «Սփյուռքի միակ պարտականությունը Հայաստանի և Արցախի մեջքին կանգնելն է, սակայն միայն Սփյուռքով չի լինի: Երեք կողմերը պետք է միասին աշխատեն»:


Այս օրերին ևս կանադայաբնակ մեր բարեկամը պարապ չէ։ Շրջագայություններ է կատարում Հարավամերիկյան ու Հյուսիսամերիկյան մայրցամաքում, հատկապես Արգենտինայում ու Բրազիլիայում և Արցախյան դասախոսություներով կազմակերպում միջոցառումներ։

Նման հանդիպում-միջոցառումներ են կազմակերպվել Սան Պաուլոյում, Բուենոս Այրեսում, ապա՝ Վանկուվերում։ Նման հանդիպումներ են նախատեսված նաև Մոնրեալում ու Նյու Յորքում։

















Մկրտիչ Մկրտչյանի հետ հարցազրույցը կարող եք դիտել այստեղ.
http://www.aysor.am/am/news/2013/08/27/mgrdich-mgrdichian/



«Ազգային վերածնունդ» կուսակցությունն ունի պաշտոնաթերթ

Ս.թ. սեպտեմբերի 24-ին կայացավ «Ազգային վերածնունդ» կուսակցության (կուսակցությունը ստեղծվել է 2013 թ. հունվարին, պաշտոնապես գրանցվել՝ մայիսի 16-ին) «Վերածնունդ» պաշտոնաթերթի շնորհանդեսը, որին ներկա էին Արցախի մի քանի կուսակցությունների ղեկավարներ, հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ ու լրագրողներ։

«Ազգային վերածնունդի»  նախագահ Հայկ Խանումյանի հայտնեց, որ կուսակցական թերթի լույսընծայումը կապված է նրա հետ, որ հասարակության մի ստվար մաս դեռեւս շարունակում է լրատվությանը ծանոթանալ տպագիր թերթի միջոցով, թեեւ կուսակցությունն ունի իր կայքէջն ու ֆեյսբուքյան էջը։ «Վերածնունդ» ամսաթերթը, որը տպագրվում է 1000 օրինակով եւ հանրությանը բաժանվում անվճար, հետագայում երկշաբաթաթերթ կլինի, վստահեցնում է կուսակցության ղեկավարը։

Իր շնորհավորական խոսքում շնորհանդեսի ժամանակ «Շարժում 88» կուսակցության նախագահ Էդուարդ Աղաբեկյանը հույս հայտնեց, որ «առաջ պոռալով հետ գնալու իրավիճակը կարող են փոխել երիտասարդները, ովքեր պետք է բարձրացնեն այսօրվա խնդիրները»։

«Քաղաքական պաշտոնաթերթի առկայությունը կարեւոր է,- նշել է «Սոցիալական արդարություն» կուսակցության նախագահ Կարեն Օհանջանյանը,- մեր կուսակցությունը կհամագործակցի «Ազգային վերածնունդ» կուսակցության հետ»։

Շնորհանդեսին ներկա լրագրողները նույնպես շնորհավորեցին պաշտոնաթերթի լույս ընծայման կապակցությամբ եւ հույս հայտնեցին, որ այն իր տեղը կունենա արցախյան լրատվադաշտում եւ կնպաստի դաշտի զարգացմանը։

*  *  *
Շնորհանդեսից հետո, հաջորդ օրը «Ազգային վերածնունդ» կուսակցությունը հայտարարություն է տարածել Արցախի հանրային հեռուստատեսության վերաբերյալ, որտեղ մասնավորապես հայտնում է, որ «Հանրային հեռուստատեսությունը, պատշաճ իրազեկված լինելով 24.02.2013թ. կայացած կուսակցության հիմնադիր համագումարի, 23.09.2013 թ. կայացած կուսակցության պաշտոնաթերթի շնորհանդեսի մասին, չի լուսաբանել այս իրադարձությունները, ինչպես նաեւ չի հաղորդել կուսակցության գրանցման մասին լուրը...
Արցախի հանրային հեռուստատեսությունը խախտել է բազմակարծություն ապահովելու իր գործառույթը՝ անտեսել ընդդիմադիր կուսակցության գործունեության լուսաբանումը»:
Հայտարարության մեջ ասվում է, որ «հեռուստատեսության ղեկավարությունը որդեգրել է ինքնագրաքննության արատավոր պրակտիկա», ապա հավելվում՝ «Կուսակցությունը դատապարտում է Արցախի հանրային հեռուստատեսության նման վարքագիծը, հիշեցնում, որ հեռուստատեսությունը ֆինանսավորվում է հանրության կողմից և պարտավոր է իր եթերում ապահովել բազմակարծություն և ղեկավարվել ժողովրդավարության և անկողմնակալության սկզբունքներով»:



Ռուսաստանն Ադրբեջանին նոր խմբաքանակ զենք կմատակարարի 

Կուրգանմաշզավոդ գործարանն Ադրբեջանի համար սկսել է Վենա ինքնագնաց հրետանային համակարգերի արտադրությունը: Այս մասին տեղեկացնում է arm-expo.ru կայքը:
Վենա համակարգն առաջին անգամ ներկայացվել է 1997 թվականին, սակայն այն ժամանակ պատվիրատու չի գտնվել:
Ադրբեջանը 2C31 ԻՀՀ-ի առաջին պատվիրատուն է: Այն կմատակարարվի 18 օրինակով:
Վենա համակարգը նախատեսված է կենդանի ուժի, հրետանակային եւ ականանետային մարտկոցների, հրթիռային համակարգերի, զրահապատ թիրախների, կրակային միջոցների եւ ղեկավարման կենտրոնների խոցման համար, որոնք տեղակայված են մինչեւ 13 կմ հեռավորության վրա: Այն կարող է ինքնուրույն հետախուզական գործողություններ իրականացնել թե ցերեկը, թե գիշերը, փակ դիրքերից դիպուկ կրակ բացել առանց կրակային դիրքի նախնական պատրաստության:

http://www.lragir.am/index/arm/0/politics/view/88303



Մոսկվան լուծում է Արցախի հարցը

Մոլդովայի իշխանությունը հետ է վերցնում Քիշնեւի օդանավակայանը ռուսական կառավարչից: Դա Մոլդովայի պատասխանն է Ռուսաստանին, որը արգելափակել է մոլդովական գինիների մուտքը ռուսական շուկա: Դա էլ Ռուսաստանի մահակն էր ընդդեմ Մոլդովայի Եվրամիության հետ Ասոցացման գործընթացի:

Ասոցացվող 6 երկրներից 3-ը՝ Ուկրաինան, Վրաստանն ու Մոլդովան, դիմադրեցին ռուսական ճնշումներին: Համենայն դեպս դիմադրում են մինչ այժմ: Բելառուսի եւ Ադրբեջանի պարագան բոլորովին այլ գործոնների եւ հանգամանքների շրջանակում է: Փաստացի միայն Հայաստանը տեղի տվեց ռուսական ճնշմանը:

Այդ երկրներից Հայաստանը տարբերվում է նրանով, որ ունի անվտանգության կամ Արցախի խնդիր: Մոլդովան դա չունի՝ Մերձդնեստրը Արցախի իրավիճակի հետ համեմատելի չէ: Նույնը նաեւ Ուկրաինայի եւ Ղրիմի պարագայում: Վրաստանի դեպքում էլ Աբխազիայի եւ Օսիայի խնդիրները տարբեր են:

Շատերն ասում են, թե Ռուսաստանին ընդդիմանալու Վրաստանի գինը այդ երկու տարածքներն էին: Նաեւ զգուշացնում, որ Ռուսաստանին ընդդիմանալու դեպքում էլ Հայաստանը կկորցնի Արցախը, ինչպես Վրաստանը կորցրել է Աբխազիան ու Օսիան:
Բայց Վրաստանն Աբխազիան ու Օսիան կորցրել է ավելի վաղ, քան Սահակաշվիլին սկսեց երկիրը ռուսական ուղեծրից դուրս բերելու աշխույժ քաղաքականություն: Աբխազիան ու Օսիան Վրաստանինը երբեք չեն էլ եղել, այն բանից հետո, երբ Թբիլիսին ռազմական պարտություն կրեց այդ ռեգիոններում:
Հետեւաբար, Վրաստանն ավելի շատ բեռից է ազատվել, քան ինչ որ բան կորցրել է Ռուսաստանի հետ հակադրության հետեւանքով:

Արցախի դեպքում, Հայաստանը տարել է ռազմական հաղթանակ, եւ Արցախը մերն է: Հետեւաբար, Արցախի դեպքում իհարկե միանգամայն տեղին է կորստի վտանգի մասին խոսելը՝ մենք կկորցնենք մերը, ոչ թե կազատվենք վաղուց արդեն բեռի վերածված խնդրից:
Հետեւաբար թվում է, որ Ռուսաստանին զիջելը արդարացված է՝ փրկվել կամ պահվել է Արցախը:
Բայց, դա երեւի թե ավելի շատ մոլորություն է, քան իրավիճակի պրագմատիկ պատկերացում: Կամ էլ մոլորություն է այն, որ Արցախը մերն է եւ մենք ենք հաղթող երկիրն այդ հարցում:

Բանն այն է, որ եթե Արցախի պաշտպանությունը կախված է Ռուսաստանի սպառնալիքներին ու շանտաժներին տեղի տալուց, ապա դա բացարձակապես պաշտպանություն չէ: Դա նշանակում է, որ Արցախը վաղուց է հանձնվել Ռուսաստանին, պարզապես Մոսկվան դեռեւս մեծահոգաբար թույլ է տալիս Հայաստանին լինել իր տեղապահն այդ հարցում: Տեղապահ այնքան ժամանակ, մինչեւ որ Մոսկվան կգտնի Արցախում իր ռազմական ներկայությունը հաստատելու հարմար պահ եւ հնարավորություն:

Օրինակ, 2008 թվականին, երբ Մոսկվան հասել էր գրեթե Թբիլիսի, Կրեմլը համարեց, որ Արցախի հարցում էլ «բլից-կրիգի» հարմար պահն է: Մեդվեդեւն ակտիվացրեց Ռուսաստանի ջանքը կարգավորման գործընթացում: Ռուսաստանը լավ հասկացավ, որ Վրաստանի հանդեպ տարած հաղթանակը ոչինչ է, իրականում նահանջ, քան առաջխաղացում կովկասյան ազդեցության գործընթացում: Իրավիճակը կարող էր շտկել միայն Արցախի հարցը, եթե Ռուսաստանին հաջողվեր այդ հարցում հասնել ստատուս-քվոյի փոփոխության՝ բնականաբար իր հրամանատարության ներքո:

Չհաջողվեց: Բայց Մոսկվան հույսը չի կորցրել: Չհաջողվեց նաեւ այն պատճառով, որ Արեւմուտքն էր բավական մեծ ազդեցություն ձեռք բերել Հայաստանի իշխանության վրա եւ կարողացավ իշխանությանը հետ պահել ակնհայտ խայտառակ եւ պարտվողական համաձայնություններից եւ ի վերջո բարեհաջող չեզոքացնել Ռուսաստանի գլխավորությամբ եռյակի ձեւաչափը:

Դրանից հետո, Մոսկվայի համար պարզ դարձավ, որ Արցախի հարցին անդրադառնալու համար հարկավոր է նախ Հայաստանում թուլացնել Արեւմուտքի աճած ազդեցությունը, ապամոնտաժել Հայաստանի իշխանության եւ Արեւմուտքի հարաբերությունը, որպեսզի Արցախի հարցում նախաձեռնություններում խանգարող հանգամանքները քիչ լինեն:

Այսինքն, Մաքսային միության մասին հայտնի շրջադարձից հետո, Ռուսաստանը դեռ անդրադառնալու է Արցախի խնդրին, ընդ որում առավել անկաշկանդ: Պատահական չէ, որ սեպտեմբերի 3-ից հետո Արցախի հարցում ակտիվություն նկատվեց ԱՄՆ իշխանության մոտ, Բարակ Օբաման հատուկ ուղերձ հղեց Ադրբեջանի նախագահին՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի նոր համանախագահ Ջեյմս Ուորլիքի հետ, որը առաջին այցը կատարեց տարածաշրջան:

Այդ տեսանկյունից, ըստ երեւույթին մոլորություն են նաեւ պնդումները, թե Ռուսաստանը Հայաստանի վրա ճնշում չէր բանեցնի, եթե Հայաստանը չգնար Եվրամիության հետ Ասոցացման: Միգուցե այդ դեպքում իսկապես չլիներ Մաքսային միությանն անդամակցելու ուղղակի պահանջ, բայց Հայաստանի հանդեպ մամլիչի քաղաքականությունը Ռուսաստանի պարագայում ունի ոչ թե 3,5 տարվա պատմություն՝ ինչքան որ Ասոցացման գործընթացի պատմությունն է, այլ շատ ավելի երկար տարիների:

Եթե հասարակությունը նոր է արձանագրում այդ ճնշումը, դա դեռ չի նշանակում, որ այն չի եղել 2000-ականների ամբողջ առաջին տասնամյակի ընթացքում: Չէ որ Հայաստանի ռազմավարական հզորությունները պարտքի կամ իշխանության դիմաց Ռուսաստանին են փոխանցվել հենց այդ տարիներին: Հենց այդ տարիներից է Ռուսաստանը սկսել ռազմավարական հարաբերություն կառուցել Ադրբեջանի հետ:

Ասոցիացիան այստեղ կապ չունի, Ռուսաստանը ոչ թե պատժիչ գործողություններ է իրականացրել, այլ հետեւողականորեն առաջ է մղել իր շահը կամ շահի իր պատկերացումը՝ այն պատկերացումը, որ իշխանության է եկել Ռուսաստանում այդ տարիներին: Հայաստանի հարցը Մոսկվան վաղուց է լուծել, այժմ լուծում է Արցախի հարցը: Այլ հարց է, որ Հայաստանից այդ ամենը նկատել են շատ քչերը, թեեւ հիմա էլ շատերը չէ, որ նկատում են:
Մաքսային միության բլեֆը Ռուսաստանին պետք էր Արցախի հարցն իր համար լուծելու համար:

ՀԱԿՈԲ ԲԱԴԱԼՅԱՆ
http://www.lragir.am/index/arm/0/comments/view/88158



Ստիպված ենք ապրել՝ հրթիռներից դողացող խաղաղությամբ

Զինվորականները չեն ստում՝ «Սմերչ»-ներն, իրոք, ռազմական հավասարակշռությունը չեն փոխում, իսկ քաղաքացիական պաշտպանությո՞ւնը...

Օրերս Արցախի անկախության 22-ամյակի կապակցությամբ ԼՂՀ պաշտպանության նախարար Մովսես Հակոբյանը հեռուստատեսությամբ մեկ անգամ եւս անդրադարձավ Ադրբեջանի կողմից ռուսական նոր զինատեսակների ձեռքբերման փաստին ու այն խոսակցություններին, ըստ որոնց՝ հայկական կողմը ձեռք է բերել չինական արդիական զինատեսակներ:

«Այն զենքերը, որ նրանք ձեռք են բերել, որեւէ մեկը մեզ համար մտավախություն չէ, քանի որ մենք համապատասխան դիմակայման միջոցներ ունենք»,- ասաց ԼՂՀ պաշտպանության նախարարը՝ հավելելով, որ հայկական կողմը չինական հրթիռներ ձեռք է բերել նաեւ տասնամյակ առաջ. «Չինական նոր հրթիռների ձեռքբերմամբ մենք ոչ թե պատասխանում ենք սպառազինությունների մրցավազքին, մենք այդ ճանապարհով չենք գնալու, մենք ունենալու ենք այնպիսի զինատեսակներ ու այն քանակի, որը հնարավորություն է տալիս մեր երկրի պաշտպանությունն իրականացնել պատշաճ մակարդակով»,- նշեց Մովսես Հակոբյանը, թեեւ այդպես էլ պաշտոնապես չի հաստատվել, որ Հայաստանը Չինաստանից AR1A համակարգեր է ձեռք բերել:

Նախ՝ հայ հասարակության մեջ առավել մեծ խուճապ առաջացրեց Ադրբեջանի կողմից ձեռք բերված «Սմերչ» համակարգերի անունը: Դիտելով ռուսական գովազդային տեսահոլովակները՝ Հայաստանում սկսեցին խուճապային տրամադրություններ, թե «Սմերչ»-ները մասսայական ոչնչացման զենքեր են, որ դրանք ոչնչացնում են 67 հեկտարի վրա ամեն ինչ, որ դրանք իրենց տեսակի մեջ աշխարհում լավագույն համակարգերն են եւ այլն:

Եվ բնականաբար, հարց էր առաջանում, թե ինչպիսի միջոցներ պետք է ձեռնարկի հայկական կողմը՝ այդ «սարսափելի» «Սմերչ»-ների դեմն առնելու համար: Նշենք, որ «Սմերչ»-ները համազարկային կրակի ռեակտիվ համակարգեր են՝ ՀԿՌՀ-ներ, եւ երբ այսօր ամբողջ աշխարհում ասում են, թե Ռուսաստանն առաջինն է այս համակարգերը ստեղծել, որ ռուսականը համար առաջինն է եւ այլն, այնքան էլ այդպես չէ: Ճիշտ է՝ «Կատյուշա»-ն առաջինը ԽՍՀՄ-ում են ստեղծել՝ Ռուսաստանում, բայց «Կատյուշա»-ն, որպես այդպիսին, հեռու էր ՀԿՌՀ-ի դասական պատկերացումներից:

...Ռուսական ՀԿՌՀ-ները ոչ միայն լավագույնն ու նորագույնը չեն, այլեւ գոնե բրազիլական ու չինական ՀԿՌՀ-ները իրենց մարտավարական-տեխնիկական տվյալներով ավելի լուրջ տպավորություն են թողնում ու կարող են մեզ հետաքրքրել՝ «Սմերչ»-ներին հակադրելու առումով: Բրազիլական տարբերակները թանկ են: Ինչ վերաբերում է չինական տարատեսակներին, ապա տեսնում ենք, որ ճիշտ է՝ ռուսական տարբերակներից են պատճենվել, բայց ավելի են արդիականացվել: Քանի որ Հայաստանում խոսակցություններն էլ սկսեցին շրջանառվել հենց չինական ՀԿՌՀ-ների, մասնավորապես՝ AR1A տեսակի համակարգերի ձեռքբերման մասին, նաեւ դրանք ավելի էժան են, դիտարկենք չինական տարբերակները:

«Չինական համակարգերն իրենց ռուսական նախահորը գերազանցում են իրենց հեռահարությամբ, լիցքավորման արագությամբ եւ, ըստ չինացիների, նաեւ ճշգրտությամբ»,- ասաց ռազմական փորձագետ Հրաչյա Պետրոսյանցը:

Բացի տակտիկա-տեխնիկական հնարավորությունների տարբերությունից, չինական ՀԿՌՀ-ներ ձեռք բերելու հնարավորությունը քննարկելով՝ ժողովրդի շրջանում «Սմերչ»-ների առաջացրած անհանգստությունը փոքրիշատե կփարատվի: Բայց առավել կարեւոր է հասկանալ, թե ինչ զենքերի մասին ենք խոսում, որտեղ են դրանք կիրառվում, ինչ խնդիրներ կարող են առաջացնել:

Այսպիսով՝ «Սմերչ» ՀԿՌՀ-ները համարվում են հարձակողական նշանակության զենքեր: Իրականում, ինչպես նշեց ռազմական փորձագետ Հրաչյա Պետրոսյանցը, դրանք հայկական դիրքերի դեմ կիրառելն անարդյունավետ է:

«Նշվող թերություններից առաջինն այն է, որ դրանք չեն հասցնում մեծ ծավալի վնասներ: Նույն շինությունների մասով, ի տարբերություն «Գիացինտի», ի տարբերություն «ՄՍՏԱ-Ս»-ի, որոնցից Ադրբեջանը նույնպես ձեռք է բերել, նրանց մեկ արկը շինության պատը կարող է քանդել, սակայն «Սմերչի» արկը երբեք չի քանդի: Եթե շինության պատի հաստությունը 0,5 մետր լինի, այդ արկերը նույնիսկ չեն էլ ծակի, իսկ «ՄՍՏԱ-Ս»-ը կծակի: Այդ առումով մենք ավելի շատ վախենալու բան ունենք հակառակորդի ինքնագնաց հրետանային համակարգերից, որոնք հիմնականում կիրառվելու են դիրքերի դեմ, քան «Սմերչից», որի մասին մենք անընդհատ խոսում ենք՝ մոռանալով մեր հիմնական խնդիրները»,- ներկայացրեց Հրաչյա Պետրոսյանցը:

Մյուս պատճառը, որ այս համակարգերն արդյունավետ չեն մեր դիրքերի դեմ կիրառելու համար այն է, որ մեքենաների ճոճը մեծ է, եւ այդ համակարգերը լեռնային տեղանքով տեղաշարժվելիս հրթիռների տանող գլխիկները շարքից դուրս են գալիս եւ պայթում հենց կրակելու պահին... Քանի որ ռուսները լեռնային տեղանքի խնդիր չունեն, այդ համակարգերը ստեղծել են հարթավայրային պայմանների համար: Երկրորդ թերությունը շեղման բարձր աստիճանն է՝ 0.21օ, որը, հատկապես լեռնային պայմաններում, ուր օդի հարաբերական խոնավությունը, մթնոլորտային ճնշումը եւ այլն ավելի կարող են մեծացնել:

Երրորդ՝ եթե անգամ «Սմերչ»-երը կարող են 67 հա մակերեսով տարածք խոցել, ապա դա հնարավոր չէ լեռնային վայրերում, ուր տեղանքը կտրտված է, եւ լեռները, բլուրներն ու ձորերը թույլ չեն տալիս, որ պայթյունի ալիքը ծավալվի: Այսինքն՝ նույնիսկ ռուսներն իրենք են գտնում, որ ՀԿՌՀ-ները լեռնային պայմանների համար արդյունավետ չեն: Դա նաեւ մեզ համար է խնդիր, որովհետեւ մենք էլ, ի վերջո, «Սմերչ» ունենք:

Այս առումով ամենաձեռնտու տարբերակը չինական նորագույն AR1A համակարգերն են: Դրանք ձեռնտու են նախեւառաջ գնով: Երկրորդ՝ չինականներն ավելի հեռահար են, օգտագործումն ավելի հեշտ է, սպասարկման ծախսերն ավելի քիչ են եւ մեծագույն առավելություններից մեկը՝ լիցքավորման արագությունն անհամեմատ ավելի մեծ է: Որովհետեւ, ի տարբերություն «Սմերչ»-ների, որի յուրաքանչյուր հրթիռն առանձին է տեղադրվում ուղղորդիչի մեջ, չինական տարբերակները վերալիցքավորվում են կոնտեյների միջոցով՝ միանգամից 5-ական հրթիռներով: Դրանով հանդերձ՝ չինական ՀԿՌՀ-ների համար վերալիցքավորման ժամանակը 15-20 րոպե է, իսկ ռուսականներն ավելի դժվար են վերալիցքավորվում:

«Այսինքն՝ եթե դրված է երկընտրանք՝ ձեռք բերել «Սմերչ» կամ չինական AR1A, ապա այդ դեպքում ձեռնտուն չինական տարբերակն է, առավել եւս՝ գնային առումով»,- համոզված է Հրաչյա Պետրոսյանցը:

Այժմ դիտարկենք հակառակորդի ունեցած ՀԿՌՀ-ների ստեղծած ոչ ռազմական վտանգները.
««Սմերչի» մեկ համազարկը ոչնչացնում է 67 հեկտար տարածք: Դա, ըստ էության, օգտագործվում է զորքերի մեծ կուտակումների դեմ, բայց եթե այդպիսի բան չկա, ապա կարող է օգտագործվել մեծ քաղաքների դեմ: Եթե կողմերը սկսում են «Սմերչ» ձեռք բերել, ապա հասկանալի է, որ դա բանակի դեմ կիրառելն անիմաստ է; Որովհետեւ ո՛չ մենք եւ ո՛չ էլ Ադրբեջանը փոքր տարածքի վրա չենք կենտրոնացնելու այնքան զորք, նախ՝ չունենք էլ այդ զորքը, որ մյուս կողմը համազարկներով ոչնչացնի: Մեր բանակները թելի բարակությամբ ձգված են սահմանի երկարությամբ»,- վերլուծեց Արա Պապյանը:

Այս առումով՝ մեզ համար կարեւոր է հասկանալ, թե ինչ պետք է անել հակառակորդի ունեցած սպառազինությունների դեմ՝ առանց դրանք թերագնահատելու: Որովհետեւ մենք ապրում ենք մի երկրում, որի մայրաքաղաքը, զուտ տեսականորեն, Նախիջեւանի տարածքից կարող է ռմբակոծվել նույն «Սմերչ»ն-երով:

Դիվանագիտական ու քաղաքական գործունեության փորձ ունեցող Արա Պապյանը, «Սմերչ»-ների բերած ոչ ռազմական հետեւանքներն է դիտարկում, եւ ըստ այդմ՝ «Սմերչ»-ներն առաջացնում են քաղաքական երկու գերկարեւոր հարցեր. առաջին՝ եթե մենք հստակորեն զգում ենք վտանգի առկայությունը, օրինակ՝ տեղեկատվություն ենք ստանում, թե «Սմերչ»-ները մոտենում են Հայաստանի կամ Արցախի սահմաններին, այնպիսի տեղ, որտեղից կարող է հարվածել Ստեփանակերտին կամ Երեւանին, այդ դեպքում ո՞վ պետք է առաջինը հարված հասցնելու հրաման տա եւ իր վրա վերցնի հրաման տալու պատասխանատվությունը:

«Քանի որ միայն գերագույն գլխավոր հրամանատարը կարող է այդ հրամանը տալ, այսինքն՝ կանխարգելիչ հարվածով ոչնչացնել հակառակորդի հարվածի հնարավորությունը, ուրեմն՝ եթե չկա, մենք պետք է սահմանենք կարգ, որով օրինակ, գնդի հրամանատարի մակարդակով, ըստ որոշակի պայմանների առկայության, որոշակի ինքնուրույն գործողությունների պատրաստ լինենք»,- շեշտեց Արա Պապյանը:

Այստեղից ծնվում է երկրորդ կարեւորագույն հարցը՝ «Սմերչ»-ների ստեղծած ամենամեծ վտանգը որոշումներ կայացնելու ժամանակի կրճատումն է: Այսինքն՝ «Սմերչ»-ը բերեց նրան, որ եթե մենք ԼՂՀ-ի շուրջ անվտանգության գոտի ունեինք, որը չեզոքացնում էր հակառակորդի հրետանու հնարավորությունները, ապա Սմերչը չեզոքացրեց այդ անվտանգության գոտին: Այսինքն՝ նախկինում կար սովորական հրետանի, որը մինչեւ մոտ 35 կիլոմետր հարվածելու հնարավորություն ուներ, ու մեր անվտանգության գոտին թույլ էր տալիս, որ հրետանու հարվածները տեղ չհասնեին, իսկ հիմա կա «Սմերչ»-ը, որը փոխեց այդ չափանիշները եւ, ամենագլխավորը, որոշումը կայացնելու շատ կարճ ժամանակ տվեց:

Հարց է առաջանում՝ հայկական կողմը պետք է սպասի այնքան, մինչեւ հակառակորդի «Սմերչ»-ները կրակ արձակեն ու նո՞ր պատասխանելու հրաման տա, թե՞ պետք է սահմանված լինեն որոշակի չափանիշներ՝ հակառակորդի որ գործողության, ակնհայտ վտանգի սպառնալիքի դեպքում կարող ենք առաջինը կանխարգելիչ հարված հասցնել: Այդպիսով, օրինակ, կարելի է հայտարարել մի ինչ-որ իքս հեռավորություն, որից պակաս տարածությամբ եթե Ադրբեջանի «Սմերչ»-ները մոտենան հայկական պետությունների սահմաններին, մենք պետք է առանց հետաձգելու հարվածենք…

«Մեզ համար Սմերչի հարուցած գերխնդիրներից մեկն էլ սա է՝ լավ խրամատավորված զորքի դեմ դա այնքան էլ տպավորիչ չի լինի, որքան բաց թիրախների՝ խաղաղ ազգաբնակչության վրա: Որովհետեւ, Աստված չանի, մեկ համազարկ լինի Երեւանի ուղղությամբ, որը կարեւոր չէ՝ ուժեղ լինի, շատ ավելի վնաս կլինի խուճապից՝ մեքենաներով իրար վրաերթի կենթարկեն եւ այլն, քան զուտ զենքի հարվածից: Եթե մենք նայում ենք, ըստ էության, Երեւանից դուրս գնացող միայն մեկ ապահով ճանապարհ ունենք՝ Սեւանի ճանապարհն է: Այդ ճանապարհն էլ նույնիսկ շաբաթ-կիրակի օրերին, երբ հոսքը մեծ է, դառնում է դժվար երթեւեկելի, էլ ուր մնաց, Աստված մի արասցե, ռազմական հարվածի դեպքում…»,- ներկայացրեց Արա Պապյանը:

Մենք լրջագույն խնդիրներ կարող ենք ունենալ քաղաքացիական պաշտպանության, ճգնաժամային կառավարման հարցերում: Որովհետեւ եթե չասենք նկուղների 100 տոկոսը, ապա գոնե մեծ մասը սեփականաշնորհված են, իսկ ԽՍՀՄ-ի ժամանակ այդ նկուղները գազապաստարաններ էին կոչվում:

«Մենք խոսում ենք միայն զենքի տեսակետից, բայց քաղաքացիական պաշտպանության ու քաղաքական որոշումներ կայացնելու խնդիրներն ավելի կարեւոր են: Որովհետեւ մենք կարող է ստիպված լինենք կանգնել կանխարգելիչ պատերազմի առջեւ: Օրինակ՝ ԱՄՆ-ում սեպտեմբերի 11-ից հետո առաջարկեցին գունային լուծումներ: Այսինքն՝ մշակվեցին համակարգեր, որ պետությունն այլեւս չի ասում, թե ինչ անես, այլ միայն հայտարարում է, օրինակ՝ նարնջագույն, կարմիր, կապույտ եւ այլն: Մնացած ամեն ինչը պայմանավորված է դրանով: Այսինքն՝ ամեն մեկը գիտի, թե երբ պետությունն այսինչ գույնը հայտարարեց, իր գործողությունները որոնք են լինելու»,- ասաց Արա Պապյանը:

Իսկ Հայաստանում ո՞վ գիտի, թե, Աստված չանի, նման դեպքերում ով ինչ պետք է անի ու ինչով զբաղվի…

Գևորգ ԱՎՉՅԱՆ
http://www.yerkir.am/am/news/55202.htm



Հովիկ Աբրահամյանի չարագուշակ խոստովանությունը Ղարաբաղի մասին 

«Մենք խոսել ենք Ասոցացման համաձայնագրի մասին, Խորը և համապարփակ ազատ առևտրի գոտին այլ հասկացություն է: Մենք ասում ենք, որ Մաքսային միությունը չի հակասում Ասոցացման համաձայնագրին և ևս մեկ անգամ ուզում եմ պնդել»,- այսօր Ազգային ժողովում լրագրողների հետ զրույցում, անդրադառնալով ԵՄ հանձնակատար Շտեֆան Ֆյուլեի հայտարարությանը, ասաց ԱԺ նախագահ Հովիկ Աբրահամյանը:

Հարցին, թե հայկական կողմն ի՞նչ հույսեր ունի՝ նոյեմբերին Վիլնյուսում նախաստորագրվելո՞ւ է Ասոցացման համաձայնագիրը, նա պատասխանեց, որ Հայաստանի իշխանությունները կողմնակից են ստորագրելու Ասոցացման համաձայնագիրը: «Կա երկրորդ կողմ, որը լինելու է Հայաստանում վաղը, հանդիպելու են երկրի իշխանությունների հետ, և այդ քննարկումների արդյունքում որոշում կկայացվի: Մենք շարունակելու ենք մեր համատեղ աշխատանքը Եվրամիության հետ՝ շարունակելու Հայաստանի Հանրապետությունում ընթացող բարեփոխումները»,- ընդգծեց Աբրահամյանը:

Հարցին, թե ե՞րբ են եվրոպացի գործընկերներին տեղեկացրել, որ Հայաստանը ցանկանում է դառնալ Մաքսային միության անդամ, Հովիկ Աբրահամյանը պատասխանեց, որ այդ հարցին հստակ պատասխան է տվել արտգործնախարարը: Հովիկ Աբրահամյանի խոսքով՝ հիմա էլ են խոսում ԵՄ հետ համագործակցության մասին, շարունակում են բանակցել:

Լրագրողները հետաքրքրվեցին, թե ո՞ր գործոնն ազդեց, որպեսզի Հայաստանը Մաքսային միությանը միանալու հապշտապ որոշում կայացնի: Ի պատասխան ԱԺ նախագահն ասաց, որ ոչ մի հապշտապ որոշում չի կայացվել, նախագահը հայտնել է իր համաձայնությունը, մտադրությունը, դրանից բխում են տարբեր գործընթացներ, որոնց ուղղությամբ ապագայում երկու երկրների կառավարություններն ու համապատասխան պատկան մարմինները պետք է աշխատանք տանեն: «Երբ որ կունենանք համաձայնագրի համաձայնեցված տարբերակ, կներկայացվի Ազգային ժողով»,- ասաց նա:

Հայաստանի վրա շա՞տ ճնշումներ են գործադրվել, հատկապես, որ այդ մասին Ֆյուլեն խոսեց, հարցին Հովիկ Աբրահամյանը պատասխանեց. «Ես որևէ ճնշման ներկա չեմ եղել, չեմ զգացել, որ որևէ ճնշում կա մեր իշխանությունների վրա: Եվ որևէ մեկը մեզ չի ստիպել անդամակցել Մաքսային միությանը»: Նա նշեց, որ Ռուսաստանը Հայաստանին երբեք ոչինչ չի ասում, մենք ինքնիշխան պետություն ենք, մեր երկրի իշխանություններն են որոշում իրենց արտաքին քաղաքականությունը: Աբրահամյանը նաև նշեց, որ հերյուրանք է համարում այն խոսակցությունները, թե Արցախի հարցում են Հայաստանի վրա ճնշումներ գործադրվել:

Հարցին, թե Մաքսային միությանը միանալուց ի՞նչ է շահում ԼՂՀ-ն, Հովիկ Աբրահամյանն ասաց. «Բայց Հայաստանի Հանրապետությունն է Մաքսային միությանն անդամակցում, ի՞նչ կապ ունի Ղարաբաղը: Ղարաբաղն անկախ պետություն է»:

Հստակեցնող հարցին՝ մաքսակետե՞ր են դրվելու Հայաստանի և ԼՂՀ-ի միջև, Հովիկ Աբրահամյանը պատասխանեց. «Մեր հարցերը լուծենք, հետո Ղարաբաղի մասին կմտածենք: Ես նորից եմ կրկնում, նախագահը տվել է իր համաձայնությունը՝ անդամակցելու Մաքսային միությանը, դրանից հետո պետք է լինի ծավալուն գործընթաց: Երբ որ մենք կունենանք պայմանները, պայմանագրերը, ձևաչափերը, այն ժամանակ մենք կքննարկենք և կհասկանանք: Դա պետք է բխի Հայաստանի շահից, մենք պետք է ունենանք մեր շահը՝ տնտեսության մասով, բոլոր առումներով, քաղաքական առումներով: Մենք դեռ չգիտենք, թե այդ շահը որն է լինելու, մենք բանակցելու ենք»:

Սակայն միաժամանակ նա ասաց, որ ինքը կոնկրետ կողմնակից է Մաքսային միությանն անդամակցելուն, «որովհետև հիմքում դրված է պետության շահը»: Իսկ եթե Հայաստանը դրանից շահ չունենա, կարող է չստորագրել համաձայնագիրը, մենք ոչ ոքի գերին չենք, փաստաթուղթը դեռ չկա: Իսկ ինչի՞ն են համաձայնություն տվել, եթե փաստաթուղթը չկա, հարցին նա պատասխանեց՝ անդամակցելուն: «Այսօր մեր ռազմավարական գործընկերը, մեր տնտեսության ամբողջ կապը Ռուսաստանի հետ է, մեր շուկան Ռուսաստանն է»:

Հովիկ Աբրահամյանը նաև նշեց, որ չի կարծում, թե ԵՄ պաշտոնյաները զարմացած են Հայաստանի այս որոշումից: «Հիմա էլ ենք ուզում նախաստորագրել Ասոցացման համաձայնագիրը, եթե ինքն ասում է, որ չի ուզում, դա իր գործն է»: Այն դիտարկմանը, որ Եմ պաշտոնյաները շեշտում են՝ Ասոցացման համաձայնագիրն իմաստ չունի առանց Ազատ առևտրի խորը և համապարփակ համաձայնագրի, Հովիկ Աբրահամյանը պատասխանեց, որ քննարկելու են:

«Իրենք ասում են՝ Խորը և համապարփակ ազատ առևտրի գոտու հետ կապված կա խնդիր Մաքսային միության հետ, կան հակասություններ, դրա համար մենք կքննարկենք, կտեսնենք՝ միգուցե հակասությունները կվերացվեն, միգուցե կլինեն այնպիսի հակասություններ, որ իրոք համատեղելի չի լինի: Կյանքը ցույց կտա, ժամանակը ցույց կտա»:
Նա նաև ընդգծեց, որ Մաքսային միության համաձայնագրի ստորագրումն այդքան շուտ չի լինի, ամիսներ կտևի, միգուցե 2014 թվականին լինի:

http://www.lragir.am/index/arm/0/country/view/88171



Ռուսաստանը չի կատարելու իր խոստումները

«Հայկական ժամանակ» թերթի տեղեկություններով, Ռուսաստանը չի պատրաստվում ներել դեռ 2009 թվականին Հայաստանին տված 500 միլիոն դոլարի վարկը։ ՀՀ կառավարությունում հույսեր ունեին, որ Մաքսային միությանը Հայաստանի անդամակցության մասին հայտարարությունից հետո ռուսական կողմը կների այդ պարտքը՝ որպես «բարի կամքի դրսևորում»։ Այդ վարկը Հայաստանը ստացավ երկարատև ու դժվարին բանակցություններից հետո։ Ընդ որում, այդ պարտքը ծանր պայմաններով էր տվել՝ տարեկան մոտ 4 տոկոս տոկոսադրույքով։ Այն համարվում է Հայաստանի վարկային պորտֆելում ամենածանր վարկերից մեկը։

Թերթի տեղեկություններով, առավելագույնը, որին համաձայն է ռուսական կողմն այս պահին, վարկի վերակառուցումն է, այսինքն՝ դրա սպասարկման համար վճարումների հետաձգումը։
Համեմատության համար նշենք, որ միայն վերջին տարիներին Ռուսաստանը ներել է Լիբիային 4.5 մլրդ դոլարի պարտք, Աֆղանստանին՝ 11.6 միլիարդ դոլարի պարտք, Իրաքին՝ 12 մլրդ դոլարի պարտք, գրում է թերթը։
Ի դեպ, նման բան կատարվեց նաեւ Ռուսաստանի ավելի վաղ տրված 100 միլիոն դոլար վարկի հետ, երբ դրա դիմաց Հայաստանի նախորդ իշխանությունը Ռուսաստանին հանձնեց մի շարք ակտիվներ:

Ռուսաստանը կարծես թե մտադիր չէ կատարել նաեւ Մաքսային միություն մտնելու դիմաց տրված խոստումները: Մասնավորապես, հայկական երկաթուղում մոտ 500 միլիոն դոլար ներդնելու մասին: Պարզվում է, որ Ռուսական երկաթուղում (որը կառավարում է հայկական երկաթուղին) սպասվում է ներդրումային ծրագրերի, ինչպես նաեւ աշխատակազմի կրճատումներ:
Բացի այդ, կարծես թե փոփոխություն չի լինելու նաեւ գազի սակագնի հարցում, համենայնդեպս հայ սպառողները գազը ստանալու են արդեն թանկացված գնով:

http://www.lragir.am/index/arm/0/politics/view/88199



Ղարաբաղը ոչ անկախացվող է, ոչ էլ զիջվող, այն հայկական պետության մաս է

Հակամարտության սկզբին երևի բոլորս էինք համակարծիք, որ Ղարաբաղյան հարցը Ստալինյան քաղաքական կամայականությունների հետևանք է, և նոր մտածողության պայմաններում պետք է շտկվի հօգուտ մեզ՝ ուղղակի փաստերի ճնշման տակ: Լուծման կոնկրետ քաղաքական պատճառաբանությունը, ձևակերպումը մի տեսակ հետին պլան էր մղված:
Սովետական Միությանը փլուզվեց, բայց հարցը մնաց չլուծված:

Հետագայում, անձամբ ինձ համար, Ղարաբաղի «ինքնորոշմամբ անկախանալու» իրավունքի խնդիրը որպես միջազգային քաղաքական արգումենտ կորցրեց իր ուժը: Մտածում էի, որ եթե նույնիսկ կոնֆեդերատիվ միության ներսում այս հարցադրմամբ հարցը տեղից չշարժվեց, ապա ի՞նչ տրամաբանությամբ պետք է միջազգային հանրության աչքում մեր արգումենտները ավելի արժեքավոր դառնան ու որպես լուծման հիմք ծառայեն:
Ժամանակը ցույց տվեց, որ նույնիսկ հաղթական պատերազմից հետո էլ, hայաստանյան քաղաքական միտքը մնած քարացած, չհասկացավ փոփոխված իրադրությունը ու չթարմացրեց հարցադրումներn ըստ միջազգային քաղաքական տրամաբանության ու պահանջների:
Աստիճանաբար նաև պարզվեց, որ մեր քաղաքական կշռի չնչինության հետ մեկտեղ, «կողմնակի դիտորդի» Հայաստանի քաղաքական կեցվածքը կոպիտ սխալ ուներ իր մեջ, որը հանգեցրեց մեծ զրկանքների, ներքին այլանդակությունների և ուր որ է, ավելի մեծ ողբերգության է տանելու մոտ ապագայում:

Ղարաբաղյան քաղաքական հիմնահարցում հայկական կողմի դիքորոշման պատմությունը զարմանալի զիջողական է ու անտրամաբանական: Սկզբից մենք հրաժարվեցինք Ղարաբաղը Հայաստանին միացնելու գաղափարից: Հետո հրաժարվեցինք նույնիսկ մեր իսկ առաջարկած մոդելով Ղարաբաղը որպես անկախ պետություն ճանաչելուց: Հիմա էլ պատրաստ ենք այն լիովին վերադարձնելու Ադրբեջանին, մենակ թե սերգոջանը իբր կուշտ լինի: Եթե այսպես շարունակվի, արդյունքում Հայաստանն էլ կդառնա թուրքաբնակ վիլայեթ, չնայած սերգոջանը վաղուց է կուշտ:

Ցանկացած դիվանագետ, որը զբաղվել է Ղարաբաղի հարցով, հաստատ ծանոթ է նախապատմությանը և հասկանում է իրերի իրական դրվածը: Իհարկե գերտերությունների կամքով երբեմն հնարավոր են ինչ-ինչ կամայական գեոքաղաքական վերաձևումներ, ինչպիսին օրինակ Կոսովոյի նախադեպն էր, բայց որպես օրենք, հիմնականում հարցերը լուծվում են ըստ քաղաքական իրական ուժերի վերկտորների ու տրամաբանությունների:
Այս առումով դիտարկելով Ղարաբաղյան խնդիրը, տեսնում ենք, որ բոլորն էլ հասկանում են, որ իրականում այն արյունալի անցյալով տարածքային վեճ է երկու խիստ թշնամական հարևան ազգերի միջև:

Եթե մենք հույսներս դրել ենք դրսից հրամցվող և հետագայում էլ սպասարկվող միջնորդական լուծումների վրա, ապա պետք է ինքներս էլ միջնորդներին մատուցեինք մեզ ձեռնտու տրամաբանական, իրական համոզիչ սխեմաներ ու հիմնավորումներ: Որպեսզի նրանք հենց այդ արգումենտացիայի ուժով հայամետ լուծումների հանգեին ու այն պաշտոնապես ներկայացնեին կողմերին: Բայց նման քայլեր մենք չենք կատարել, ու չի էլ նշմարվում, թե ապագայում կանենք:

Սկզբում մենք ունեինք ռազմական հաջողության դրական արգումենտը, որը սակայն զուգորդված էր ԼՏՊ-ի տեսական, արհեստական, թույլ, անիրական, «անկախ» Ղարաբաղի սխեմայով: Քաղաքական-դիվանագիտական այդ տարօրինակ զուգորդումը՝ հաղթանակած Հայաստան- ինքնորոշվող, անկախ Ղարաբաղ մոդելը, Սովետի նոր-նոր վերացման պայմաններում, խաբուսիկ էր միջնորդների համար. ռազմական արգումենտը մեր օգտին էր աշխատում, բայց Ղարաբաղի անկախության մեր կամազուրկ պահանջը տետանուսի մեջ էր գցել միջնորդներին:

Փաստորեն մենք պահանջում էինք, որպեսզի պուճուրիկ Հայաստանի տգետ քաղաքական կամքով աշխարհը փոխի պետության ու պատերազմի մասին իր հիմնարար պատկերացումներն ու միկրոսկոպիկ Հայաստանի կողքին մի հատ էլ սուպերմիկրոսկոպիկ անկախ Ղարաբաղ սարքի:
Նրանք զարմացած էին և շարունակում են այդպիսին մնալ հիմա էլ՝ թե ինչպես կարող է անկախ ու ինքնուրույն համարվել մի տարածք, ուր ամեն ինչ հայկական է՝ ժողովուրդը, փողը, բանակը, լեզուն, բյուջեն: Եվ պետություն կոչվածն էլ Հայաստանին կպած ընդամենը մի բուռ տարածք է, որի անկախությունը նույնիսկ հենց ինքը՝ Հայաստանը չի ընդունել:

Արդյունքում, դրսում լավ էլ հասկացան, որ գործ ունեն անբարտավան, անինքնասեր, ու վախկոտ մի երկրի ու ժողովրդի հետ, որը զլանում է մատը-մատին խփել և ուղեղ բանեցնել՝ իր հարցերը լուծելու համար:
Քոչարյանը զուտ բնազդային կողմնորոշիչներով հասկացել էր մեր դիրքի թուլությունները, բայց քանի որ զբաղված էր միայն անձնական հարստացման հարցերով, ժամանակ, գիտելիք և օգնողներ չունեցավ հարցերը քաղաքականապես մշակելու և որպես հայկական մոտեցում ներկայացնելու: Նա ընդամենը թուլացրեց Ղարաբաղի դերը որպես առանձին կողմի, ներառավ այն Հայաստանի դիրքորոշումներում, բայց իր նպատակը ոչ թե հարցի վերջնական լուծումն էր, այլ ժամանակ շահելը:

Ներկա նախագահն էլ խիստ տառապելով լեգիտիմության պակասով, խաղի մեջ մտավ առանց որևէ մշակված ծրագրի: Ավելին, Ղարաբաղյան պարտվողականությանն ավելացրեց հայկական Գենոցիդի քննարկելի լինելու հնարավորությունը ևս: Մտնելով ֆուտբոլային դաշտերը, նա չոր պարտություններով դուրս եկավ խաղերից ու հայկական բոլոր հիմնահարցերը մի փաթեթով շպրտեց միջազգային քաղաքականության աղբարկղը:

Ադրբեջանն ու Թուրքիան էլ, տեսնելով մեր այս խորը ապաշնորհությունը, տգիտությունն ու անճարակությունը, խստացրին իրենց դիրքերն ու արդեն նախապատրաստել են այնպիսի քաղաքական ելակետեր, ուր պատերազմի հրահրումը թե Ղարաբաղի և թե Հայաստանի հանդեպ, զուտ հարմար պահի հաշվարկի հարց է:

Ցավալին այն է, որ նույնիսկ այս պահին, թե իշխանությունը, թե ընդիմությունը և թե ողջ հայությունը գալիք պարտությունների դեմն առնելու ալտերնատիվ առաջարկներ չունեն: Ընդիմությունը հիպնոսված է ԼՏՊ-ի զիջողական տեսակետներով, իշխանությունը մտահոգված է միայն իր լեգիտիմության հարցերով: Մարդիկ էլ- իրենց ամենօրյա ապրուստի հոգսով: Իսկը Կռիլովյան հայտնի առակի նմանակով:

Բայց այնուհադերձ, եկեք տեսնենք, թե հիմա, 20 տարի անց, արդյոք կան դրական, օբյեկտիվ արգումնետներ մեր օգտին և փորձենք դրանք դնել ղարաբաղյան ու հանդեպ Թուրքիան մեր քաղաքականության հիմքում:

1. Մենք ունենք գոնոցիդի արյամբ շաղաղված անցյալ՝ Թուրքերի ու իրենց սատելիտ Ադրբեջանի հետ հարաբերություններում:
Միջնորդներն իհարկե հայկական Գենոցիդի վրա թքած ունեն, բայց հաշտություն կնքելու նոր առաջարկներ անելիս, նրանք ուզած թե չուզած, պետք է հաշվի առնեն իրենց առաջարկների հետագա՝ գոնե ժամանակավոր կենսունակության խնդիրը:
Այս առումով մենք ունենք հիմնավոր արգումենտներ ու պահանջներ, որոնք իրականում ուժեղ են ու դժվար մերժելի: Այսինքն, եթե առաջարկը չի ծառայում թշնամության թուլացմանը, և հակառակը՝ սրում է այն, ապա այն անընդունելի է ի սկզբանե:

Այս առումով կա Մեծ Եղեռնի փաստը, կա Նախիջևանում հայերի ի սպառ վերացման փաստը, կա 1918 թվի Ադրբեջանում հայերի գենոցիդի փաստը: Կա հայերի, ողջ Ադրբեջանից բռնի տեղահանման փաստը: Կա 1988-1994 թվերի հրահրած կոտորածների ու պարտադրված պատերազմի փաստը: Կա Բուդապեշտում հայ սպայի սպանության փաստը: Վերջապես առկա է ներկայիս ադրբեջանական ու արդեն թափ առնող թուրքական անհերքելի հայատյաց հռետորիկան:

Սրանք փաստեր են, որոնք իսկապես կարևոր են միջնորդների համար: Եվ հենց սրանց մասին հայկական կողմը պետք է մշտապես բարձրաձայներ և ոչ հայանպաստ բանաձևերը մերժեր, որպես նոր գենոցիդի ու ավերածությունների տանող անիրական լուծումներ:
Բայց դա ոչ միայն չի արվել, այլ հակառակը, միչև այժմ նույնիսկ չի էլ դիտվում որպես հեռանկարային դիվանագիտական արգումենտացիա և հուսալի քաղաքական լծակ: Ձայներս կտրել, սուգը կապել ենք ու սպասում ենք թե մեր հեզիկությունը վերջ-շուտ կգնահատվի, ու մի օր Ադրբեջանը մեծահոգաբար մեզանից ձեռ կքաշի:

2. Սովետական Միության փլուզման հետևանքով առաջացած և քաղաքական լուծում պահանջող ղարաբաղյան հարցը արդեն ոչ տարածքային ամբողջականության խնդիր է, և ոչ էլ ազգերի ինքնորոշման իրավունքի հարց: Այն երկու հարևան պետությունների մեջ էթնիկ զտմամբ տարված պատերազմի հետևանք է:
Պատերազմը սկսել է Ադրբեջանը, իր տարածքից կոտորածով ու ավերածություններով տեղահանելով հայությանը, հարձակվել է պաշտոնապես, միջազգայնորեն ձևակերպված Ղարաբաղի հայկական ինքնավար պետության վրա: Պատերազմը տարվել է միասնական հայկական ուժերով ու ռեսուրսներով, և այժմ էլ զինադադարը անցնում է ըստ մարտական արդյունքների գծի՝ որոշ տեղերում գրավված են ադրբեջանական հողեր, որոշ տեղերում՝ հայկական:

3. Բոլոր միջնորդներն էլ գիտեն, որ իրականում պատերազմել են Հայաստանն ու Ադրբեջանը, և որ հարցը կոնկրետ հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների առանցքն է:

4. Հայաստանի՝ որպես կողմնակի դիտորդի դերը ինքնանվաստացուցիչ, ազգի և սեփական սուբյեկտի հանդեպ անպատասխանատու կեցվածք էր:
Հայաստանը երբևէ, որևէ հարցում նախաձեռնող չի եղել ու միշտ քարշ է եկել ադրբեջանական նախաձեռնությունների ետևից. Բանակցային գործընթացում իրեն դրսևորել է որպես դիվանագիտորեն ապաշնորհ, դանդաղաշարժ, անօգնական ու տգետ մի պետություն, որի միակ նպատակն է եղել ժամանակ ձգելը, հույսը կապելով գերտերությունների շահերի զուգորդման վրա:

5.  Մենք պետք է վաղուց հրաժարված լինեինք «Անկախ Ղարաբաղ» կոչված արհեստական, պարտվողական, անպատիվ դիրքից և բաց ճակատով ներկայացնեինք մեր դիրքորոշումն ու իրավունքներն աշխարհին: Սակայն դա չի արվել, և նույնիսկ հիմա, ակընհայտ անհաջողություններից հետո էլ, դեռ նման մոտեցման անհրաժեշտությունը գիտակցված չի:

6. Մեզ՝ որպես գոյության իրավունք մուրացողների, ոչ մեկը չի պաշտպանելու, հակառակը խուսափելու են մեզ հետ գործ ունենալուց, որովհետև հոգեբանորեն շատ դժվար է ուրիշի քաղաքական ու ռազմական պոտենցիալները, կամքը, գիտելիքն ու բարյացկամությունը շահագործող անբան տգետին հավերժ սատար կանգնելը:
Դժվար է խեղճ ու հաշմանդամ ձևացող, իր քաղաքական ապագայի վրա խաչ քաշած, բայց ներսում իրար հոշոտող զանգվածին հարգելն ու տեր կանգնելը:

7. Պատերազմը հրահրվել է Ադրբեջանի կողմից, բայց զինադադարը պարտադրվել է Ադրբեջանին, հենց իր խնդրանքով: 8 -Այս կետերի շարքն ու խնդրի նախապատմությունը ցույց են տալիս, որ քննարկման առարկան ի սկզբանե ոչ թե ղարաբաղյան հարցը պետք է լիներ, այլ ձեռք բերված հրադադարի հիման վրա խաղաղության պայմանագրի կնքումը Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև: Դա չի հասկացվել, գիտակցվել ու չի արվել:

Իսկ ի՞նչ կունենանք, եթե այսօր, գոնե ուշացած, բաց և ոչ պարտվողական մոտեցումներն ու հարցադրումները ձևակերպենք որպես հայկական նոր դիրքորոշում:
Կարող է լինել 3 արձագանք:

Ա. Ադրբեջանը ամբողջովին մերժում է մեր նոր դիրքորոշումը, չի ընդունում իրերի նման դրվածքը ու անցնում է ռազմական հակահարձակման:

Բ. Ադրբեջանը հաշվի է առնում մեր դիրքի փոփոխությունները ու որոշ զիջումներով համաձայնվում է վերջնական պայմանագրի կնքմանը:

Գ. Ելնելով տարվող ակտիվ, իրենց համար խիստ շահեկան քաղաքական գործընթացների դրական արդյունքներից, Ադրբեջանը և Թուրքիան անտեսում են մեր նոր դիրքորոշումները, շարունակում են իրենց քաղաքական մանևրները, մինչև Հայաստանի լիարժեք քաղաքական, հասարակական կապիտուլյացիան:

Իմ կարծիքով մեր կողմից այսքան ապաշնորհություն դրսևորելուց հետո, 2-րդ տարբերակի հավանականությունը բացարձակ զերո է:
Որոշակի շանս ունի 1 տարբերակը, բայց 3-րդն այս պահին ամենահավանականն է թվում ու հենց դա էլ իրագործվում է:
Իմ համոզմամբ լռելով, պրոցեսների ետևից քարշ եկող ռեակտիվ անճարակությամբ, ու քաղաքական տգիտությամբ, հենց մենք ենք ոգևորել Ադրբեջանին և թուրքերին նման անզիջողականության:

Համադրելով եղած փաստերն ու տենդենցները, ես տեսնում եմ, որ հայկական կողմը փաստորեն օրակարգից հանել է պայքարելու, արժանավայել դիմադրելու հարցը և հույսը դրել է լրիվ հանձնվելու՝ կապիտուլիացիայի, «այնթափցիության» վրա:
Չգիտեմ, թե ինչ անուն պետք է դրվի այս կեցվածքին, բայց գիտեմ, որ ոնց էլ դա կոչենք, առաջին հեթին այն ծայրահեղ ստորացուցիչ է ու ի վերջո՝ կործանարար պետության ու ազգային պետականության համար:

9. Հայկական մամուլում սակավաթիվ քննարկումներ են եղել այն մասին, որ առաջարկներ և լուծումներ պետք է գտնվեն հայ և ադրբեջանցի փոխադարձ փախստականների տարածքային իրավունքների բավարարման կոնտեքստում:
Կան անհերքելի փաստացի ապացույցներ որ նախապատերազմական ու պատերազմական գործողությունների հետևանքով 400000 հայ անարգվելով, թալանվելով ու փախչելով արտաքսվել է Ադրբեջանից: 140000 ադրբեջանցի ընդամենը մեկ պատահական զոհով, կազմակերպված լքել է Հայաստանը:

Այսինքն Ղարաբաղից զատ, առկա է մեծ շեղում հայ-ադրբեջանական փախստականների ընդհանուր թվի առումով: Հետևաբար օրակարգի հարց է Ադրբեջանից արտաքսված՝ թվով 260000-ով ավել հայ փաստականների հողային իրավունքների կոմպենսացման հարցը, որը պետք է բանակցություններում դառնա քննարկման հիմնական առարկա:
Այս արգումենտը հիմնովին փոխում է քննարկման առանցքը և հարցը շահեկան է դարձնում մեզ համար: Չգիտեմ, թե արդյոք երբևէ մեր բանակցողները քննարկման դրել են այս հարցը: Մի գուցե դա արվել է, բայց Ադրբեջանը բանի տեղ չի դրել այդ փաստարկը: Հակադարձել է իբր 1 միլիոն ադրբեջանական փախստականների միֆով և համառ աշխատանքով արժեզրկել, խեղաթյուրել է նախապես մեր օգտին գրանցված փաստարկը:

Բայց իրականում հենց սա է բանակցություն կոչվածի էությունը՝ երբ մեկը համառորեն առաջ է տանում իրեն ձեռնտու փաստարկը՝ անկախ դիմացինի քամահրանքից, հոխորտանքից կամ ուրիշների «խորհուրդներից: Ադրբեջանը իր բազմաթիվ կեղծիքները շարունակապես կրկնելով հասել է բանակցային մեր առանց այն էլ ի սկզբանե ծայրահեղ թույլ դիրքերի փլուզմանը:
Իսկ մենք էլ չկարողանալով տարբերակել մեր ուժեղ և թույլ արգումենտները, կառչած ենք մնացել կործանարար հին դոգմաներին, ոչ մի խիստ պահանջ համառորեն չենք դրել, հետապնդել և արդյունքում հասել ենք կապիտուլյացիայի շեմին:

10. Իրականում վիճակը հիմա էլ այդպես ծանր չէ: Կա բավարար փաստաթղթային հիմնավորում փախստականների հաշվով: Եվ հենց փախստականների հարցում է, որ մենք ունենք ազդու առավելություններ:
Ըստ փախստականների հարաբերական թվերի, ստացվում է, որ Շահումյանից, Գետաշենից, պաշտոնապես հայկական տարածքներից ու ողջ Ադրբեջանից տեղահանված հայերին որպես փախհատուցում հասնում է մոտ Քելբաջարին ու Լաչինին հավասար տարածք:
Եվ հարցն էլ կոնկրետ մարդիկ չեն, որ պետք է վերադառնան իրենց բնակության վայրերը, այլ միջպետական վնասների փոխհատուցումը: Ադրբեջանի ներքին փախստականների հարցը պետք է քննարկվի փախստականների հայ-ադրբեջանական բալանսից զատ: Այն քննարկման առանձին նյութ է և պետք է բավարարվի միայն խաղաղության վերջնական պայմանագրի և տեսականորեն հնարավոր, 5 շրջանների վերադարձի հետ համակցված:

11. Որպես քննարկման հիմնական առարկա, անպայման պետք է սեղանին դրվի նաև Ադրբեջանի նախահարձակ լինելու հարցը, որպես պատերազմի հրձիգի, մեղավորի, որը պատասխան պետք է տա 17000 փաստացի զոհերի, հարյուր հազարավոր խեղված կյանքերի ու ավերածությունների համար:

12. Քննարկման առարկա պետք է դառնա նաև Հայաստանի շրջափակման հարցը, որպես շարունակվող տնտեսական ավերածությունների ու արտագաղթի պատճառ է և շարունակվող պատերազմ՝ Հայաստանի դեմ:
Փաստորեն ստացվում է, որ զինադադարի պայմանագիր կոչվածը նաև մեր դիվանագիտական անգործության շնորհիվ, դարձել է ընդամենը կեղծ ու խաբուսիկ մի թղթի կտոր, որով շղարշվում է շարունակվող լուռ, հյուծող և «անտեսանելի» պատերազմը Հայաստանի դեմ: Եվ որը հայաստանյան հասարակությունը և պետությունը այլասերելու, վերջնականապես ծնկի բերելու լծակի է վերածվել:

13. Ասվածից նաև բխում է, որ ներկայումս Հայաստանը Ադրբեջանի հետ ոչ թե Ղարաբաղի հարց պետք է քննարկի, այլ թուրք-ադրբեջանական բլոկադայի, գենոցիդի ու կեղծ զինադադարի հարցերը:
Հենց կեղծ զինադադարի էությունը բացահայտելով, հրապարակավ քննարկելով ու նրա ուժը կոտրելով է, որ մենք կկանխենք սպասվելիք ֆիզիկական պատերազմը:
Չնայած մեզ համար ակընհայտ շահեկան այս քաղաքական արգումենտների ու տրամաբանության գոյությանը, արդեն 17 տարի է, հայկական քաղաքական-դիվանագիտական միտքը չի տեսնում ելքեր, չի կարողանում գտնել ու մշակել իրեն ձեռնտու կոնցեպտուալ մոտեցումներ ու առհասարակ չի պատկերացնում Հայաստանի դերը ռեգիոնում:
Լավագույն դեպքում մենք կցորդ ենք՝ Ռուսաստանի, Իրանի, նույնիսկ Վրաստանի ու հիմա էլ՝ արդեն «բարեկամ» դարձող Թուրքիայի:

Ո՞րն է պատճառը: Իհարկե, հետսովետական տնտեսական փլուզումից հետո, մասնագետների ջարդից ու արտաքսումից հետո, թալանի ու կոռուպցիայի ներկայիս կռապաշտ պայմաններում, նորմալ մասնագիտական խորաթափանց մտածելակերպը հալածելի է ու մերժելի մեզանում: Ժանտախտ համակած երկրին հատուկ մթնոլորտ է տիրում Հայաստանում: Բայց այժմ արդեն նաև մեծ ազգային աղետի շեմին ենք, վերջապես սթափվել է պետք, իրերի դրվածքը հասկանալ, ու վերակենդանանալու փորձ անել:
Փորձենք գոնե տեսականորեն, գոնե թղթի վրա, Հայաստանի քաղաքական գոյության ինչ որ մոդել մշակել ու այն օգտագործել մեր ներքին ու արտաքին քաղաքական գործառույթներում:

14. Ակնհայտ է, որ Թուրքիան բազմավեկտոր արտաքին քաղաքականություն է վարում: Մի կողմից փորձում է եվրոմիություն մտնել, մյուս կողմից իր ռեգիոնալ դերն ու ազդեցությունը մեծացնել: Հաջորդը դա անթաքույց պանթուրքիզմն է: Ներկայումս Ադրբեջանի հետ նրա ախպերական» ալյանսը հենց այդ հեռահար քաղականության բաղադրիչն է, իսկ Հայաստանի հանդեպ դրսևորած անհամաչափ ագրեսիան՝ հետագա գործելաոճի նախանշանը:

15. Մենք պետք է վերջապես ազգովի հաշիվ տանք մեզ, որ իրականում ինքնաբավ պետական տարածք ենք ձեռք բերել: Տարածքը դա ցանկացած կայուն, վերարտադրվող պետականության հիմքն է: Եթե այն փոքր է, անռեսուրս ու շրջապատված թշնամիներով, ապա դա դեռ չի նշանակում, որ բացարձակ անպետք է ու պետք է մնա բառադիանոց, կրիմինալի ու բեսպրեդելի արգելոց:

16. Մենք չկարողացանք նորմալ իշխանություն ու ընդիմություն կերտել : Եվ դրա հիմնական պատճառը ես համարում եմ մեր քաղաքական մանկամտությունն ու ԼՏՊ-ի բազմամյա «այնթափցիական» քարոզը:
 Այս հարցը շատ ավելի խորը քննարկման է արժանի, քան թե ընդիմության լիդերի հարցի քննարկումն է: ԼՏՊ-ն ձևավորել է հայկական քաղաքական մտածողություն և կոնկրետ դիրքորոշումներ, որոնք իմ կարծիքով կործանարար են եղել մեր պետականության համար և իներցիայի ուժով շարունակում են այդպիսին մնալ:

«Սերգոջանը» չէ այդ մարդու քաղաքական մտածելակերպի «գոհարը», այլ աննկատ մնացած, բայց արդեն վաղուց մեր ենթագիտակցականը թափանցած այն թեզը, թե Հայաստանի գոյությունը ոչ իրենով, և ոչ էլ որևէ այլ մի ղեկավարով է պայմանավորված: Ինքը բառացի ասել էր, որ այսօր ինքն է, վաղը մի ուրիշը կլինի: Ղեկավարները կգան ու կգնան, բայց Հայաստանը կանգուն կմնա, անկախ ղեկավարից:
Այս միտքը նա հայտնել էր դեռ 1993-94 թվերին: Մինչև հիմա էլ մեր մտքով չի անցնում, որ հենց այս թեզը կործանարար եղավ Հայաստանի համար:

Նույնիսկ այսօր էլ, այս հանգստացնող, հիպնոսացնող թեզն է առաջնորդում մեզ: Մենք մտածում ենք, որ այսօր չեղավ՝ վաղը կստացվի, վաղը չեղավ՝ մյուս օրը կլինի: Այս մեկը թալանեց, այլանդակեց, ավիրեց՝ դա կարևոր չէ: Մյուսը նույնն արեց՝ ոչինչ: Չէ որ Հայաստանը հավերժ է, անհաղորդ դեմքերին, ժամանակին, թալանին ու ավերածություններին: Վերջ-շուտ լավ կլինի, առանց մատը-մատին խփելու հարցերը ինքնըստինքյան կլուծվեն:

Հենց այս մտածելակերպն էր, որ կամաց-կամաց դատարկեց Հայաստանը, իսկ մենք շարունակում ենք այն կանգուն համարելը: Այս թեզն է պատճառը, որ մինչև հիմա էլ, մեր բռնած որևէ գործ մինչև վերջ չի հասնում, որևէ հարց սկզբունքային գնահատական չի ստանում, որևէ պետական ու ազգային հանցագործ չի պատժվում:
Ցավալի է, բայց փաստ, որ մենք նույնիսկ անընդունակ եղանք այս կործանարար դոգման ըստ արժանվույն հասկանալու, գնահատելու և վերջապես հրապարակավ մերժելու:

17. Ստացվում է, որ հենց իր՝ ԼՏՊ-ի հիմնադրած ախոռը ոչ միայն դեմքերի, այլ նաև սխալ, կործանարար տեսությունների ու դոգմաների ախոռ է: Եվ որ խնդիրը ոչ թե այն մաքրելն է, այլ ամբողջովին քանդել-վերացնել- խորտակելը, մեր մտածելակերպից արտամղելը:
Թե Ղարաբաղյան, թե թուրքերի հադեպ եղած, և թե ներքին հարցերում մենք պետք է անցնենք բացահայտ ճշմարիտ, իրական դիրքերի և մեր դիրքորոշումները ներկայացնենք դիվանագիտորեն ճիշտ շեշտադրված, բայց առանց կեղծ ու վախկոտ, հետին մտքերի:

18. Հայաստանը պետք է իր համաձայնությունը տա 1989 թվականի Ղարաբաղի ԳԽ որոշմանը՝ Հայաստանի հետ վերամիավորվելու խնդրանքին:

19. Համաձայնության հիման վրա հռչակագիր պետք է ստորագրվի Հայաստանի և Ղարաբաղի միջև միացյալ պետություն կազմելու մասին: Հռչակագրում պետք շեշտվի, որ Ղարաբաղը և Հայաստանը Ադրբեջանի պարտադրած պատերազմում հաղթելով, նվաճել են որպես միացյալ ազգի մեկ պետական տարածք վերամիավորվելու իրավունքը:

20. Հայաստանը պետք է ձևակերպի ռեգիոնում իր նպատակները, որպես խաղաղության կողմնակից և պահապան, ազատ տեղաշարժի և համագործակցության շահագռգիռ սուբյեկտ: Ներկայացնի հարևանների հետ փոխադարձաբար հարգվող սուվերենության իր պահանջները և դրանց ապահովման մեխանիզմները:

21. Թուրքերի կողմից գենոցիդի պաշտոնական խոստովանությունը պետք է համարվի հայկական արտաքին քաղաքական գերակայություններից մեկը:

22. Առանձին փաստաթղթով, Հայաստանը նախապես պետք է հայտարարի նաև ներքին հումանիտար արտակարգ դրություն մտցնելու մասին, թուրքերի շարունակվող գենոցիդային քաղաքականությունից իր ազգային գոյությունը պաշտպանելու նպատակով:

Այս հոդվածը գրելիս մտածում եմ այն սարսափի մասին, որը կհայտնվի շատ ու շատ ընթերցողների դեմքին: Հասկանալի է, որ ավելի քան երկու տասնամյակի մինչև մեր ուղն ու ծուծը հասած դոգմա է կասկածի տակ առնվում: Հետևաբար բնական է, որ այս մոտեցումները կյանքի կոչելու հավանականությունը շատ փոքր կլինի: Դրանք խիստ մերժելի և անընդունելի կլինեն ԼՏՊ-ի և նրան կուրորեն հարողների համար, արտգործնախարարության հին, պարտվողական դրվածքները յուրացրած չինովնիկների համար: Մերժողները մի գուցե մարդկանց 90 տոկոսից էլ ավել լինեն, որովհետև դրանց շարքերում կլինեն նաև նրանք, ովքեր մտածում են, թե Ղարաբաղն էլ, Ղարաբաղցիներին էլ ետ տանք, միայն պրծնենք ներհայաստանյան այս մղձավանջային իրականությունից:

Ցավոք սրտի, այսօր մեզանից շատ մեծ զիջումներ կորզելու գայլային ախարժակ է կուտակված թուրքերի քաղաքական մտահորիզոններում - և հեշտ լուծումներ արդեն իսկապես չկան:
Ինչևէ, շարունակելով ասելիքս, նշեմ, որ այս մոտեցումները կյանքի կոչելու համար առաջին քայլով պետք է մեր ներսում իրար հետ լեզու գտնելու պայմաններ ստեղծվեն: Այսինքն՝

23. Ներքին արտակարգ հումանիտար դրություն հայտարարելու համար զուգահեռաբար պետք է թուլացվի ներքաղաքական լարվածությունը:
Մի կողմից պետք է կալանավորվեն մարտի մեկի բոլոր մեղավորները, ներառյալ նաև Քոչարյանը, ազատ արձակվեն քաղաքական բանտարկյալները, ոստիկանությունը և բանակը պետք է հեռացվեն քաղաքական ասպարեզից: Բայց զուգահեռաբար պետք է Հայաստանից արտաքսվի նաև ԼՏՊ-ն:

Հին հույների օստրակիզմը այս դեպքում խիստ տեղին կլինի: Քչերը գիտեն, որ օստրակիզմի են ենթարկվելիս եղել միայն քաղաքական մեծ ազդեցություն ունեցող այն գործիչները, որոնց շարունակվող քարոզները անհամատեղելի են եղել երկրի պետական շահերին:
Ներկայիս հայկական թե ներքին և թե արտաքին քաղաքական կյանքի համարյա բոլոր ստանդարտները դրվել են ԼՏՊ-ի կողմից: Այդ մարդը սխալ դուրս եկավ թե ներքին և թե արտաքին հարցերում: Չի կարելի շարունակել նրա կործանարար ուղենիշերի քարոզը:

Ժողովուրդը թե ներսում և թե դրսում պետք է հասկանա, որ կանգնած ենք պետականություն կորցնելու ու ֆիզիկական մեծ կորուստների նախաշեմին և պահանջվում են կտրուկ քայլեր:
Ներկայումս ասպարեզում բավարար բազմակարծություն ու տեսակետներ կան մեր անելիքների շուրջը: Շատ բան մակերեսին է, ընդունելի թե իշխանություններին և թե հասարակությանը: Բայց ոստիկանական անիմաստ ծայրահեղությունների, մի քանի անպիտանների պնդաճակատության, ագահության, տգիտության, ինչպես նաև ԼՏՊ-ի արհեստամտության պատճառով, ազգովի դարձել ենք մտածելու, գործելու և համագործակցելու անընդունակ:

Ի տարբերություն իշխանությունների, հասարակությունը ունակ է դեռ ներելու և պաշտպանվելու արտաքին վտանգից: Բայց անկարող է որևէ քայլ նախաձեռնելու, քանի որ ներքին կապանքներն ու վախն են պատել մեզ:
Սա բացահայտ անտրամաբանական իրավիճակ է: Անհնար է, որը ներսում ստրկացված, անարգված ժողովուրդը միավորվի ու հաղթի արտաքին թշնամուն: Այժմ մեր առաջին խնդիրը դա ներքին հասարակական, աշխարհայացքային ընդհանուր համաձայնության գալու հարցն է:
Ներկա պահին մեր կորուստների դեմն առնելու հնարավություն ունեցող միակ մարդը դա պետական լծակներին տիրապետող երկրի նախագահն է: Ինքը վերջապես պետք է վեր կանգնի իր լեգիտիմության վերականգման սին հույսերից ու գործով զբաղվի- աշխարհին հրամցնի, պարտադրի մեր՝հայկական կողմի ճշմարտությունը:

24. Ասվածից հետևում է, որ վաղը, գործը վերջնականապես տապալելուց հետո, միակ պատասխանատուն ու մեղավորը ներկայիս նախագահ Սարգսյանը պետք է համարվի: Եվ այս պնդման հիմնավորումն էլ ավետարանի վրա հնչեցրած իր նախագահական երդումն է, որի և ոչ մի կետը չի կատարել:
Հայաստանն այժմ մեկ մարդու ցուցամատով շարժվող երկիր է, և անիմաստ է մեր ներքին ուժային դաշտերում այլ գործոններ ու բարդություններ փնտրելը: Եթե գործող նախագահը ունակ չէ հասկանալու նախագահական պաշտոնի ոչ միայն փառասիրական, այլ նաև պատասխանատվության կողմերը, քաջություն չունի իր դիրքով պարտադրված անհրաժեշտ ներքին ու արտաքին քայլերն անելու, ապա պետք է անհապաղ հրաժարական տա:

25. Պետք է փաստվի նաև, որ պարտվողական, զիջողական, այնթափցու մտածելակերպը, դա 95 տարի առաջվա թուրք ենիչերուց կյանք մուրացող և թուրքի խորամանկությամբ իր քսակը կամաց-կամաց դատարկող ապագա զոհի մտածելակերպն է: Պայքարելու, դիմադրելու փոխարեն մասնատվելով, փախչելով, եկեղեցում խմբով այրվող, նահատակվող զոհի մտածելակերպն է:
Այն թշվառի մտածելակեպն է, որը ունակ չէ ընկալելու կյանքի իրավունքը հաղթելով ու ստիպելով նվաճելու փիլիսոփայությունը:

26. Եվ այսօր էլ, ի հեճուկս առողջ տրամաբանության ու նախորդ արյունալի փորձի, երեկվա նահատակվող, փրկություն մուրացող անհատ հային փախարինելու է եկել արդեն պետական, ազգային, հասարակական մակարդակով, թուրքից գոյության իրավունք մուրացող մի քանի միլիոնի հասնող հայությունը՝ ի դեմս Հայաստան պետության:
Սրան ի՞նչ ասենք, ի՞նչ որակում տանք: Ի՞նչ չլսված, նոր, անհայտ պաթոլոգիա է սա:
Ինչ որ է, շարունակեմ կոնկրետ ասելիքս:

27. Պետական և ազգային վերակողմնորոշման հարցում իրենց անելիքն ունեն նաև փողատեր դարձած ու ակամա քաղաքականություն մտած օլիգարխ կոչված մեր անգրագետ ու հոռի տղերքը: Սրանք էլ պարտավոր են իրենց հաշիվ տալու, կեսաբանականից գոնե մի քայլ դեպի մարդկայինը բարձրանալու, համակերպվելու հասարակական օրենքներին և կարգ ու կանոնին:

28. Իրենց հեռատես համարող շատ ու շատ հայտնի դեմքեր, հաճախ կրկնում են այն թեզը, թե իբր եթե Ադրբեջանը հնարավորություն ունենար ու համոզված լիներ իր հաղթանակի մեջ, ապա վաղուց պատերազմի գնացած կլիներ:
Սա մեր քաղաքական տկարամտության հերթական ցայտուն ապացույցն է: Քաղաքականության մեջ գոնե տարրական գիտելիքների տիրապետող պետությունը գիտի, որ տգիտություն է բացահայտ պատերազմի դուրս գալ արագորեն դատարկվող երկրի ու ինքնահոշոտվող ազգի դեմ: Շատ ավելի ռացիոնալ է հոգեբանական պատերազմը՝ մինչև ինքնահոշոտման պրոցեսն ավարտվի ու տարածքը նվաճվի առանց դիմադրության, բնակիչների ու միջազգային գլխացավանքների:
Վերջացնելով ասելիքս, կարծում եմ, որ՝

29. Ժամանակն է, որ Հայաստանում դիվանագիտությունը և մնացած բոլոր մասնագիտական ասպարեզներն էլ դիտվեն որպես համապատասխան գիտելիքների, ունակությունների, և իրավասությունների դաշտեր և դրանցով զբաղվեն իրոք մասնագետները:

30. Ժամանակն է, որ իշխանության վերին դիրքերին հասած մարդիկ իրենց դիրքին հարիր փոքր ինչ փիլիսոփայական խորություն մտցնեն իրենց աշխարհայացքի, պարտականությունների ու գործելաոճի տրամաբանության մեջ և հասկանան, որ քանդելու համեմատ շատ ավելի մեծ է արարման բերկրանքը, հոշոտելու համեմատ շատ ավելի հոգեզմայլ է օգնության վեհությունը, անիծվելու համեմատ առավել հարգալից է օրհնվելու և դրանով փառավորվելու հեռանկարը:

31. Եվ առհասարակ, ժամանակն է բոլորիս հասկանալու, որ ներկայիս ներհայկական ոհմակային վերաբերմունքը մեկս - մեկու հանդեպ անիմաստ վայրենություն է, որևէ կերպ չարդարացված և արդյունքի չբերող դաժանություն:

Շատերը կհարցնեն, իսկ ի՞նչ ենք անելու, եթե ի պատասխան մեր դիրքի կոշտացման, Ադրբեջանը Թուրքիայի հետ միասին գնա հարձակման, գրավի Ղարաբաղն էլ, Հայաստանն էլ, և գենոցիդի մի նոր գեհենի մեջ բոլորիս էլ ոչնչացնի:
Տեսականորեն սա էլ հնարավոր ելք է: Բայց իրականում շատ ավելի քիչ հավանական, քան մեր դիվանագիտական հաղթանակը կարող է լինել դիրքորոշումների փոփոխության դեպքում:

Քաղաքականությունը, դիվանագիտությունը, պատերազմը միշտ էլ ռիսկային անորոշության էլենմենտ ունեն իրենց մեջ: Հարցը ոչ թե ամեն զիջմամբ պատերազմից, կործանարար ելքերից խուսափելն է, այլ նաև ճակատագրին ձեռնոց նետելը և հաղթելու շանսը օգտագործելը:
Պատմությունը դա ազգերի պայքարի դաշտ է: Անհնար է այդ դաշտում գոյատևել առանց ստեղծագործելու, կռվելու, պայքարելու, դիմադրելու, հաղթելու և պարտվելու:
Հաղթանակը ապահովվում է իմաստությամբ, խելքով, կամքով և որ կարևորն է, նաև հարձակմամբ: Պարտությունը դա տգիտության, անճարակության, ապշնորհության և միայն վերջին հերթին, նաև ֆիզիկական թուլության հետևանք է:

Ոչ ես և ոչ էլ մեկ ուրիշը չենք կարող հաշվարկել կամ գուշակել որևէ տեսական հարցի կամ սցենարի ճշգրիտ պատասխանը: Հենց այդ պատճառով էլ, ես հարցերը քննարկել եմ արդեն գրանցված արդյունքների հիման վրա: Եղած փաստերն ու արդեն գծագրված հետագա տենդենցները ցույց են տալիս, որ մենք գնում ենք դեպի կապիտուլյացիա: Ես չգիտեմ, թե ինչով է տարբերվելու դա իրական ֆիզիկական պատերազմում պարտվելուց:

Ներկայումս մեր հիմնական և միակ անելիքը դա սպասվող արհավիրքները ժամ առաջ հասկանալն է և դրանցից խուսափելը /կրկնվեմ -խուսափելը, այլ ոչ թե զիջելը/: Թե ինչ մարտավարություն և գործելակերպ կընտրվի, դա արդեն կախված է այն բանից, թե ինչ կասեն հայ քաղաքական ու իշխանական ասպետները, ժողովուրդը: Կգնանք այնթափցու խորհուրդներով, կստանանք մի արդյունք, կգնանք որպես ոչխարի հոտ, մի քիչ այլ ելք կունենանք: Կպայքարենք, կդիմադրենք, կռիվ կտանք՝ լրիվ այլ արդյունքի կհասնենք: Բայց անկախ վաղվա օրվա դրական, կամ բացասկան արդյունքներից, հիշենք, որ այսօր ոչ մեկը մեզ չի խաբում, և որ մենք՝ ինքներս ենք մեզ ինքնախաբում:

ԱՐԱ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ



Հայերի ոչնչացման գաղտնի ծրագիր. Արտագաղթ կամ «Չհայտարարված մահվան խրոնիկա»

Քսաներրորդ դարասկզբին` 1910-ին, արդեն մեծ տերությունների գաղտնի ծառայություններին հայտնի էր, որ հայ էթնոսը պետք է ոչնչացվի.(Կ.Պոլսում Մեծ Բրիտանիայի դեսպանի նամակը Մեծ բրիտանիայի արտաքին գործերի նախարարին. սըր Դ.Լոութըրիից սըր Չ.Հարդինգին, Ստամբուլ, 29 մայիսի, 1910թ.:

Այս նամակ – փաստաթուղթը առաջին անգան լույս է տեսել Լոնդոնում հրապարակվող « Jounal of Middle Eastern Studies» թիվ 1-ում` 1971թ. Հեղինակը` արաբ պատմաբան Էլի Կեդուրիե:
Այն որպես փաստաթուղթ տպագրել է Յու. Վորոբեւսկին իր «Ճանապարհ դեպի Ակրոպոլիս. Օձի քայլը» գրքում, 1999թ. Մոսկվայում, որտեղից էլ կրճատումներով արտատպվել է «Գոլոս Արմենիի» օրաթերթում 2001թ.04.թիվ 19 համարում:

Ավելի ուշ` 1919թ. Փարիզի Խաղաղության խորհրդաժողովի ընթացքում ամերիկյան` «Աութլուք ընդ ինդիփենդընթ» (Outlook and independeent) ամսագրի թղթակից Լինկոլն Ստեֆանսը, ով նույնպես պատահական դեմք չէր. նա եղել է Տրոցկու մերձավորներից մեկը, հանդիպում եւ հարցազրույց է վարում Լոուրենս Արաբացու` (Lourens of Arabia) հետ, որը ինչպես հայտնի է Մեծ Բրիտանիայի «Intelligence Service» գաղտնի ծառայության գործակալ եւ հետախույզ էր:
Այդ հարցազրույցը առաջին անգամ տպագրվել է` նույն «Outlook and independeent» ամսագրի 1931-թ. հոկտեմբերի 14-ի համարում:

Արեւմտյան քաղաքական գործիչներից Լոուրենս Արաբցին առաջինն էր, որ անկեղծ խոստովանեց հայերին տեղահանելու եւ ոչնչացնելու անհրաժեշտությունը:
Այսպես, հայկական հարցի հիմնական լուծումը նա տեսնում էր հայերին ֆիզիկապես ոչնչացնելու մեջ:

Ստորեւ ներկայացվող մեջբերումը մի հատված է այդ հարցազրույցից:
«Ինքն էլ է լսել, որ Հայաստանը պետք է մասնատվի.
Բուն երկիրը, ուր բնական հարստություններն են, պետք է անջատվի առաջամասից, ուր ոչինչ չկա, բացի հայերից: Ամերիկյան մանդատը պետք է հայերի վրա լինի: Մեկ ուրիշ դաշնակից, ոչ բրիտանացիք, այլ մի ուրիշ հավասարաչափ գործնական տերություն, պետք է ստանա Հայաստանը: Երկխոսությունը շարունակվում է…
- Բայց,- առաջարկեցի ես:
- Ի՞նչ օգուտ մի երկրի բնական հարստություններից առանց այն ժողովրդի, որը պետք Է մշակի դրանք: Հանքեր, նավթի պաշարներ, բերրի հողեր, մի խոսքով` բնական հարստություններ, – համբերությամբ բացատրեցի նրան, – ոչ մի օգուտ չեն տա կապիտալին առանց այն աշխատուժի, որ պետք է մշակի եւ զարգացնի դրանք: Եվ մի երկրի բնիկները բնական աշխատուժ են դրա համար, ամենաէժանը, ամենահնազանդը, ամենաքիչ կազմակերպվածը, լավագույնը:
… -Ես կոչ եմ անում, ոչ թե «Հայաստանը հայերի համար», այլ գործնականորեն «հայերը Հայաստանի համար»:

Եվ քանի որ հայերը, ըստ Լոուրենսի, «ամենախելացի, ամենակատարյալ ընտրասերված, ամենաբարձր զարգացած ցեղն է աշխարհում`քաղաքակրթության տեսակետից», եւ հենց նրանք կխանգարեն իրենց հասնելու բաղձալի նպատակին` տիրելու Հայկական բարձրավանդակին` եւ ոչ միայն` ապագայում ստեղծել Մեծ Միջին Արեւելք… ուստի նրանց պետք է բնաջնջել…
(Ուշադրություն դարձրեք այս ձեւակերպմանը` «հայերը Հայաստանի համար»: Կարծում ենք վերջին քսան տարում ի կատար է ածվում հենց այս ծրագիրը…) :
Ունենալով աշխարհաքաղաքական մեծ, հեռահար նպատակներ, Արեւմուտքին խանգարում էր հայերի եւ Հայաստանի գոյությունը:

Նախապես 1879թ. Անգլիայի լորդերի պալատի նախագահ Դիզրաելիի որոշմամբ աշխարհագրական քարտեզներից ջնջելով Հայաստան անունը, տարածքը անվանվեց Անատոլիա, որը հունարեն բառ է եւ նշանակում է արեւելք, ավելին` արեւելյան Անատոլիա, բառացի նշանակում է արեւելյան արեւելք, որն անհեթեթություն է…:
Այդ անտեսանելի, ես կասեի յոթ գլխանի Հիդրան իր նախագծի գործնական կիրառությանն անցավ 1915 թվականից, իհարկե, նախապես մի քանի անգամ փորձելով հայերի զանգվածային ջարդեր կազնակերպել (1894-96թթ.,1909թ.):

Փորձը կար եւ հաջողությունը երաշխավորված էր.
1915թ. իր բուն հայրենիքում ցեղասպանելու ճանապարհով հայերից «մաքրելով» պատմական Հայաստանը` որոշ «թյուրիմացաբար» փրկվածներ հայտնվեցին նորընծա Սովետական Հայաստանում, որտեղ նույնպես հասան Հիդրայի շոշոփուկները:
Մի անտեսանելի ձեռք ամենայն հետեւողականությամբ շարունակեց նրանց տեղահանությունը եւ մաս-մաս ոչնչացումն այժմ արդեն ստալինյան ռեժիմի ձեռքով:
Ահա մի փաստաթուղթ, որը տպագրվել է 1924թ. «Արձագանք Փարիզի» պարբերականում:
Այս հրահանգը ստացվել է բոլշեւիկյան կենտրոնական կոմիտեից, որը այսպես ձեւակերպել եւ ի կատարման է հանձնարարել ոչ անհայտ Արտաշես Կարինյանը:

Հրավիրում ենք այստեղ ընթերցողների ուշադրությունը.
«Երկրի մեջ եղած 300 հազար գաղթականությանն էլ պետք է ցրել լայնածավալ Ռուսաստանի մեջ: Հայաստանը կարող է խնդրել մյուս հանրապետություններից հող…
Այդպիսի հողեր քիչ չեն Հյուսիսային Կովկասում Դոնի շրջանում եւ Կուբանում:
300 հազար հայ գաղթականների բնակեցումը Խորհրդային միության հսկայական տերիտորիայի վրա ավելի հեշտ է, քան թե սոված ու քայքայված Հայաստանում:

Այդ գաղթականության բնակեցումը կազատի Հայաստանին ծանր բեռից, որ խեղդում է նրան: Այդ ձեւով իր հիմքի մեջ կխեղդվի ամեն մի ազգայնական փորձ եւ կստեղծվի ավելի ամուր պատվանդան Մերձավոր Արեւելքի ժողովուրդների միության համար:
Վերջ տալ հայության հավաքման գաղափարին Հայաստանում, մի գաղափար, որը մինչեւ այժմ էլ ապրում է ժողովրդական զանգվածների գիտակցության մեջ:

Եզրակացություններ
Ա. Հայաստանը հողային ազատ ֆոնդ չի ունեցել, չունի եւ նախատեսելի ապագայի մեջ չի կարող ունենալ:
Բ. Այդ ֆոնդի բացակայությունն է եղել պատճառը, որ զարգանա ազգայնական ռոմանտիկան եւ հայությունը ձգտի տիրանալու իր «պապենական հողերին»:
Գ. Այդ ֆոնդի բացակայությունն է պատճառը, որ նաեւ այսօր վառ ու կենդանի է «միացյալ եւ անկախ Հայաստանի» գաղափարը ժողովրդական զանգվածների մեջ:
Սրանից ելնելով պետք է վերջ դնել հայության հավաքման գաղափարին Հայաստանի մեջ:
1924թ. նոյեմբերի 26 Ա.Կարինյան»:

Արդեն 100 տարի է, որ այս գորըծնթացը շարունակվում է եւ որի գերագույն նպատակն է.
-Թույլ չտալ հայերին ինքնագիտակցության գալ, սերունդների միջեւ կապը խզել, ամեն գնով ջնջել պատմական հիշողությունը, հնարավորինս ոչնչացնել տեղում, իսկ եթե ոչ, տեղահան անել, կամ ստեղծել այնպիսի պայմաններ, որ կամ տեղում դանդաղ վերանան, կամ կամավոր արտագաղթեն:
Ինչպես տեսնում եք` օրվա հայրենի իշխանությունները նույնպես լծված են այս գաղափարին, ըստ այդմ, ակնկալելով սեփական շահը…

Օգտվելով ստեղծված քաղաքական եւ սոցիալական ծանր կացությունից` հայերի գենոֆոնդի նպատակային ոչնչացումը, տարբեր պատրվակներով, (նացիոնալիզմ, ազգի դավաճան, ժողովրդի թշնամի եւ այլն) շարունակվեց նաեւ 1926-1937թթ:
Շուտով սկսված երկրորդ համաշխարհային պատերազմը եւս մի հնարավորություն տվեց. հանրապետությունում եղած 1մլն 200.000 հայերից պատերազմ զորակոչվեց 250.000–ը:
Խորհրդային մյուս հանրապետություններից, մասնավորապես Ադրբեջանից եւ Վրաստանից, ինչպես նաեւ Սփյուռքից պատերազմին մասնակցեց եւս քառորդ մլն. հայ:

Այսպիսով, երկրորդ աշխարհամարտին մասնակցել է 0,5-մլն-ից ավելի հայ, որից մոտ կեսը զոհվեց մարտի դաշտում:
(Ի դեպ, Հայաստանը երկրորդ համաշխարհային պատերազմում այնքան զոհ է տվել, ինչքան 40 մլն բնակչություն ունեցող եւ հակահիտլերյան կոալիցիայի մեծ եռյակի անդամ Անգլիան):
Բնաջնջման նոր փուլն սկսվեց 1946-1949թթ., որի հիմնական զոհերը դարձան հայրենադարձները. ավելին` 1949 թվականին աքսորվում էին ոչ միայն Խորհրդային Միության տարածքում գտնվող հայերը, այլեւ Վրաստանի, Բուլղարիայի, Ռումինիայի, Արեւմտյան Ուկրաինայի, Լեհաստանի, նախկին Տրանսիլվանիայի, հատկապես էթնիկ հայ մտավորականությունը:
Արդյունքում, հարյուր հազարավոր հայեր հետապնդումից խուսափելու համար, հրաժարվեցին իրենց ազգությունից:
Այսօր նրանց մի մասը ոչնչացված է, իսկ մյուսը`ձուլված:

Հայերի համակարգված բնաջնջումը կարծես թե կանգ առավ 1955-1988թթ.-ներին, այսինքն մինչեւ արեւմտյան ծագում ունեցող գորբաչեւյան «Գողգոթա» ծրագրի գործադրումը:
Նշյալ ծրագրի վերաբերյալ նայել այստեղ:
1988թ. Սպիտակի երկրաշարժը, որի մասին այսօր արդեն անթաքույց գրում են, որ այն սովետական նոր` լիտոսֆերային զենքի առաջին փորձարկումն էր, որի աշխարհագրական վայրն ամենեւին պատահական չէր ընտրված (տես` http://WWW.AIF.Ru /No 9, 2011, հեղինակ Սավելի Կաշնիցկի):

Ըստ պաշտոնական տվյալների այն խլեց 25.000 մարդու կյանք, իսկ, իրականում` կրկնակի …
Եվս կես միլիոն բնակչություն գաղթեցվեց – տարաբնակեցվեց:
Երկրաշարժին հաջորդած «հեղափոխությունն» ու արցախյան պատերազմն ակամայից նույնպես հանգեցրին նույն նպատակի իրագործմանը` քայքայել երկիրի տնտեսությունը, ունեզրկել բնակչությանը, ստեղծել կյանքի անտանելի պայմաններ եւ դրանով իսկ նպաստել երկրի հայաթափմանը:

Պատահական չէ նաեւ այն, որ 450.000 ադրբեջանահայությունից Հայաստան եկավ ընդամենը 1/5-ը, իսկ նրանց ճնշող մեծանասնությունն անաղմուկ, անտեսանելի եւ արագ տեղափոխվեցին ԱՄՆ, Ռուսաստան, եւ այլուր` միայն թե ոչ Հայաստան, (պատկերացրեք եթե նրանք մեր իշխանությունների ջանքերով բնակեցվեին ազատագրված տարածքներում, այսօր բոլորովին այլ կերպ կլիներ քաղաքական-դեմոգրաֆիական իրադրությունն արցախյան հակամարտության գոտում:

Երբ հրապարակ եկավ Լ.Տեր-Պետրոսյանն իր վարչախմբով, նրանց օրակարգի ամենաառաջնահերթ խնդիրն էր Հայաստանը հնարավորինս արագ հայաթափելը, հարկ կա՞ արդյոք հիշեցնելու նրանց գործադրած մեթոդները` էլեկտրաէներգիայի հողանցում, արդյունաբերական ձեռնարկությունների հարկադրված պարապուրդ, սով, ունեզրկում, երկրի ամբողջ տնտեսության եւ ֆինանսական համակարգի վայրասլաց անկում …
Ըստ այդ ծրագրի, Հայաստանում պետք է ապրի է 1 մլն-ից պակաս հայ, որոնք պետք է սպասարկեն տարածաշրջանի երկրների շահերը:

Ինչպես տեսնում եք, այսօր այդ մասին է խոսում Լ.Տեր Պետրոսյանը եւ նրա կողմից «անընդունելի» վարչապետ Տ.Սարգսյանը, որի ներկայիս քաղաքականությունը եւս ուղղորդված է նույն նպատակին` վարկերի եւ հարկերի տակ խեղդել երկրի զարգացումը, ստեղծել այնպիսի պայմաններ, որոնք անտանելի կդարձնեն մարդկանց կյանքը, նպաստել արտագաղթին, դրանով իսկ ստեղծել պայմաններ Հայաստանի` որպես պետության վերջնական սնանկացման եւ լուծարման համար:

Հայտնի բան է, որ երիտասարդությունը երկրի ապագան է:
Արդյո՞ք պատահական է, որ 3 մլն բնակչություն ունեցող երկրում գործում են 5 արտասահմանյան համալսարաններ` ամերիկյան, ֆրանսիական, սլավոնական, գերմանական, եվրոպական, եւ մի քանի ռուսական ԲՈՒՀ-երի մասնաճյուղեր, որոնց շրջանավարտները սպասարկելու են համապատասխան երկրների շահերը:

Չմոռանանք նաեւ դրսից պարտադրվող օտարալեզու դպրոցների բացումը:
Ի դեպ, փոխելով ազգի լեզվամտածողությունը, փոխվում է նաեւ հոգեբանությունը, մարդը կառավարվում է այն լեզվով, եւ ծառայում է այն լեզվին, որով մտածում է:
Լեզվամտածողության փոփոխությունը հավասար է հոգեփոխությանը կամ ինքնության կորստին:

Սա եւս ասիմիլյացիայի հզոր զենքերից մեկն է, որը հայերի դեմ կիրառվել է Հայաստանում պարսկահռոմեական եւ պարսկաբյուզանդական մրցակցության ժամանակներից ի վեր:
Ասիմիլացիոն այդ քաղաքականությունն ավելի նրբացված մեթոդներով կիրառվում է նաեւ այսօր: Օրինակ` Լեհաստանում, Ռումինիայում, Տրանսիլվանիայում, Վրաստանում, Ռուսաստանում իսկ այսօր արդեն Ամերիկայում, որտեղ մոտ 2 մլն հայերից հայերեն են խոսում եւ իրենց հայ են համարում միայն 10 տոկոսը:
Ավելին` հեռուստատեսությամբ այսօր անթաքույց գովազդվում է անվճար կրթությունը Եվրոպայում:

Հետաքրքիր չէ՞ արդյոք իմանալ, ովքե՞ր են այն անձինք կամ կազմակերպությունները, որոնք շահագրգռված են արտասահման տանել հայ երիտասարդներին վճարելով նրանց բոլոր ծախսերը:
Միգուցե՞ դրանք ֆինանսավորվում են Թուրքիայի կամ Ադրբեջանի կողմից. արդյո՞ք սա մի յուրատեսակ թրաֆիքինգ չէ:
Նույնը թերեւս անում է Ռուսաստանի դեսպանատունը, հրավիրելով հայ երիտասարդներին Ռուսաստանի ԲՈՒՀ-երում անվճար կրթություն ստանալու...

Հարց`
Ինչո՞ւ Ռուսաստանը նմանօրինակ «ակցիա» չի իրականացնում, օրինակ, իր ազգակից Բելոռուսիայում, կամ դաշնակից Ադրբեջանում, կամ վերջապես աղքատության շեմից ներքեւ գտնվող իր 18 միլիոնի հասնող սեփական քաղաքացիների նկատմամբ:
Ի՞նչ են մտածում այս մասին Հայաստանի ազգային անվտանգության ծառայությունները` ԱԱԾ-ն:

1996թ.Հայաստանի Ամերիկյան համալսարանում տեղի ունեցավ մի կոնֆերանս, որտեղ ներկա էին Անգլիայի, ԱՄՆ-ի, Վրաստանի, Թուրքիայի պատվիրակությունները եւ ուր խոսվում էր Հայաստանի ապագայի մասին, որպես ծառայություններ մատուցող, կամ ըստ մեր վարչապետի` ծառայություններ արտահանող երկիր, հիմա` նաեւ մարդկային ներուժ:
1993թ. թուրքական թերթերից մեկը գրեց, որ եթե Հայաստանը իր գիտաարդյունաբերական հզորությամբ մնա եւ զարգանա, ապա տարածաշրջանում կդառնա նոր «Իսրայել», որը ոչ մի կերպ չի կարելի թույլ տալ:

Իսկ ին՞չ անել…
Ցավոք, մենք մեր մաշկի վրա զգացինք, թե ինչպես եւ ում միջոցով կարելի է ոչնչացնել մի ծաղկուն պետություն…
Ես կարծում եմ, որ մենք շատ մեղավոր ենք, որ այսօր արդեն նախկին պետական հանցագործներին, պատժելու, դատական պատասխանատվության կանչելու փոխարեն, թույլ ենք տվել վերակենդանանալ, ավելին` շարունակել իրենց ավերիչ, ապակողմնորոշիչ եւ այլասերող գործունեությունը, հանդես գալ երկրի եւ ժողովրդի «փրկչի դերում»:
Այսօր որտեղի՞ց են ուղղորդվում այդ գործընթացները:

Ըստ իս, ի շարս նաեւ այլ աղբյուրների` 1921թ. մարտի 16-ի ռուս-թուրքական պայմանագրից, որն այսօր ներկայացվում է որպես եվրասիական գաղափարախոսություն, Եվրասիա հիմնադրամ, Եվրասիա համալսարան, որը միգուցե ենթադրում է թուրք-ռուսական դաշի՞նք ի հաշիվ Հայաստանի եւ նրա շահերի:
Ռուս-հրեական բոլշեւիկյան ղեկավարությունից ետ չմնաց նաեւ «հայասեր» եւ «դեմոկրատ» Ֆրանսիան, որը Անկարայի 1921թ. հոկտեմբերի ֆրանս-թուրքական համաձայնագրով կատարեց հակահայ աղաղակող քայլ` Հայկական Կիլիկիան վերադարձրեց այժմ արդեն քեմալական Թուրքիային`մեկ անգամ եւս ջարդել տալով անապատներից վերադարձած արեւմտահայության բեկորներին:

1993թ. «Սասունցի Դավիթ» կայարանի մերձակա հրապարակից սկսեցին աշխատել չնչին գներով ավտոբուսներ, որոնք հատկապես Հայաստանի մարզերի բնակչությանը վերմակ-ներքնակով տեղափոխում էին Հյուսիսային Կովկաս` Դոնի Ռոստով, Վլադիկավկազ, Պյատիգորսկ եւ այլուր:
Այդ գործընթացը կանգ չի առել առ այսօր:

Օգտվելով մեր կառավարության ընձեռած հնարավորությունից` մեր դաշնակից երկրի դեսպանատունը որոշել է ավելի ակտիվ եւ օպերատիվ «օգնել» իր անուղղակի դաշնակիցներին` Թուրքիային ու Ադրբեջանին եւ հայաթափելով Հայաստանը դարձնել այն տարանցիկ միջանցք:
Ինչպես ասում է ռուս քաղաքական մեկնաբան Ալեքսանդր Օրլովը.
«Թուրքիան կանխավայելում է Հայաստանին կոտրելու հաճույքը, այն դարձնելու ոտքի տակի գորգ` որը տանում է դեպի ցանկալի Ադրբեջան, Անդրկովկաս, եւ այնուհետեւ բաղձալի Վոլգա:
Իսկ արդյո՞ք դա ձեռնտու է Մոսկվային,– գրում է հեղինակը:
– Նկատի ունենալով Մոսկվայի օբյեկտիվ շահերը – ոչ մի դեպքում…
Սակայն մենք սովորել ենք, որ վերջին 25 տարիներին Կրեմլը ընտրի վատթարագույն տարբերակը:

Որպեսզի հաճոյանա արեւմտյան մամուլին, Կրեմլի անունից ստորագրում են հնարավոր ամեն բան:
Դա սկսվեց Գորբաչեւից, որի սխալները ջանասիրաբար կրկնում էր նաեւ Մեդվեդեւը: Ստորագրեցին «ոչ միջուկային սպառազինությունների» կրճատման պայմանագիրը, ստորագրեցին «միջուկային գործարքը», ժամկետից շուտ Սահակաշվիլիին հանձնեցին ռուսական ռազմաբազաները:
Կստորագրեն նաեւ Հայաստանի հանձնումը:» (Գոլոս Արմենիի, 3 մարտի,2011թ.):
Եվ այս քաղաքականությունը տարվում է այսօր այն դեպքում, երբ մեր հարեւան երկրներում արձանագրվում է բնակչության աննախադեպ աճ.
Թուրքիան, իր 78 մլն բնակչությամբ (միայն 2010թ. Թուրքիայում 1մլն մարդ է ծնվել),
Իրանը` իր 73 մլն բնակչությամբ, դարձյալ, մոտ 1մլն ծնունդով եւ վերջապես`
Ադրբեջանը իր 10 մլն բնակչությամբ:
Վրաստանի մասին կարող ենք լռել…քանի որ այնտեղ վրացիներ «ծնվում» են հայերին ազգափոխություն պարտադրելով:

Վերջին տվյալներով 200.000 հայ արդեն վաղուց «վրացի է» (Գոլոս Արմենիի, 9 հունիսի 2011թ):
Այսօր, երբ խոսքը գնում է աշխարհի բնակչության մասին, որը արդեն 7 մլրդ-ի է հասնում, եւ որ այն պետք է նվազեցնել ամեն գնով, (ոսկե միլիարդի դիվային գաղափարը)` մեր դիտարկումներով` արդեն 150 տարի է, որ կրճատվում են հատկապես հայերը, որոնք չնայած իրենց թվով աշխարհում քիչ թիվ են կազմում. եւ սակայն մեծ տերություններին նույնիսկ այդ թիվը շատ – շատ է թվում:

Ինքստինքյան հասկանալի է, որ բոլոր պետությունները առաջնորդվում են իրենց շահերով, իսկ ու՞մ շահերով են առաջնորդվում մեր պետության պատասխանատու այրերը…
Ո՞վ է կրելու երկիրը հայաթափելու եւ դրա կործանարար հետեւանքների պատասխանատվությունը. պետությունը՞, ժողովուրդը՞, ո՞վ…
Իսկ շարքային քաղաքացիները` դավին անտեղյակ, ցավին անտարբեր…

Ն.ՄԱՐԳԱՐՅԱՆ
Բան.գիտ.թեկնածու, դոցենտ



Համարժեք պատասխան. Իլհամ Ալիևը նախընտրում է Սերժ Սարգսյանին

Որքան երկար Սերժ Սարգսյանը մնա Հայաստանի իշխանության ղեկին, այնքան արագ Ադրբեջանը կվերադարձնի Ղարաբաղը: Նման հայտարարությամբ է հանդես եկել Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը հարկադրված տեղահանվածների ընտանիքների համար կառուցված թաղամասին ծանոթանալու ժամանակ: Ավելի վաղ Ալիևի թեկնածության օգտին էր խոսել նրա հայաստանցի գործընկերը:

Ադրբեջանի առաջնորդը, մասնավորապես, Ղարաբաղը վերադարձնելու վերաբերյալ իր վստահությունը բացատրել է նրանով, որ «Հայաստանն արդեն խոստովանել է, որ չի կարող իր անվտանգությունն ապահովել սեփական ուժերով, ու վերջին իրադարձությունները դրա վառ ապացույցն են»: Հավանաբար, նա նկատի է ունեցել պաշտոնական Երևանի` Ռուսաստանի գլխավորած Մաքսային միությանն անդամագրվելու մտադրությունը:

Բացի այդ, Իլհամ Ալիևը հայտարարել է ժողովրդագրական գործոնի ու հակամարտող երկրների միջև ուժերի հավասարակշռության համատեքստում շրջափակման մասին. «Ադրբեջանի բնակչությունը կազմում է ավելի քան 9 միլիոն 400 հազար մարդ: Իսկ ահա Հայաստանում բնակչության թիվը երկու միլիոնից էլ պակաս է (պաշտոնական տվյալներով` 3,2 միլիոն – խմբ.): Որքան երկար Հայաստանի իշխանության ղեկին մնան ներկայիս ղեկավարությունն ու նախագահ Սերժ Սարգսյանը, այնքան արագ մենք կկարողանանք վերադարձնել մեր հողերը: Քանի որ այդ մարդն ու իր շրջապատը Հայաստանը դեպի անդունդն են տանում: Համաձայն նրանց սեփական պաշտոնական վիճակագրության` ամեն տարի 80 հազար հայ լքում է երկիրը: Եթե այդպես գնա, ապա 5-6 տարի հետո Հայաստանում մնալու է մեկ միլիոնից էլ պակաս մարդ: Այժմ շփման գծում մեր դիրքերը պաշտպանվում են, բայց այնտեղ կանգնած են զինվորներ, շփման գծի հայկական կողմը պահպանող կենդանի ուժ չկա: Կան դատարկ տեղեր: Միևնույն ժամանակ, մենք Հայաստանին որոշակի մեկուսացման մեջ ենք պահում: Դա ամբողջական մեկուսացում չէ, քանի որ նրանք բաց սահմաններ ունեն մյուս հարևանների հետ, բայց Ադրբեջանի ու Թուրքիայի հետ սահմանների փակ լինելը լուրջ տնտեսական հարված է նրանց համար»:

Հիշեցնենք, որ օգոստոսի 18-ին, Ադրբեջանում սպասվող նախագահական ընտրությունների մասին խոսելիս Հայաստանի նախագահ Սերժ Սարգսյանն ասել է. «Որպես հարևան, հատկապես որպես բանակցային գործընկեր՝ մեզ միանշանակ ձեռնտու է ժողովրդավարական Ադրբեջանը: Բայց եթե այս հանգամանքը մի կողմ դնենք, հարցի պատասխանը հետևյալն է՝ մեզ համար թերևս ամենաձեռնտուն կլիներ, որ գործող նախագահ Իլհամ Ալիևը հաղթեր: Մենք անկախ նրանից, որ դժվարին, բայց երկար բանակցային ճանապարհ ենք անցել: Եվ գրեթե ուրվագծվել է խնդրի լուծման ճանապարհը՝ գոնե Մինսկի խմբի համանախագահների առաջարկած սկզբունքները հրապարակավ ընդունվելը: Դրանց շուրջ արդեն չորս տարի է ակտիվ բանակցություններ ենք վարում: Ճիշտ է հիմա ես չէի ասի, որ բանակցային պրոցեսը շատ ակտիվ է ընթանում, բայց այնուհանդերձ բավական ճանապարհ ենք անցել, և եթե ընտրություններից հետո Իլհամ Ալիևը կարողանա կամք դրսևորել և վեր կանգնել հայատյացության իր այդ մոլուցքից, ես կարծում եմ՝ մեզ համար ամենաընդունելի և նախընտրելի տարբերակը դա է»:

http://www.epress.am/2013/09/11/%D5%B0%D5%A1%D5%B4%D5%A1%D6%80%D5%AA%D5%A5%D6%84-%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%A1%D5%BD%D5%AD%D5%A1%D5%B6-%D5%AB%D5%AC%D5%B0%D5%A1%D5%B4-%D5%A1%D5%AC%D5%AB%D6%87%D5%A8-%D5%B6%D5%A1%D5%AD%D5%A8%D5%B6%D5%BF.html



Հորեղբայրս

Այս պատմությունը գիտեին միայն ծնողներս, երբ դպրոցից տուն վերադառնալուց հետո հուզված պատմեցի իրենց: Երբեք ոչ մեկին չէի պատմել ու երբեք չէի մոռացել:

Նոր էի հաճախում Ստեփանակերտի հինգերորդ ութամյա դպրոցի առաջին դասարանը: Նոր ու անմոռանալի տպավորություններ էին, մի երեխայի համար, որը մեծացել էր քաղաքից ոչ հեռու մի փոքրիկ գյուղում: Նոր ընկերներ, նոր դեմքեր, նոր ու բարձր շենքեր: Դա մի նոր աշխարհ էր ինձ համար, անծանոթ, հետաքրքիր ու հմայիչ:

Այդ օրը, դասերից հետո, մենակ պիտի հաճախեի վարսավիրանոց: Թաշկինակիս ծերին հանգույցով փաթաթված էր հիսուն կոպեկանոցը, որպեսզի չկորցնեմ ու որով պիտի վարձատրեի վարսավիրին: Մոտակա վարսավիրանոցը մեր դպրոցից քիչ բարձր էր, «Ղարաբաղ» հյուրանոցի առաջին հարկում ու տան հետադարձի ճամփին:

Ոչ հաստատուն քայլերով բարձրացա աստիճաններով դեպի վարսավիրանոց: Բացեցի դուռը և նույնքան էլ ընկճված մտա ու ասացի, որ ուզում եմ մազերս իրենց մոտ խուզել: Առաջին անգամն էի քաղաքի վարսավիրանոցում: Ներկաների հայացքները խորթ ու ոչ բարեժպիտ էին: Մեջների տարեցը՝ ոտից գլուխ չափեց ինձ, քմքաժպիտ տվեց ու կարգադրեց իր աշակերտին գործի անցնել:

Քիչ հետո արդեն զգում էի, որ իրենց «փորձարկու ճագարն» եմ: Աշակերտը, որը մի տասնվեց-տասնյոթ տարեկան պատանի էր, շատ լկտի ու արհամարհանքով էր հետս վերաբերվում: Մեկ ուժով գլուխս աջ էր թեքում, մեկ ձախ, մեկ վեր, մեկ վար: Դրանով չբավարվեց, կոշտ ու կոպիտ նկատողություններից հետո սկսեց խփել գլխիս, գոռգոռալ ու գռեհիկ արտահայտություններ անել: Առաջին անգամն էի այդպիսի վերաբերմունքի արժանանում: Ինձ համար ավելի վիրավորական էր, որ տարեցները չէին խառնվում և անուշադրության էին մատնել լկտի պատանու վերաբերմունքը իմ հանդեպ: Ատամներս սեղմած, զսպեցի այդ կոպտություններն ու վիրավորանքները, վարձավճարը տվեցի ու դուրս եկա: Հոգուս նեղությանն ու հուզմունքին չափ չկար:

Աստիճաններից իջնելուց մի ինչ-որ հարազատ շենք աչքովս ընկավ: Հիշեցի՝ հորեղբայրս է այդտեղ աշխատում: Փողոցի դիմացի շենքը «Խորհրդային Ղարաղաղ» թերթի խմբագրության երկհարկանի շենքն էր, բաց շագանակագույն պատերով: Բարձրացա երկրորդ հարկ և ուղիղ մտա հորեղբորս աշխատասենյակը: Սեղանի հետևում նստած էր հորեղբայրս՝ բարձրահասակ ու բարետես: Գլուխը բարձրացրեց ու, ինձ տեսնելով, մի պահ ուրախ ժպտաց և ժպիտը սառեց դեմքին: Իսկույն զգաց իմ վիճակը:

- Արի, ներս մտիր, ջանս: Էդ ի՞նչ է պատահել, ինչո՞ւ ես այդպես հուզված,- չհասցրեց դեռ խոսքը ավարտել հորեղբայրս, արցունքներս վարար սկսեցին գլորվել իմ այտերից ու սկսեցի հեկեկալ: Արդեն անուժ էի ինձ զսպելու:

Հորեղբորս հաջողվեց ինձ հանգստացնել, թեյ լցրեց ինձ ու սկսեց ուշադիր լսել, թե ինչ է պատահել հետս: Մի կերպ պատմեցի և զգում էի, թե ոնց է զայրանում հորեղբայրը: Դեռ երբեք հորեղբորս այդպես զայրացած վիճակում չէի տեսել: Բռնեց թևս ու կարճ ասաց. «Դե, արի՛»:

Մտանք վարսավիրանոց:
- Ո՞ր մեկն էր,- հարցրեց հորեղբայրս:
- Սա էր,- մատով ցույց տվեցի դեպքի «հերոսին»:

Ու կրակ թափվեց սրանց գլխին, կարկուտ թափվեց: Կապտել էին ու քարացել, մի բան չէին խոսում, չէին հակաճառում: Երբեք չէի հավատա, որ համեստ ու զուսպ, բարի ու մարդասեր հորեղբայրս, ինքը՝ Վազգեն Օվյանը, որին ճանաչում ու սիրում էին բոլորը, այդպես ստորացներ ինչ-որ մարդկանց: Բայց դա ստորացում չէր, արդար դատաստան էր այդ պահին ինձ համար:

Իր խոսքերից շատ բան չէի հասկանում, խոսում էր խիստ զայրույթով ու մաքուր գրականով, միայն մի քանի հաճախ օգտագործող բառեր կարողացա հիշել՝ ապուշ, լկտի, տխմար...

Վարսավիրանոցից դուրս եկանք, ձեռը ուսիս էր ու այդ ձեռքից մի անսովոր ջերմություն ու լույս էր բխում, տաքացնելով և լուսավորելով իմ հոգու ամենից մութ ու սառն խորքերը: Հարազատ արյան ջերմությունն էր...

Երբեք ինձ այդքան հպարտ, երջանիկ ու պաշտպանված չէի զգացել. թիկունքիս հորեղբայրս էր...

ՎԱՀՐԱՄ ՕՀԱՆՋԱՆՅԱՆ
Չելյաբինսկ



ԱՇԽԱՐՀԻ ԱՄԵՆԱՀԱՐՈՒՍՏ ՄԱՐԴԻԿ

Ամերիկյան հեղինակավոր «Forbes» ամսագիրը հրատարակել է աշխարհի ամենահարուստ մարդկանց հերթական ցուցակը, որը պատմական երկու ռեկորդ սահմանեց՝ մասնակիցների ընդհանուր թիվը հասել է մինչև 1210 մարդու, իսկ իրենց ընդհանուր կարողությունը կազմում է $4,5 տրիլլիոն: Այդ գումարը գերազանցում է Գերմանիայի ՀՆԱ-ն: Ամենամեծ աճը ապահովել են БРИК- ը (Բրազիլիա, Ռուսաստան, Հնդկաստան, Չինաստան)- այդտեղից են ռեյտինգի 214 սկսնակներից 108-ը: Ավելի քան հարյուր սեփական միլիարդատեր ունեն ԱՄՆ-ը (413), Չինաստանը (115) և Ռուսաստանը (101):

Ցուցակում առաջին երեք ամիսները, անցած տարվա համեմատությամբ, նույնն են մնացել. մեկսիկացի Կարլոս Սլիմ Էլուն պահպանել է առաջին տեղը մոլորակի ամենահարուստ մարդկանց «Forbes» ամսագրի ցուցակում և նույնիսկ նկատելի ամրացրել է իր դիրքերը՝ իր կարողությունն ավելացնելով $20,5 մլրդ-ով, որը կազմում է Հայաստանի ՀՆԱ-ն 2 անգամ գերազանցող գումար: Ներկայումս Կարլոս Սլիմ Էլուի կարողությունը գնահատվում է $74 մլրդ: Արդյունքում՝ հեռահաղորդակցության մագնատին հաջողվեց հեռու ետևում թողնել գլխավոր մրցակիցներին՝ Բիլ Գեյտսին և Ուորեն Բաֆֆետին:

Այսպիսով՝ երկրորդ տեղում հայտնվեց տվյալ ցուցակի բազմամյա առաջնորդ, Microsoft ընկերության հիմնադիր Բիլլ Գեյտսը $56 մլրդ կարողությամբ: Ռեյտինգի առաջին հորիզոնականն իրեն վերադարձնելու հնարավորություն Բիլլ Գեյտսին չի տալիս իր լայնածավալ բարեգործությունը. կնոջ՝ Մելինդայի հետ նա արդեն իր պատվին կոչված հիմնադրամ է ուղարկել մոտ $30 մլրդ: Իրեն է հետևում «Berkshire Hathaway» ներդրումային ընկերության խարիզմատիկ սեփականատերը և աշխարհի ամենահաջող ներդրող Ուորեն Բաֆֆետան, ում կարողությունը Forbes-ը գնահատել է $50 մլրդ:

Գրեթե բոլոր զարգացող շուկաներն աճ են ցույց տվել, բայց հատկապես արագ է հարստանում Ասիա-Խաղաղօվկիանոսյան շրջանը: Այստեղ ապրում է 332 միլիարդատեր, 98-ով շատ, քան անցած տարի: Միացյալ նահանգները դեռևս մրցակցությունից դուրս են, սակայն աստիճանաբար հանձնում են դիրքերը: Այս տարի սկսնակ են ընդամենը 6% ամերիկացի միլիարդատերեր՝ 47% Չինաստանի կամ 30% Ռուսաստանի դիմաց:

Ռուսաստանի ամենահարուստ քաղաքացին՝ Նովոլիպեցկի մետալուրգիական կոմբինատի տեր Վլադիմիր Լիսինն է, ով աղյուսակում զբաղեցնում է 14-րդ տեղը (անցած տարի նա չորրորդ տասնյակում էր):

Անցած տարվա արդյունքներով այս օրվա դրությամբ ամենահաջողակ ընկերությունը «Facebook»-ն է, ներկայումս 50 մլրդ գնահատվող, որն առաջ է բերել ամբողջ վեց միլիարդատեր: Իր հիմնադիր Մարկ Ցուկերբերգի կարողությունը մեկ տարում ավելացել է 238% և հասել է $13,5 մլրդ-ի: Սոցիալական ցանց կատարած ներդրումները և ռուս գործարար Յուրի Միլներին ապահովեցին տեղ ցուցակում:

Աշխարհում ամենահարուստ հայը շարունակում է մնալ Կիրկ Կիրկորյանը: 93-ամյա գործարարի կարողությունը գնահատվում է $3,5 մլրդ: Աշխարհի ամենահարուստ մարդկանց ցուցակում տեղ գտան ևս 4 հայի անուններ, որոնք ներկայացնում են Ռուսաստանը: Սերգեյ և Նիկոլայ Սարկիսով եղբայրները, «Ресо Гарантия» ապահովագրական ընկերության համատերերը, զբաղեցնում են 833-րդ տեղը աշխարհում և 65-րդ տեղը Ռուսաստանում: Նույն 1,5մլրդ կարողությամբ և ցուցակում նույն դիրքերում հայտնվեց «Росгосстрах»-ի ղեկավար և հիմնական բաժնետեր Դանիլ Խաչատուրովը: Աշխարհում 879-րդ տեղը և Ռուսաստանում 72-րդը զբաղեցնում է «Տաշիր» խմբավորման հիմնադիր Սամվել Կարապետյանը:

Միլիարդատերերի ցուցակում բացակայում է «Тройка Диалог» խմբակցության ղեկավար Ռուբեն Վարդանյանի անունը:

Բայց բոլորս լավ գիտենք, որ ամենաիսկական հարստությունը մարդկանց սրտերում է: Այսօր, ինչպես և ամեն օր, իսկական հարուստ մարդկանց օրն է: Շնորհավորում եմ, բարի մարդիկ: ) (Հ.Ա.)

Թարգմանությունը՝ Հասմիկ Այվազյանի



ՀԱՄԱՐԻ ԱՍՈՒՅԹԸ

Մարդու տարատեսակներից ամենաատելին վախկոտն է։ Ուզում է լինի դռնապան, ինժեներ, միջին թե բարձր տրամաչափի պաշտոնյա։ Վախկոտից կարելի է սպասել ցանկացած ստորություն...




ԱՄՍՎԱ ԱՍՈՒՅԹԸ

Որտեղի՞ց է սկսվում հայրենքը... Ոմանց համար՝ սեփական գրպանից։ Ավարտվում է նույնպես այնտեղ՝ սեփական գրպանում։