5.7.12

N 6 (39) (2012)



ՀՈՒԼԻՍԻ 19-Ը ԼՂՀ ՆԱԽԱԳԱՀԱԿԱՆ ԸՆՏՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՕՐՆ Է

Հարգելի արցախցիներ, հուլիսի 19-ին Արցախում նախագահական ընտրությունների օր է։ Շատերդ մեկ անգամ չէ, որ մասնակցել եք նման ընտրությունների, ոմանք էլ առաջին անգամ են մասնակցելու...
Մենք ձեռնպահ ենք մնում խորհուրդներ տալուց։ Այս աշխարհում խորհուրդներ տվողներն այնքան շատ են, որ ամբիոնները չեն հերիքում։

Հայրենակիցներ, ընդամենը խնդրում ենք ձեզ. եթե սիրում եք ձեր Հայրենիքը, եթե հարգում եք ինքներդ ձեզ և ձեր երկիրը, եթե չեք ուզում, որ ուրիշները տնօրինեն ձեր երկրի, ձեր և ձեր երեխաների ճակատագիրը, եթե չեք ուզում, որ մեր այս հողի վրա ձեր ապրելու իրավունքը որոշեն միայն երևաններում, մոսկվաներում, եվրոպա-ամերիկաներում, եթե ուզում եք տեր կանգնել ձեր երկրին ու ձեր իրավունքներին, ԽՆԴՐՈՒՄ ենք մասնակցել ընտրություններին։ Ձեր մասնակցությամբ կապացուցեք, որ անկախ նրանից, աշխարհը ճանաչո՞ւմ է մեր երկիրը, թե՞ ոչ, մենք ազատ ու անկախ ժողովուրդ ենք, ունենք երկիր, սեփական սահմանադրություն, ունենք նախագահ և շարունակելու ենք ապրել ու արարել մեր երկրում...





«ՈՂՋԱՄԻՏ ԴԻՎԱՆԱԳԻՏՈՒԹՅՈՒՆ»

Ելույթ ունենալով Եվրոպական ժողովրդական կուսակցության գագաթնաժողովում, ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը հայտնել է, որ «ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի շրջանակներում ողջամիտ փոխզիջումների հիման վրա Լեռնային Ղարաբաղի հիմնահարցի խաղաղ կարգավորումն այլընտրանք չունի»...

«Ողջամիտ փոխզիջումներ» ասելով՝ Սերժ Սարգսյանն, ամենայն հավանականությամբ, նկատի ունի արցախյան հիմնախնդրի կարգավորման բանակցային սեղանին դրված, այսպես կոչված, «Մադրիդյան սկզբունքները», խայտառակ մի փաստաթուղթ, որի յուրաքանչյուր կետի իրագործում նշանակում է Արցախի վերջի սկիզբ:

Չեմ հասկանում, Արցախը ե՞րբ և ո՞ր փաստաթղթով է ՀՀ այս կամ այն նախագահին իրավունք տվել հայտարարություններ անելու իր՝ Արցախի անունից և որոշելու Արցախի ժողովրդի ճակատագիրը։ «Ֆուտբոլային դիվանագիտություն» խայտառակության վնասը կարծես քիչ էր, հիմա էլ «ողջամիտ փոխզիջումների դիվանագիտություն» է սկսվում... Կարծես մինչ այդ մենք փորձում էինք անողջամիտ փոխզիջումների գնալ, հիմա էլ «ողջամիտն» են հրապարակ նետել՝ այդպես էլ շարունակ մոռանալով մեզ բացատրել, թե հակառակորդն ի՞նչ է զիջելու մեզ...

Դժվար չէ կռահել, թե ինչ «ողջամիտ զիջումներ» են ակնկալում մեզնից։ Վերոհիշյալ հայտարարությունից մի քանի օր հետո Եվրոպական խորհրդի նախագահ Հերման վան Ռոմպեյը Երևանում հայտարարել է, որ «Հակամարտությունը պետք է կարգավորվի միայն խաղաղ բանակությունների միջոցով։ Դա թույլ կտա փոխել ստատուս-քվոն, և այն ժամանակ տարածաշրջանում կհաղթանակի խաղաղությունն ու կայունությունը»: Ապա հավելել է՝ «Ղարաբաղյան հակամարտության լուծման համար անհրաժեշտ է ոչ միայն քաղաքական գործիչների, այլև հասարակության կամքը...»։

Հետաքրքիր է, պարզվում է մենք պետք է ինչ-որ ողջամիտ զիջումներով խախտենք ստատուս-քվոն, մեղմ ասած, մեր ունեցածից՝ տարածքից, ազատությունից բաժին տանք թշնամուն, որպեսզի «տարածաշրջանում հաղթանակի խաղաղությունն ու կայունությունը»:

Համենայն դեպս, Ադրբեջանը շատ բան կարող է ուզել։ Միջազգային հանրություն կոչվածը նույնպես չի թաքցնում իր ակնկալիքները։ Զարմանալին Արցախի և նրա ժողովրդի ճակատագիրն առանց Արցախի ու նրա ժողովրդի՝ պաշտոնական Երևանի կողմից ինքնակամ որոշելու նպատակաուղղված քաղաքականությունն է։ Տարօրինակն այն է նաև, որ մեր դեպքում պատմությունը շարունակ կրկնվում է, և այդ պատմության սխալներից մենք երբեք դասեր չենք քաղում։ Կարծես խոսքը ոչ թե մեզ, այլ հարևան կամ հեռավոր մի ինչ-որ երկրի է վերաբերում։

Հայ քաղաքական այրերը ե՞րբ են վերջապես հասկանալու, որ մեղավորի, վախկոտի իրենց պահվածքով ավելի լկտի են դարձնում թշնամուն և ավելի մեծացնում պատերազմի վերսկսման վտանգը, իսկ միջազգային հանրությանը հնարավորություն տալիս ավելի կոշտ դիրքորոշում որդեգրել հայկական կողմի նկատմամբ։

Յուրաքանչյուր ներկայացում ի վերջո ավարտվում է։ Մի օր այս բանակցային շոուն էլ կավարտվի։ Ցավն այն է, վերջում կարող է պարզվել, որ մինչ ՀՀ քաղաքական ղեկավարությունը սեփական երկրի խնդիրները թողած, զբաղված էր վերոհիշյալ շոուով ու սեփական գահի խնդրով, օլիգարխներից ու բազում պրոբլեմներից հոգնած Հայոց լեռնաշխարհի մի բուռ բնակչությունը լույսը մարել, մեկնել է։ Իսկ սա ամենևին ողջամիտ չէ։

ՎԱՐԴԳԵՍ ՕՎՅԱՆ



ԱՄՆ ՊԵՏՔԱՐՏՈՒՂԱՐՈՒԹՅՈՒՆԸ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԳՆԱՀԱՏԱԿԱՆ Է ՏՎԵԼ

ԱՄՆ պետքարտուղարությունն Ադրբեջանին հանել է ամերիկյան ռազմական տեխնիկա գնելու իրավունք ունեցող երկրների ցանկից՝ ի պատասխան ԱՄՆ Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին գործերով հանձնաժողովի ազդեցիկ պատգամավոր Հովարդ Բերմանի կողմից Կոնգրեսին ներկայացրած այն մտահոգության, թե ալիևյան վարչակարգի կողմից դրանք կարող են օգտագործվել Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի վրա գրոհելիս: «Պետքարտուղար Քլինթոնի այս որոշումը հայ ժողովրդի և տարածաշրջանում խաղաղության հաստատման շահերից է բխում»,- ասել է կոնգրեսական Բերմանը՝ հունիսի 27-ին ԱՄՆ պետքարտուղարության ծանուցումն ստանալուց հետո:

ԱՄՆ պետքարտուղարության այդ որոշումը տրամաբանական էր, բայց փոքր-ինչ ուշացած: NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում ասաց «Եվրոպական ինտեգրացիա» հասարակական կազմակերպության նախագահ Կարեն Բեքարյանը: Նրա խոսքով՝ եթե ղարաբաղյան հակամարտության կողմերից մեկը հայտարարում է իր նպատակին հասնելու համար ուժի կիրառման մտադրության մասին, միջնորդ երկրի կողմից նման արձանգանքը վաղ թե ուշ պետք է լիներ:
«Տրամաբանորեն Պետքարտուղարությունը պետք է վաղուց նման որոշում ընդուներ: Հավանական է, որ ադրբեջանական հեռետորաբանության մեջ ատելությունն այն աստիճանի է հասել, որ Վաշինգտոնում այլևս չէին կարող լռել»,- հայտարարեց Բեքարյանը:

Մեկնաբանելով այն կարծիքները, թե ԱՄՆ պետքարտուղարության որոշումը ցուցադրական բնույթ ուներ, քանի որ Ադրեբջանն առանց այդ էլ մեծ հետաքրքրություն չի ցուցաբերում ամերիկյան արտադրության սպառազինոթյունների նկատմամբ, Բեքարյանն ասաց. «Ռազմական առումով, հնարավոր է, այդ որոշումը նշանակալի դեր չխաղա, բայց... Այստեղ հարցը նաև քաղաքական հարթության վրա է: Պետքարտուղարությունը քաղաքական գնահատական է տվել, և այդ գնահատականը դատարկ հնչյուն չէ: Այդ տեսակետից պետքարտուղարության որոշումը կարևոր է»:
Քաղաքական և ռազմական վերլուծության ինստիտուտի ռազմական կանխատեսման ռուսաստանյան կենտրոնի ղեկավար Անատոլի Ցիգանոկի ասելով՝ այդպիսով Վաշինգտոնը ցույց է տալիս իր դիրքորոշումը Ադրբեջանի՝ Ղարաբաղն ուժով վերցնելու մշտական հայտարարությունների նկատմամբ: «Ամերիկացիները չեն ցանկանում, որ իրենց զենքն ու տեխնիկան օգտագործվի Ղարաբաղում հայերի դեմ»,- ասաց նա:

Մյուս կողմից, ինչպես նշեց փորձագետը, Ադրբեջանի համար դա զսպող գործոն չի լինի, քանի որ կան զենքի բազմաթիվ շուկաներ, որտեղից նա կարող է ուզածը ձեռք բերել: «Նույն Իսրայելը, որի հետ Ադրբեջանը 1,6 մլրդ դոլարի ռազմատեխնիկայի ձեռք բերման գործարք էր կնքել: Այստեղ ավելորդ չէր լինի նշել, որ իսլամական շատ երկրներ բացասական գնահատական են տալիս Ադրբեջանի «շարժումներին»՝ ակնարկելով, թե ինչու է Ադրբեջանը սպառազինություններ ձեռք բերում Իսրայելից: Դա շատ լուրջ հարց է»,- նկատեց Ցիգանոկը՝ միաժամանակ հիշեցնելով ԵՍԶՈւ պայմանագրի գոյության մասին, որը խախտվում է Ադրբեջանի կողմից:

«Ադրբեջանը խախտում է ոչ միայն այն: Նա գործնականում խախտում է ամեն ինչ՝ սկսած հրադադարի մասին եռակողմ համաձայնագրից, որն ստորագրվել էր Հայաստանի, Լեռնային Ղարաբաղի և հենց Ադրբեջանի կողմից: Վաշինգտոնը, Ադրբեջանին հանելով ամերիկյան ռազմատեխնիկա գնալու իրավունք ունեցող երկրների շարքից, ինչ-որ չափով իրեն ազատեց գլխացվանքից»,- եզրափակեց փորձագետը:




Ս. ՕՀԱՆՅԱՆ. ՌԱԶՄԱԿԱՆ ԳՈՐԾՈՂՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՎԵՐՍԿՍՄԱՆ ՎՏԱՆԳ ՄԻՇՏ ԷԼ ԿԱ

Շփման գծում իրավիճակն ապակայունացնելով Ադրբեջանը նպատակ ունի խանգարել բանակցային գործընթացը, Հայաստանին ներքաշել զինված ընդհարումների մեջ, դրդել պատասխան գործողությունների, այնուհետև տարածել ստահոդ լուրեր, մեղքը բարդել հայկական կողմի վրա՝ խուսափելով պատասխանատվությունից։ Այս մասին հայտարարել է պաշտպանության նախարար Սեյրան Օհանյանը՝ «Հայ զինվոր» թերթին տված հարցազրույցում:
«ԼՂ խնդրի կարգավորման ընթացքը ակնհայտորեն ձեռնտու չէ Ադրբեջանին, պաշտոնական Բաքուն խուսափել և խուսափում է ձեռքբերված պայմանավորվածություններից՝ բանեցնելով զանազան հնարքներ, խաթարելով զարգացումների բնականոն ընթացքը։

Այդ հնարքներից մեկն էլ սահմանային ընդհարումներ հրահրելն է։ Ադրբեջանն օգտագործում է ռազմական «հռետորաբանության» ողջ զինանոցը՝ սպառազինության մրցավազք, դիպուկահարների պայքար առաջնագծում, սահմանային բախումներ, ստեղծելով խնդրի բանակցային կարգավորման անհնարինության պատրանք և ձախողելով վերջնական հանգուցալուծումը։ Միակողմանի փոխզիջումներ ստանալու Ադրբեջանի ակնկալիքը անհեթեթ է, չերաշխավորված և անհնար»,- նշել է նախարարը:

Նրա խոսքով, այս ոլորտում միջազգային նորմերը հստակ են և դուրս Ադրբեջանի հետաքրքրությունների շրջանակից, մասնավորապես՝ ուժ չկիրառելու դրույթը և ազգերի ինքնորոշման գաղափարի առկայությունը չեն կարող ազդեցություն չունենալ և չկատարել զսպիչ գործառույթ։ «Նույնը վերաբերում է նաև սպառազինության մրցավազքը կանխելուն միտված ջանքերին ու վերահսկողությանը, ինչը բացարձակ հակոտնյա է Ադրբեջանի նկրտումներին։ Անկասկած, միջազգային արձագանքը կարող էր ավելի խիստ ու կտրուկ լինել, թույլ չտալով Ադրբեջանին ոտնահարելու միջազգային ընդունված չափանիշները։ Ասել, որ միջազգային արձագանքը միանգամայն անտարբեր էր Ադրբեջանի վերջին շրջանի գործողությունների հանդեպ, ճիշտ չի լինի։

Եղան քննարկումներ, քննադատություն։ Բայց, ակներև է, որ մենք ավելի խիստ ու դատապարտող արձագանք էինք ակնկալում, որովհետև Ադրբեջանը դիվերսիոն գործողությունները Լեռնային Ղարաբաղի տարածքից տեղափոխեց Հայաստան, ստեղծելով անհանդուրժելի նախադեպ»,- ասել է նա:
Անդրադառնալով ադրբեջանական գործողություններին հայկական կողմի պատասխանին, պաշտպանության նախարարն ասել է. «Մինչ օրս մեր պատասխանը եղել է ոչ համաչափ, և Ադրբեջանն ունեցել է 5 անգամ ավելի մեծ կորուստներ։ Անհասցե, անկանոն ու անիմաստ կրակոցներին մենք չենք պատասխանում, իսկ նպատակաուղղված գործողություններին և դիպուկ կրակոցներին արագ արձագանքման խմբերը տալիս են խիստ պատասխան՝ հակառակորդին պատճառելով մարդկային և նյութական կորուստներ՝ բազմապատիկ գերազանցությամբ»:

Ինչ վերաբերում է ռազմական գործողությունների հնարավոր վերսկսմանը, նախարարն ընդգծել է, որ նման վտանգ միշտ էլ կա:
«Որքան զգոն ու աչալուրջ լինեն առաջնագծի ուժերը, նույնքան քիչ կլինեն կորուստները։ Ես վստահ եմ, որ ադրբեջանական հարձակումը կասեցվել է զինվորական արհեստավարժության բարձր մակարդակով։ Յուրաքանչյուր կորուստ, յուրաքանչյուր զինվորի կյանք շատ թանկ է մեզ համար, բայց ոչ ոք չի կարող երաշխավորել զինվորի անվտանգությունը հակառակորդի զինված հարձակման ժամանակ։ Առաջնագծում երկրի սահմանների պաշտպանությունը իրականացվում է լիարժեքորեն։ Անվտանգության առումով արված է հնարավոր ամեն ինչ։ Հարցը մարդկայնորեն հասկանալի է ինձ՝ որպես պաշտպանության նախարարի։

Պատասխանս էլ պիտի ըմբռնելի լինի հասարակությանը։ Մարտական գործողությունների ժամանակ մարդկային կորուստներն անխուսափելի են։ Ի պատիվ մեր զինվորների՝ պիտի ասեմ, որ Հայաստանի սահմանները պաշտպանվում են քաջաբար։ Ես հպարտությամբ պիտի նշեմ, որ ունենք հայրենասեր, հայրենիքի պաշտպանության համար ամենաթանկը չխնայող, խիզախ ու արիասիրտ զինվորներ, որոնք ամուր կանգնած են առաջնագծում ու թույլ չեն տալիս հակառակորդին շարժվել առաջ»,- ասել է նա:
News.am




 Հայաստանյան և արտասահմանյան մամուլի էջերից...

Մոսկվայում կայացել է «Ընդհատված երգ» ֆիլմի պրեմիերան, որը պատմում է հայ և ադրբեջանցի զինվորների մասին, ովքեր արցախյան ռազմական գործողությունների ժամանակ հայտնվել են նույն հորում: Այս մասին NEWS.am-ին հայտնել են ֆիլմի կազմակերպիչները:
Հիշեցնենք, որ ֆիլմի հեղինակները Մոսկվայի հայեր են, ովքեր որոշել են կինոյի լեզվով պատմել հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների և արցախյան հակամարտության մասին:
Ֆիլմի ռեժիսոր Արիկ Մանուկյանը նշել է, որ ֆիլմի պրեմիերան տեղի կունենա այս տարվա հոկտեմբերին: Անդրադառնալով ֆիլմի ձգձգմանը (ֆիլմի վրա աշխատանքներն սկսվել էին նախորդ տարվա հունվարից), Մանուկյանը նշել է, որ դա պայմանավորված էր ադրբեջանական կողմի սադրանքներով:
Նկարահանման խմբի անդամները նշել են, որ եղել են ադրբեջանցի դերասաններ, ովքեր նկարահանվելով որոշ դրվագներում, հրաժարվել են հետագա մասնակցությունից՝ Ռուսաստանի ադրբեջանական համայնքի ճնշումների ներքո:
Հեղինակները ափսոսանք են հայտնել, որ Ադրբեջանում հին սովետական «չեմ տեսել, բայց դատապարտում եմ» սկզբունքով որոշել են ամեն կերպ խոչընդոտել նախագծի իրականացմանը: «Պատճառները պարզ են: Նախ չընդունել որևէ բան, որն անում են հայերը՝ անկախ դրա բովանդակությունից ու նպատակից, երկրորդ, վախենում են, որ ֆիլմի միջոցով ղարաբաղյան հարցը ոչ խեղաթյուրված կերպով կներկայացվի միջազգային հանրությանը»,- հայտարարել է Մանուկյանը:
Հեղինակները նշել են, որ ֆիլմը ստեղծվել է բացառապես սեփական միջոցներով: Նկարահանող խումբը հրաժարվել է ֆինանսավորման առաջարկներից, քանի որ դրանք ենթադրել են սյուժեի որոշակի փոփոխություններ:



Հունիսի 28-ին Հայաստան է ժամանել Իսրայելի կանանց ասոցացիայի 44-հոգանոց խումբը՝ նպատակ ունենալով բացահայտել Հայաստանը և Լեռնային Ղարաբաղը: Նրանք Հայաստանի տարածքով ճամփորդում են ամենագնացներով, ճամփորդելու ընթացքում բնակվում են գյուղերում, վրաններում, որպեսզի ավելի մոտիկից ծանոթանան ոչ միայն Հայաստանի և Լեռնային Ղարաբաղի գեղատեսիլ վայրերին, այլ նաև մարդկանց հետ:
Խումբը նպատակ ունի անպայման այցելել նաև Հայոց ցեղասպանության թանգարան, ինչպես նաև կազմակերպել հատուկ արարողություն անմար կրակի մոտ՝ հարգանքի տուրք մատուցելով ցեղասպանության անմեղ զոհերին:



Վրաստանի շահերից է բխում խաղաղությունը հարևան երկրներում և տարածաշրջանում: Այդ մասին հայտարարել է Վրաստանի ԱԳ նախարար Գրիգոլ Վաշաձեն www.civil.ge-ին տված հարցազրույցում:
Նրա խոսքով, մի կողմից հակամարտությունների աղբյուրների և անկայունության կրճատումը կավելացնի Վրաստանում առկա հակամարտությունների լուծման հնարավորությունները: Մյուս կողմից, հարևանությամբ գոյություն ունեցող հակամարտությունները բացասաբար են ազդում Վրաստանում առկա խնդիրների վրա:
«Մեզ համար կարևոր է, որ հակամարտությունը Լեռնային Ղարաբաղում կարգավորվի խաղաղ եղանակով, մեր տարածաշրջանում ռազմական դիմակայություն չլինի: Եթե Ադրբեջանի և Հայաստանի միջև պատերազմ լինի, կարող եմ վստահ ասել, թե ով կլինի հաղթողը՝ Ռուսաստանը, որ մեկընդմիշտ կլուծի հակամարտությունները իր օգտին: Նաև կարող եմ վստահաբար ասել, թե ով կտուժի, Վրաստանը, որի դեմ Ռուսաստանը կրկին կփորձի ուժ կիրառել: Կարծում եմ՝ կհաղթի ողջամտությունը, որ Հարավային Կովկասում նոր պատերազմ չսկսկեն»,- նշել է նախարարը:



Հունիսի 17-ին ԱԺ հանրապետական պատգամավոր, ՀՀ ֆուտբոլի ֆեդերացիայի նախագահ Ռուբեն Հայրապետյանին (Նեմեց Ռուբո) պատկանող «Հարսնաքար» ռեստորանային համալիրում դաժան ծեծի էին ենթարկվել ռազմական հոսպիտալի բժիշկներ Էդգար Միկոյանը, Արկադի Աղաջանյանը, Գարիկ Սողոմոնյանը, Արտակ Բայադյանը և ՊՆ կենտրոնական կայազորի ռազմական հոսպիտալի ԼՈՌ բաժանմունքի պետ, բուժծառայության մայոր Վահե Ավետյանը:
Հունիսի 29-ին Վահե Ավետյանը մահացել է։ Հարուցված քրգործի շրջանակներում կալանավորվել է 6 մարդ, որոնց մեջ կան նաև Ռուբեն Հայրապետյանի թիկնազորի անդամներ: Հունիսի 30-ին մոմավառություն է տեղի ունեցել «Հարսնաքարի» մոտ՝ ի հիշատակ Վահե Ավետյանի: Հարյուրավոր քաղաքացիներ էին հավաքել ակցիային մասնակցելու, որոնց ձեռքին կային մոմեր և գրություններ՝ «Ես Վահե Ավետյան եմ», «Չեք մարսելու» մակագրությամբ, իսկ հուլիսի 2-ին բողոքի երթ է տեղի ունեցել։
Երթի մասնակիցները սև թևկապներ էին կրում և սուր դժգոհության կոչեր էին հնչեցնում «Հարսնաքար» ռետորանային համալիրի սեփականատեր Ռուբեն Հայրապետյանի դեմ՝ հայտարարելով, որ այսօր նա «կնքել է իր մահկանացուն՝ որպես օլիգարխ և բեսպրեդելի կազմակերպիչ»: «Նեմեց - մարդասպան» վանկարկելով՝ երթը շարունակվել է Հյուսիսային պողոտայով դեպի Աբովյանի փողոցի սկզբնամասը: Հաջորդ օրը հարյուրավոր մարդիկ երթով հասել էին Վահե Ավետյանի տուն՝ մասնակցելու նրա հուղարկավորությանը:
Ռուբեն Հայրապետյանը հայտարարություն է տարածել առ այն, որ «Հարսնաքար» ռեստորանում իր անվտանգության աշխատակիցների կողմից կատարված ողբերգության պատճառով հրաժարվում է իր պատգամավորի մանդատից։



Հուլիսի 3-ի վաղ առավոտյան ՀՅԴ Արցախի երիտասարդական վարիչ մարմնի նախաձեռնությամբ Ստեփանակերտի զինվորական հոսպիտալի մոտ մեկ տասնյակից ավելի երիտասարդներ ակցիա են կազմակերպել օրերս Երևանի «Հարսնաքար» ռեստորանում դաժան ծեծից մահացած զինվորական բժիշկ Վահե Ավետյանի հիշատակին:
Երիտասարդները «Վահե Ավետյանի դատը Հայաստանի դատն է», «Մենք ուզում ենք օրենքի Հայաստան»,«Մարդասպանները տեղ չունեն մեր երկրում» և նման այլ բովանդակությամբ պաստառներով էին մասնակցում ակցիային՝ Ստեփանակերտի զինվորական հոսպիտալի մոտ, որտեղ նաև մոմավառություն էր կազմակերպվել:
ՀՅԴ Արցախի երիտասարդական վարիչ մարմնի ներկայացուցիչ Վահագն Դադայանը karabakh-open.info-ի հետ զրույցում ասաց, որ ակցիայի նպատակը կանխելն է նմանատիպ արատավոր, հային ոչ վայել ոճրագործությունները: «Մեր ժողովուրդը պիտի պահանջատեր լինի՝ հստակ գիտակցելով իր իրավունքներն ու պարտականությունները: Շատ կարևոր է, որ սխալ տպավորություն չստեղծվի, թե իշխանությունը օլիգարխների սեփականությունն է: Այնինչ պետությունը, իշխանությունը ժողովրդինն է, և մեր ժողովուրդը դա բազմիցս ապացուցել է, որ ինքը սատար է կանգնում իր պետությանը: Հիմա եկել է պահը, որ պետությունը նույն վերաբերմունքը ցուցաբերի սեփական ժողովրդի նկատմամբ»,- ասաց ցույցի մասնակից Ալյոնա Դադայանը:



ԼՂՀ «Սոցիալական արդարություն» կուսակցությունը Արցախի հանրապետության նախագահի կայանալիք ընտրությունները գնահատում է որպես կարևոր փուլ՝ ժողովրդի իշխանության զարգացման և ԼՂՀ քաղաքացիների կամարտահայտման ազատության համար:
Կուսակցությունն իր հայտարարությունում նշում է. «Ժողովուրդն այսօր նախկինից անհամեմատ ավելի հնարավորություն ունի ոչ միայն որոշել իր երկրի ապագայի դեմքը, այլև իր զարգացման ուղղությունը, որոնցից մեծապես կախված կլինի ԼՂՀ ապագան՝ ներառյալ վերջինիս միջազգային ճանաչումն ու անվտանգ գոյությունը: Այս կապակցությամբ Սոցիալական Արդարության կուսակցությունը դիմում է ընտրության իրավունք ունեցող բոլոր քաղաքացիներին՝ հորդորելով առավելագույնս ակտիվ մասնակցություն ցուցաբերել ԼՂՀ նախագահի թեկնածուների նախըտրական արշավներին՝ արցախցի ընտրողի բարձր գիտակցությունը և նրա անկոտրում կամքը ցուցադրելու նպատակով:
Սոցիալական արդարության կուսակցությունն Արցախի քաղաքացիներին կոչ է անում վճռական «ՈՉ» ասել.
- ԼՂՀ քաղաքացիների՝ իրենց երկրում արժանապատվորեն ապրելու իրավունքների սահմանափակմանը,
- հասարակության՝ հարուստների և ընչազուրկների միջև բաժանմանը,
- ավտորիտարիզմին և օրենսդիր, գործադիր և դատական իշխանությունների միջև իրական բաժանման բացակայությանը,
- արտերկրում ԼՂՀ վարկանիշի անկմանը և ԼՂՀ միջազգային ճանաչման ու ղարաբաղյան հիմնախնդրի խաղաղ կարգավորման ոլորտում ակտիվ գործողությունների բացակայությանը.
Ինչպես նաև «ԱՅՈ» ասել.
- Արցախում համամարդկային արժեքների հարգմանը՝ ներառյալ ժողովրդավարության իրական զարգացումն ու մարդու իրավունքների պաշտպանությունը,
- իշխանական ուղղահայացի բոլոր մակարդակներում կոռուպցիայի և հովանավորչության պայքարին,
- սոցիալական-տնտեսական զարգացմանը,
- ԼՂՀ քաղաքացիների արժանապատիվ և անվտանգ կյանքին»:
News.am




ԱՐՑԱԽՅԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄԸ ԵՎ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՆՐՈՒԹՅՈՒՆԸ

Հայ նորագույն պատմության մեջ Արցախյան ազգային-ազատագրական պայքարը առանձնահատուկ է ոչ միայն իր պատմական նշանակությամբ, այլև բազմաթիվ պարադոքսների, թույլ տրված սխալների և փայլուն հաղթանակների տեսանկյունից։ Շարժման իրական կազմակերպիչների, ուշ ձևավորված ավանգարդի, ընթացքում ստեղծված «Ղարաբաղ» և «Կռունկ» կոմիտեների առեղծվածների մասին չբացահայտված շատ ճերմակ էջեր կան դեռ։ Դրանց ճշմարտացի բացահայտման դեպքում հնարավոր կլինի գտնել մի շարք պարադոքսների և հարցերի պատասխաններ, մասնավորապես Շարժման բուն նպատակից շեղվելու և անկախ պետություն ստեղծելու, այսպես կոչված, «ղարաբաղյան հակամարտության» կարգավորման բանալին գտնելու և այլն։

Ընդհանրապես, ցանկացած ազգային-ազատագրական շարժում կամ հեղափոխություն ծրագրելիս առաջնահերթ խնդիրներն են՝ նպատակի հստակեցումը, իրականացման միջոցները, հնարավոր դաշնակիցները, ընդգրկ-ման ծավալները, հետևանքների պարզորոշ կանխատեսումը և, իհարկե, միջազգային հարուստ փորձը։ Զարմանալին այն է, որ մեր պարագայում Շարժման կազմակերպիչները չեն կանխատեսել, որ ազգային-ազատագրական շարժումը կարող է վերածվել ազգային-ազատագրական հեղափոխության և բացառել են պատերազմը։ Մինչդեռ ազգային-ազատագրական շարժումների և հեղափոխությունների համաշխարհային փորձը հակառակն է ապացուցում։ Բնականաբար, պատերազմ չկանխատեսողները պատերազմին նախապատարստվել չէին կարող։ Բայց պատերազմը եղավ։

Ուսումնասիրելով պատերազմների ծագման դրդապատճառները (մանավանդ, նոր ժամանակաշրջանի), դժվար չէ համոզվել, որ դրանք հիմնականում գործարքների արդյունք են։ Պատերազմում շահում են գործարքի մեջ մտած կողմերը, պարտվում՝ պատերազմող կողմերը, անկախ այն բանից, թե ռազմի դաշտում ով է հաղթել։ Այս տեսանկյունից Արցախյան պատերազմը՝ մեր պատերազմը, բացառություն չէ։

Ադրբեջանը, միջազգային հանրության լուռ համաձայնությամբ, օգտվելով խորհրդային (ռուսական) բանակի ակտիվ աջակցությունից (ավելի ուշ՝ Վարշավայի պայմանագրի լուծարումից հետո՝ նաև իր հասնելիք ահռելի մասնաբաժնից), պատերազմել է պատմական Հայաստանի Արցախ և Ուտիք նահանգների հայության դեմ՝ ավերել բազմաթիվ բնակավայրեր, Սումգայիթում և Մարաղայում կատարել ցեղասպանություն, գրավել ԼՂՀ տարածքի ավելի քան 31 տոկոսը, այնուհետև կրել խայտառակ պարտություն։

Պատերազմում Ադրբեջանը պարտվել է, որովհետև հայը ապավինել է իր սեփական ուժերին և Աստծուն։ Պատերազմի ժամանակ հայը նորից ու նորից է համոզվել, որ միշտ ճակատագրական, օրհասական պահերին մենակ է մնում։ Այդ է հաստատում նաև հայ ժողովրդի վերջին 300-ամյա պատմությունը։

Պատերազմում հաղթել ենք, որովհետև ազգովի համախմբվել էինք։ Համախմբվել էին երկու Հայ Եկեղեցիները, քաղաքական կազմակերպությունները, Հայաստանը (ներառյալ՝ Արցախը) և Սփյուռքը։ Պատերազմի ժամանակ հայության մեջ արթնացել էր նախնիների հավատն առ Աստված, Հայկ Նահապետի, Արամ Աշխարհակալի, Տիգրան Մեծի, Վարդան Մամիկոնյանի, Դավիթ Բեկի, Գարեգին Նժդեհի և այն քաջազունների ոգիները, ովքեր ապավինել են սեփական ուժերին։ Եվ հայը հաղթել է ահեղ թշնամուն։

Սակայն մեր հաղթանակին չհավատացին, բնականաբար չհավատացին գործարքի կողմերը, գերտերությունները, միջազգային հանրությունը և, որքան որ ցավալի է, որոշ հայ պետական, քաղաքական և ռազմական գործիչներ։

Զավեշտականն այն է, որ մեր պատերազմի հաղթանակին չհավատաց Հայոց բանակի Գերագույն գլխավոր հրամանատարը՝ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը։ Ըստ Հայոց նախագահի. «Մենք հաղթել ենք ճակատամարտը, ոչ թե պատերազմը»։ Դպրոցից մեզ հայտնի է, որ պատերազմում հաղթում է այն կողմը, որը հաղթում է վերջին ճակատամարտը և հայտնի է, որ հաղթողին չեն դատում։ Հայտնի է նաև, որ վերջին ճակատամարտից առաջ խուճապահար թշնամին պատրաստվում էր պաշտպանական խրամատներ փորել Ապշերոնյան թերաղզում և նզովում էր մայրաքաղաք Բաքվի այն շենքը, որի գագաթին պիտի փողփողար Հայոց Եռագույնը։ Մինչդեռ հաղթանակած երկրի նախագահը չէր հավատում Հաղթանակին։

Զարմանալի ազգ ենք, մի՞թե մեր հազարամյա պատմությունը (մարդկության պատմությունը այլ բան չէ, եթե ոչ ազգերի արժանապատվությունների համար մղված պատերազմների պատմություն - Նժդեհ) մեզ դաս չի տալիս։ Պատերազմում հաղթած հայերիս փորձում են համոզել, ապացուցել, որ հաղթել ենք ճակատամարտը, և որ զինադադարը ժամանակավոր է, իսկական զինադադարի փաստաթուղթ՝ պայմանագիր, չենք ստորագրել։

Իրոք որ փաստաթուղթ սիրող ազգ ենք։ Գուցե հիշենք մոտ անցյալի՝ Սան-Ստեֆանոյի և Բեռլինի վեհաժողովների (16 և 61-րդ հոդվածները), մանավանդ Սևրի պայմանագրի, 1988 թվականի փետրվարի 20-ի, 89-ի դեկտեմբերի 1-ի, 91-ի սեպտեմբեր 2-ի և դեկտեմբերի 10-ի և շատ ու շատ այլ փաստաթղթեր, որոնք մեր ազգին ոչինչ չեն տվել, բացի ինքնախաբեությունից և դրա տարատեսակ «բարոյական» փայլուն հաղթանակներից։ Վերը նշված և Շարժման ժամանակ կուտակված փաստաթղթերով միայն կարելի է մոտ 8-10 միլիոն մեծ ու փոքր թղթե շերեփներ պատրաստել միջազգային հանրության և աշխարհի գերտերությունների կողմից պատրաստված «լանչերին» մասնակցելու և մեր չափաբաժին «հարիսան ուտելու» համար։

Ադրբեջանա-ղարաբաղյան պատերազմումը մենք փառավոր հաղթանակ ենք տարել։ Պատերազմի ժամանակ նահատակվել և վիրավորվել են հազարավոր զինվորներ ու խաղաղ բնակիչներ, մոտ հազար հայորդիներ անհայտ կորել են, հազարավոր հայ ընտանիքներ տեղահանվել են իրենց հարազատ բնակավայրերից։ Եվ այսքանից հետո մեր հաղթանակը և «ստատուս քվոն» չի բավարարում Եվրախորհրդին, Ադրբեջանի մեծ ու փոքր եղբայրներին և միջազգային հանրությանը։

Զարմանալի ոչինչ չկա, այդպես է համաշխարհային նոր կարգը։ Երբ Իրաքի բանակը ներխուժում է Քուվեյթ, միջազգային հանրությունը իսկույն ստիպում է պատժել ագրեսորին, իսկ նույն կարգավիճակում հայտնված Ադրբեջանին աջակցում է (լռելն էլ աջակցություն է)։ Երբ պետք է պաշտպանել ազգային փոքրամասնությունների շահերը Կոսովոյում, տեղահանում են բնիկ, ուղղափառ սերբերին։ Եթե պետք է՝ քարուքանդ են անում մի ամբողջ պետություն՝ Սերբիան։ Հրեշավորն այն է, որ Սերբիայի ռմբահարումները որակվել են որպես մարդասիրական։ Երկու դեսպանատներ պայթեցնող ահաբեկիչներին պատժելու փոխարեն պատժում են պետությունների, իսկ ահաբեկիչներ պատրաստող ու սնող պետություններին՝ աջակցում։ Այս է համաշխարհային նոր կարգը։

Զարմանալի է. ինչո՞ւ ԵԱՀԿ Մինսկի համապատասխան խմբեր չեն ստեղծվում, օրինակ՝ Կուրիլյան, Մալվինյան (ֆոլկլենդյան) և բազմաթիվ այլ կռվախնձոր հանդիսացող կղզիների, Սիլեզիայի, Արևելյան Պրուսիայի, Բասկերի, Կիպրոսի և բազմաթիվ այլ հիմնախնդիրներ լուծելու համար։ Ամենայն հավանականությամբ, ԵԱՀԿ-ն ուզում է «ղարաբաղյան հակամարտության» լուծման հարցում համապատասխան փորձ ու հմտություններ ձեռք բերել և հետո միայն զբաղվել սեփական հիմնախնդիրներով, իսկ թե այս անցած 18 տարիների ընթացքում ինչ է տեղի ունեցել երկու հարևան ազգերի՝ հայերի և ադրբեջանցիների հոգեկերտվածքում, հոգեբանության, մտածելակերպի, ապրելակերպի և այլ բնագավառներում, Մինսկի խմբի անդամ երկրներին և միջազգային հանրությանը շատ քիչ է հետաքրքրում։

Դա էլ է հասկանալի, այդպես է լինելու այնքան ժամանակ, քանի դեռ մենք՝ հայերս, թույլ ենք տալիս, որ պատերազմում մեծ զոհաբերությունների գնով ձեռք բերած հաղթանակը, ինչպես նաև պետական անկախությունը շահարկվի։ Այդպես է լինելու, մինչև կովկասյան հարևան ազգերը՝ հայերը և ադրբեջանցիները, չհրաժարվեն օտարերկրյա պետությունների միջամտությունից և հեռավոր բարեկամներ որոնելուց։

Մի՞թե իմաստություն է պետք՝ հասկանալու համար, որ հարևան պետությունների և ազգերի հետ բարի դրացիական հարաբերություններով է պայմանավորված տվյալ երկրի զարգացումն ու խաղաղ գոյակցությունը։ Ցանկացած ոչ հարևան պետություն, ինչքան էլ այն բարեկամական լինի, չի կարող իր երկրի ազգային և պետական շահերը անտեսել և անաչառորեն միջնորդել մեր ներպետական և միջպետական հարցերը լուծելու համար։ Այդ հարցում գոնե մենք՝ հայերս, սխալվելու իրավունք չունենք՝ հիշելով Մեծ Եղեռնի դասերը…

ԱՇՈՏ ՍԱՐԳՍՅԱՆ




«ԷԼԵԿՏՐԱԷՆԵՐԳԻԱՅԻ ԹԱՆԿԱՑՄԱՆ ՄԻՏՈՒՄ ԿԱ...»

Մեր հարցերին պատասխանում է «Արցախ ՀԷԿ»-ի
ֆինանսական տնօրեն Ժան Հովհաննիսյանը:

- Արցախի տնտեսության վրա ինչպե՞ս է ազդել ու ազդում «Արցախ ՀԷԿ»-ը:
- Դրական, իհարկե. հումքը ու շահութաբաժնի մի մասը պետությանն է, հարկերն էլ՝ իրենց տեղը: Բացի դրանից՝ Մարտակերտի շրջանում ունենք 170 աշխատակից, որոնց միջին աշխատավարձը 120 հազար է, իսկ հանրապետությունում միջին աշխատավարձը 98 հազար է: Նաև մեր աշխատակիցների բնակարանային խնդիրներն ենք փորձում հոգալ. Մատաղիսում, օրինակ, նրանց համար 8 բնակարան ենք կառուցել: Եթե ընկերությունում 2007 թ. աշխատում էր 100 հոգի 65.000 դրամ միջին ամսական աշխատավարձով, ապա 2012 թ. ընկերությանն աշխատակցում է արդեն 160 հոգի, որոնց միջին ամսական աշխատավարձը 120.000 դրամ է։ «Մատաղիս» կասկադի և «Թրղի-3» փոքր ՀԷԿ-ի շահագործմամբ ընկերության աշխատողների թիվը կհասնի 250-ի: Իսկ նոր աշխատատեղերի ստեղծումը կնպաստի վերաբնակեցման խնդիրների լուծմանն ուղղված պետական քաղաքականությանը։

- Մի քիչ խոսենք բաժնետոմսերի մասին:
- Ընդհանուր առմամբ, ընկերությունը կազմակերպել է բաժնետոմսերի 3 հրապարակային տեղաբաշխում: Առաջին անգամ տեղաբաշխվել է 862.074 բաժնետոմս, երկրորդ անգամ՝ 1.400.000 բաժնետոմս, իսկ երրորդ անգամ՝ 2011թ.-ին, տեղաբաշխվել է 3.287.926 բաժնետոմս՝ 1.000 դրամ անվանական արժեքով։ Բաժնետոմսերի տեղաբաշխմանն ընդհանուր առմամբ մասնակցել է 1265 բաժնետեր՝ աշխարհի 10 երկրներից։
Սրանից հետո ընկերության կանոնադրական կապիտալն աճել է 5 մլրդ 550 մլն դրամով և այսօր կազմում է 10 մլրդ 650 մլն դրամ։

- Անցած տարվա հոկտեմբերին ԼՂՀ վարչապետ Արա Հարությունյանը հայտարարեց, որ հետագայում Արցախում արտադրված էլեկտրական էներգիան կբավարարի հանրապետության ամբողջ պահանջարկը, իսկ ավելցուկն էլ կվաճառվի Հայաստանին:
- Էլեկտրաէներգիայի ավելցուկ դեռ չկա: Ունենք հեռանկարային ծրագրեր. Սարսանգի, Մատաղիսի արանքում պիտի ՀԷԿ-ի կասկադներ կառուցենք, ինչը խոշոր ներդրումներ է պահանջում: Դրանից հետո էլեկտրաէներգիան կարտահանենք Հայաստանի Հանրապետություն: Թե երբ կլինի դա, դժվարանում եմ ասել: «ԷՅ-Ի-ՋԻ» ընկերության հետ պայմանագիր ունենք, արտահանման գործն իրենցն է, իսկ մերը՝ արտադրելը:

- Այդ դեպքում Արցախում էլեկտրական էներգիայի սակագները կիջնե՞ն:
- Սակագների իջնելու մասին չեմ կարող ասել, աշխարհում էլեկտրական էներգիայի թանկացման միտում կա, ու եթե մենք մեր ջրային ռեսուրսները չօգտագործենք, չենք կարող զսպել սակագների բարձրացումը: Չէ՞ որ, էլեկտրական էներգիայից բացի, Արցախը մնացած ոլորտները չի կարող կարգավորել, որովհետև դրանք մերը չեն: Սակագների իջեցումը դժվար հարց է, որովհետև մերը ոչ պետական, մասնավոր ու շահույթ հետապնդող ընկերություն է: Ընկերության միայն մոտ 45 տոկոս կապիտալն է պատկանում պետությանը, իսկ ով ներդրում է կատարել, բնականաբար, շահույթ է ակնկալում: Այսօրվա դրությամբ սակագներից գերշահույթ չենք ստանում, սակագները հաստատում է ԼՂՀ հանրային ծառայությունները և տնտեսական մրցակցությունը կարգավորող պետական հանձնաժողովը: Բացի դրանից՝ մենք չենք էլեկտրական էներգիան վաճառում բնակչությանը, այլ «ԷՅ-Ի-ՋԻ» միջոցով «Արցախէներգոն», որը նույնպես իր շահույթը հաշվի է առնում:

- ՀԷԿ-երի կառուցումը և շահագործումը բնապահպանական խնդիրներ չե՞ն առաջացնում:
- Բնապահպանական ոչ մի խնդիր չկա, մեր գործունեությունը ստուգվում է Բնապահպանության վարչության կողմից, փորձաքննություններում ոչ մի խնդիր չի արձանագրվել: Սարսանգի ՀԷԿ-ը 40 տարի շարունակ գործում է, իսկ «Թրղե» ՀԷԿ-ն աշխատում է ջրատարի վրա, ինչը բացառում է բնապահպանական վտանգները:

ՀԱՅԿ ՂԱԶԱՐՅԱՆ
hetq.am
Տպագրվում է կրճատումներով




ԸՆԴԴԵՄ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԵՌՈՒՍՏԱԱՂԲԻ

Բազմաթիվ ՀԿ-ներ, ընկերություններ, նշանավոր մտավորականներ դիմել են ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանին

Մեծարգո պարոն Նախագահ, Ձեր ուշադրությունն ենք հրավիրում հետևյալ փաստի վրա՝ ակնկալելով Ձեր գործուն միջամտությունն այս կարևորագույն խնդրի լուծման հարցում:
Հասարակության վրա հեռուստատեսության բովանդակային սխալ քաղաքականության կործանիչ հետևանքներն ապացուցված են գիտականորեն: Վերջին տարիներին հայկական գրեթե բոլոր հեռուստաընկերությունները, հետևելով բացառապես իրենց նեղ կոմերցիոն շահերին, եթերը լցրել են հայկական արտադրության ագրեսիվ, քրեական և պոտենցիալ քրեածին, հակասոցիալական սերիալներով և այսպես ասած՝ «հումորային» ծրագրերով: Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս հայկական արտադրության հեռուստասերիալների բացասական ազդեցության հնարավորությունները:

Հայաստանի հասարակության տարբեր շերտերի կողմից պարբերաբար բողոքներ են հնչում սերիալների դեմ, ցավոք, հասարակությունը հեռուստաընկերությունների այդ հակահասարակական գործունեության վրա ազդելու լծակներ չունի: Հեռուստաընկերությունների հակասոցիալական եթերային քաղաքականության վրա գործնականորեն չազդեց նույնիսկ մոտ երեք տարի առաջ Ձեր հանձնարարությունը, համաձայն որի՝ Հեռուստատեսության և ռադիոյի ազգային հանձնաժողովի նախագահը պետք է առաջարկեր ձևաչափ, որը քաղաքացիական և հասարակական կառույցներին հնարավորություն կտար ներազդելու հեռուստառադիոընկերությունների գործունեության բովանդակության վրա:

ՀՀ «Հեռուստատեսության և ռադիոյի մասին» օրենքի 22 հոդվածով արգելվում է բռնության և դաժանության քարոզ կամ պաշտամունք պարունակող հաղորդումների, էրոտիկ բնույթի հեռուստառադիոհաղորդումների, սարսափ ու ակնհայտ բռնություն պարունակող ֆիլմերի և անչափահասների առողջության, մտավոր ու ֆիզիկական զարգացման, դաստիարակության վրա հնարավոր բացասական ազդեցություն ունեցող հաղորդումների հեռարձակումը:

Սակայն իրականում տեսականորեն անսխալ այս օրենքը չի ապահովում ոլորտի կարգավորումը, քանի որ մի կողմից՝ օրենքը չի կիրառվում, մյուս կողից՝ գործնականում չկան այն գիտավերլուծական մեխանիզմները, որոնք կտան արգելվող բովանդակության սահմանման, որոշման չափանիշները (օրինակ՝ անչափահասների առողջության, մտավոր և ֆիզիկական զարգացման վրա բացասական ազդեցություն) և որոնց համաձայն կիրականացվեն հեռուստատեսային բովանդակության, հատկապես՝ հեռուստասերիալների բովանդակության բարեփոխումները: Բացի այդ, վարչական օրենսգրքում բացակայում են հեռուստատեսության կողմից խախտումների կատարման դեպքում պատժամիջոցների կիրառման վերաբերյալ դրույթները (առկա են միայն գովազդին վերաբերող խախտումների մասին դրույթներ): Ստացվում է, որ հեռուստաընկերությունները կարող են խախտել «Հեռուստատեսության և ռադիոյի մասին» օրենքը, և շատ դեպքերում նրանց պատասխանատվության ենթարկել հնարավոր չէ:

Իրավիճակից դուրս գալու ելքը.

1. Օրենքով սահմանել հստակ չափորոշիչներ, ինչպես նաև վարչական օրենսգրքում ավելացնել օրենքի խախտման դեպքում պատժամիջոցների մասին դրույթը:

2. «Հեռուստատեսության և ռադիոյի ազգային հանձնաժողովի» շրջանակներում ստեղծել գիտահետազոտական կենտրոն, որն էմպիրիկ մակարդակով կզբաղվի հայկական հեռուստաեթերի բովանդակային հետազոտություններով և կանխատեսումներով: Աշխատանքային խմբում անհրաժեշտ է ներգրավվել ակտիվ գիտական գործունեությամբ զբաղվող սոցիոլոգների, հոգեբանների, ազգագրագետների և ոլորտի հետ կապ ունեցող այլ մասնագետների, ովքեր հեռուստաեթերի ամենօրյա գիտական ուսումնասիրություններ կանեն ու «անվնաս հեռուստաարտադրանք» ստեղծելու վերաբերյալ լուծումներ կառաջարկեն «Հեռուստատեսության և ռադիոյի ազգային հանձնաժողովին»:

3. «Հեռուստատեսության և ռադիոյի ազգային հանձնաժողովին» պարտավորեցնել, որպիսի ամեն ամիս կազմակերպի հանրային քննարկումներ, որոնց շրջանակներում վերջինս հանդես կգա նախորդ ամսվա վերաբերյալ հաշվետվությամբ:

4. Քանի որ օրենքի խախտումների վերահսկողությունը դրված է «Հեռուստատեսության և ռադիոյի ազգային հանձնաժողովի» վրա, համապատասխան պայմաններ ստեղծել և աջակցել, որ այն պատշաճ կերպով կատարի իր պարտականությունները:

Պարոն նախագահ, խնդրում ենք հետամուտ լինել հայկական հեռուստաեթերի կարգավորման գործին, քանի որ ներկա հեռուստատեսության հակասոցիալական քաղաքականությունը հանգեցնում է հայ հասարակության սոցիալ-բարոյական առավել դեգրադացմանը, խեղմանը և վերջնական քայքայմանն իր բոլոր՝ սոցիալ-մշակութային, քաղաքական և տնտեսական հետևանքներով:

Հ.Գ.- Կից ուղարկում ենք ՀՀ գիտական ամսագրերից մեկում հրապարակված հեռուստասերիալների բացասական ազդեցության վերաբերյալ ուսումնասիրություն («21-րդ ԴԱՐ», N 5, 2011 թ.) և մեկ գիտական մենագրություն այդ թեմայով...

Նամակը ստորագրել են հայաստանյան շուրջ 15 հասարակական կազմակերպություններ և 50-ից ավելի նշանավոր մտավորականներ՝ մշակույթի, արվեստի, գիտության գործիչներ, ակադեմիկոսներ




ԿԱՐԳԻՆ ՍԵՐԻԱ՞Լ, ԹԵ՞...

Տղաս «Կարգին սերիալ» է դիտում։ Ասում եմ՝ գնա քնիր, պետք չէ նայես այդ հիմարությունները։ Ասում է.
- Հետաքրքիր է։ Տես ինչպես են նրանց խոսքերից հետո բոլորը ծիծաղում...
- Այնտեղ ծիծաղի նշույլ չկա։ Այդ «ծիծաղը» ձայնագրություն է, կապ չունի դրանց խոսքերի հետ,- բացատրում եմ։
- Իսկ ինչո՞ւ են այդ ծիծաղը ձայնագրել,- հարցնում է։
- Որովհետև նրանց «հումորից» ոչ ոք չի ծիծաղում։ Տպավորություն են ուզում ստեղծել...
- Ես էլ նայում եմ, նայում, ծիծաղելու բան չկա, դմբո բաներ են ասում, բայց այնտեղ բոլորը ծիծաղում են... Կարծեցի, թե իրենք սաղ խելոք են, ես՝ հիմար...
- Ընդհակառակը, որ դրանց հիմարությունների վրա չես ծիծաղում, նշանակում է դու ինտելեկտով մի քանի անգամ բարձր ես դրանցից...
Որդիս գոհ գնաց քնելու։ Իր համար մի հանելուկ լուծվեց...

Ա. ՀԱՄԲԱՐՁՈՒՄՅԱՆ
Ստեփանակերտ




ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ԾՆԱԾ ՍՐԻԿԱՆԵՐԸ

Հարցազրույց կինոռեժիսոր Էդգար Բաղդասարյանի հետ

- Պարոն Բաղդասարյան, Մաշտոցի պուրակից հետո օլիգարխի հետ բախում է Փակ շուկայի խնդրի շուրջ: 
- Պետք է կրկնեմ. բանն այն է, որ մարմնի տերը չի կարող իր մարմնի մի մասը կտրել: Եթե դուք իրոք մտածում եք, որ ձեր աջ կամ ձախ ձեռքը խանգարում են համատարած զարգացմանը, միևնույն է, չեք կարող կտրել, մեկին պետք է հրավիրեք, որ կտրի, որի համար ձեր ձախ ձեռքը ոչ մի արժեք չի ներկայացնում, և նա հանգիստ կարող է դա կտրել, բայց դուք դա երբևէ չեք կարող անել: Օլիգարխ կապիտալիզմից մինչև չազատվենք, մեր երկիրն ապագա չի ունենա: Այս ճանապարհը տանում է կործանման, որովհետև լֆիկների և նրա նմանների տեղը ուրիշ տեղ է, որտեղ ճաղավանդակներ կան և օրը մեկ անգամ հանում են ման տալու: Սրանք այն մարդիկ են, որոնք 90-ականներին մեծ քանակությամբ կապիտալներ են ձեռք բերել: Իրականում սա պատերազմի հետևանք է, որովհետև պատերազմը ծնում է 15 տոկոս հերոսներ և 75 տոկոս սրիկաներ: Հերոսները մեծամասնությամբ գնում են, թափում են իրենց արյունը, իսկ սրիկաները օգտվում են դրանից, մոտավորապես այս բանաձևն է՝ հեղափոխությունը անում են ռոմանտիկները, օգտվում են սրիկաները:

- Ըստ Ձեզ՝ առաջին իշխանությունը հենց ռոմանտիկների՞ց էր բաղկացած: 
- Առաջին իշխանությունն իմ կողմից շատ բաներով է մեղադրվում, քանի որ այն, ինչ տեսնում եմ և չեմ կարողանում ուղղել, ամբողջը գալիս է այդ իշխանության սխալներից: Այն ժամանակ առաջին նախագահին ավելի հեշտ էր ուղղել սխալները, քան հիմա երրորդ նախագահին: Այն ժամանակ ժողովուրդը ոտքի էր կանգնած և հավատում էր, իսկ այսօր ապատիա է և խորը հիասթափություն, ինչպե՞ս կարող ենք այսպես երկիր կառուցել…

- Այն դեպքում, երբ ամեն օր 477 հոգի են գնում Հայաստանից... 
- Ում հետ խոսում եմ, ամենակրեատիվ մարդկանց ուշքն ու միտքը գնալն է, և եթե այսպես շարունակվի, կմնան ուռապատրիոտներն ու ուռալիբերալները:
Մեծ կապիտալից պետք էր պաշտպանել արվեստը, ես ցավոք սրտի, գովազդով եմ զբաղվում, որտեղ նույնպես զգացվում է օլիգարխիկ կապիտալի ագրեսիվ միջամտությունը, որը ճաշակ է թելադրում: Ես միշտ ասել եմ, որ սանհանգույց և պաղպաղակ վաճառողները չպետք է թելադրեն՝ ինչպիսին պետք է լինի հեռուստատեսությունը, ճարտարապետությունը: Եթե որևէ մեկը ապացուցեց, որ Հայաստանում սեփական ուժերով կարողացել է մեկ միլիարդ դոլար ստանալ, հրապարակավ ներողություն կխնդրեմ:

Ամբողջ կապիտալի տակ հանցագործություն է և արյուն: Մենք երկար ժամանակ չենք ունեցել պետականություն և շատ սուլթանների հետույք ենք ստիպված եղել համբուրել, որ կարողանանք գոյատևել: Այդ ստրկությունը մնացել է մեր մեջ: Տեսեք ինչպե՞ս է պաշտոնյային կամ հարուստին բարևում սովորական մարդը... երկու կես է լինում: Փողի ֆետիշ կա, նրան թվում է, թե հարուստի քշելու ձևն է ուրիշ, ման գալն է ուրիշ: Այսօրվա հերոսը սա է, և առանց մտածելու ձգտում են սրան՝ առանց մտածելու, որ այդ հերոսը նշանակված միլիոնատեր է, որն ամիսը հազար դոլար չի կարող աշխատել, եթե ադմինիստրատիվ ռեսուրսը վերցնես ձեռքից: Եվ սրանք ինձ թելադրում են՝ ինչ պետք է լսեմ, ինչ պետք է դիտեմ: Սա պրոբլեմ է:
Մեր կարևորագույն խնդիրն է ազատվել օլիգարխիկ կապիտալիզմից և ստեղծել արդար և արժանապատիվ հասարակություն, և այս ուռահայրենասիրությանը վերջ տալ: Էստրադայի դուռակ երգերով՝ «Հայաստան իմ երկիր», դրանով չէ հայրենասիրություն ձևավորվում, մինչդեռ իշխանությունն էլ թվում է՝ դրանով հարց է լուծում, որովհետև իրոք սարսափելի անգրագետ են:

- Ստացվում է՝ վաղվա օրը չեք տեսնում: 
- Տեսնում եմ ու շատ գորշ գույներով: Սերժ Սարգսյանը իրական կյանքը չի տեսնում, նա կյանքը տեսնում է նրանցով, ովքեր գալիս իր ականջին լուրեր են հասցնում, այսինքն՝ երկիրը ղեկավարում են նրանք, ովքեր Սերժ Սարգսյանի ականջին հասանելի են, ահա թե ովքեր են ղեկավարում:
Ես մնացի այստեղ, որովհետև ուզում էի ֆանտաստիկ հայկական կինո ունենանք: Սակայն այսօր փողն այն մարդկանց ձեռքին է, որոնք չորրորդ դասարանի կրթություն ունեն, որոնք ռաբիս, թուրքական մուղամ են լսում և մեծ գումարներ ծախսում նման համերգների վրա: Ավելին՝ Հանրապետության գլխավոր հրապարակում, և սա ապտակ է ինձ և բոլոր նրանց, ովքեր մտածում են ինձ նման: Եվ ես այս ապտակը պարտավոր եմ վերադարձնել իրենց:

- Ռաբիս երգչին էլ վաստակավորի կոչում են տալիս… 
- Ծիծաղս գալիս է: Արման Հովհաննիսյանին միանգամից ժողովրդականի կոչում պետք է տալ, քանի որ դա է իրենց ճաշակը: Իրենք անկեղծ մտածում են դա լավ երգ է, լավ երգիչ է, էստրադային երգիչներն էլ կարծում են, որ իրենք մտավորական են, ծիծաղելի է: Լսում ես դրանց հարցազրույցները, թութակի մակարդակի ինետելեկտ ունեն, այստեղից-այնտեղից մի երկու բան խոսում են, բայց իրականում սպասում են, որ իշխանությունը զանգի, իրենց Օջախ կամ Փարվանա երգելու կանչի, իրենք էլ գնան փողը վերցնեն և նման ստրուկների վրա ո՞նց կարող ես երկիր կառուցես:

- Մյուս տարի նախագահական ընտրություններ են, այս պահին գործող նախագահի թեկնածուից բացի այլնտրանք տեսնո՞ւմ եք: 
- Խոսել, որ այլընտրանք չկա, նշանակում է ոչնչացնել սեփական ժողովրդին: Եթե մենք չենք կարողանում այլընտրանք ունենալ, ուրեմն մենք գոյության իրավունք չունենք: Ուրիշ բան, որ արհեստական ձևով փչացնում են, ինչպես Ռոբերտ Քոչարյանն էր անում, ով պոտենցիալ ուներ, փչացնում էր:
Ես ուզում եմ ֆրանսիական դեմոկրատիա, որտեղ գործող նախագահը պարտվում է ընդամենը երկու տոկոսով, ահա թե ինչ է դեմոկրատիան, և ուզում եմ հենց իմ կյանքի ընթացքում: Եվ պետք չէ ինձ հեռավոր ապագայի մասին էժանագին հեքիաթներով «կերակրել»: Ապագան հենց ներկան է:

Lragir.am
Տպագրվում է կրճատումներով




ԴԱՏԱԿԱՆ ՔԱՇՔՇՈՒԿԸ ՇԱՐՈՒՆԱԿՎՈՒՄ Է

Հարգելի «Նոր էջ», մենք կրկին դիմում ենք Ձեզ՝ մեր «բազմաչարչար» հարցով։ Մեր նախորդ երկու նամակներից ընթերցողներն արդեն ծանոթ են ВТБ-ի Ստեփանակերտի այլևս գոյություն չունեցող նախկին մասնաճյուղի աշխատողների կողմից կատարած անօրեն գործողություններին, որի արդյունքում սնանկացել ենք մենք և մեզ նման շատերը:
3-4 տարի մղվող մեր պայքարը նորից մտել է փակուղի՝ լիովին հիասթափեցնելով մեզ: Բարեկամների, ընկերների, հարևանների ու ծանոթների օգնությամբ մի կերպ հայթայթելով դրամագումարներ, պետտուրքերի վճարման և փաստաբանների կատարած աշխատանքները վարձատրելու համար, ի վերջո կարողացանք մտնել դատարան, հույս ունենալով, որ կկարողանանք հետ ստանալ մեզնից խարդախությամբ խլված, շորթած ֆինանսական կարողությունները:

Դատարանում մենք գնացինք կոմպրոմիսի՝ հրաժարվելով օրենքով մեզ հասանելիք նվազագույն տոկոսագումարներից, որպեսզի առանց խոչընդոտների հետ վերադարձնեն մեր գունարները: ԼՂՀ ընդհանուր իրավասության առաջին ատյանի դատարանի կայացրած որոշումներով ներկայացանք ԼՂՀ ԱՆ ԴԱՀԿ ապահովող ծառայություն, որպեսզի վերջինիս միջոցով կարողանանք հետ ստանալ մեր կորցրածը։
Սակայն օրերս Հայաստանի Հանրապետության Արդարադատության նախարարության ԴԱՀԿԾ Արաբկիր և Քանաքեռ-Զեյթուն բաժնի պետ, արդարադատության փոխգնդապետ Լ. Բալյանից ստացանք նամակներ, որտեղ մասնավորապես նշվում է հետևյալը. «Կատարողական գործողությունների ընթացքում պարզվել է, որ Շարմաղ Գրիգորյանը հանդիսանում է Երևան քաղաքի Ազատության փ. 12/1 շենքի 34 բնակարանի համասեփականատեր, որի նկատմամբ կիրառվել է արգելանք: Պարտապանին պատկանող այլ գույք կամ դրամական միջոցներ չեն հայտնաբերվել»:

Հետո մեզ խորհուրդ են տալիս. «Համաձայն ՀՀ քա. օրենքի 200 հոդվածի առաջարկվում է Ձեզ դիմել դատարան Ելոյան Անդրանիկի բաժնեմասը առանձնացնելու և դրա վրա բռնագանձում տարածելու համար»:
ԼՂՀ ԱՆ ԴԱՀԿ ապահովող ծառայության ղեկավարները, նաև փոխգնդապետ Լ. Բալյանը արդյո՞ք գիտեն, թե ինչ անտանելի և սոսկալի վիճակում ենք գտնվում մենք:

Մենք՝ տուժածներս չունենալով համապատասխան դրամագումարներ, առողջություն, ժամանակ և հնարավորթյուն, չենք կարող մեկնել Երևան և այնտեղ նորից դիմել դատարան: Ի դեպ Արցախյան գոյամարտում ազատամարտիկ թոռ կորցրած 86-ամյա Աշխեն Սահակյանը անժամանակ մահացած որդուն մի քանի ամիս առաջ կարողացավ հուղարկավորել միմիայն բարեկամների և հարևանների աջակցության շնորհիվ...

Հարց է ծագում. եթե Շարմաղ Գրիգորյանը գրանցված լիներ Վաշինգտոն քաղաքում, մի՞թե մենք պետք է այնտեղ մեկնեինք և տեղում դիմեինք դատարան: Մենք դեմ ենք նոր և ավելորդ դատավարությանը: ԼՂՀ և ՀՀ ԴԱՀԿԾ ղեկավարները պետք է իրար հետ պայմանավորվելու ճանապարհով մեզ վերադարձնեն մեզ հասանելիքը: Դա է պահանջում օրենքը, արդարությունը:

Մի խումբ տուժածների անունից՝

ՌՈԲԵՐՏ ԲԱԲԱՅԱՆ
ԱՇԽԵՆ ՍԱՀԱԿՅԱՆ




«ԽՈՇՈՐ ՇԱՀՈՒՄ». ՇԱՀԵՑ ՆԱԵՎ ՀԱՆԴԻՍԱՏԵՍԸ

Անցած ամիս Ստեփանակերտի Վ. Փափազյանի անվան պետդրամթատրոնը հանդիսատեսին ներկայացրեց ֆրանսիացի Լուի Վերինի «Խոշոր շահում» պիեսը։ Թեթև ժանրի մի ներկայացում, որի պահանջը թերևս առավել շատ էին զգում հայկական էժանագին ու այլանդակ հեռուստասերիալներից հոգնած-ձանձրացած մեր երիտասարդները։
Բեմադրության հեղինակն է երիտասարդ դերասանների մասնակցությամբ մի քանի այլ բեմադրություններով Արցախի հանդիսատեսին արդեն քաջածանոթ, պետթատրոնի նախկին դերասանուհի, այժմ ռեժիսոր շնորհալի երիտասարդ արվեստագետ Վեներա Ավագիմյանը։ Երաժշտական ձևավորման հեղինակը Ալբերտ Սաֆարյանն է, նկարչական ձևավորումը՝ Զորիկ Գալստյանի։

Սովորական ու առօրեական է պիեսի սյուժեն. երիտասարդ ամուսինների՝ շարքային ծառայող Ժակի և Լաուրայի ընտանեկան հարաբերություններն այնքան էլ նախանձելի չեն։ Ամուսինը պարբերաբար գործուղումների է մեկնում, մենությունից ձանձրացած, ամուսնու անտարբերությունից վիրավորված կնոջ շուրջ սկսում է պտտվել ու սիրահետել երիտասարդ, նույնպես սովորական մի ծառայող՝ Ալենը։

Այդ օրը Լաուրան անհամբեր սպասում էր ամուսնուն՝ միասին նշելու ամուսնության տարելիցը։ Ժակը եկավ դարձյալ հոգնած ու մռայլ՝ վերջնականապես փչացնելով կնոջ տրամադրությունը... Իսկ հաջորդ օրը, երբ ժակը դարձյալ գործուղման մեկնեց, հայտնվեց երջանկությունից շողացող Ալենը՝ 6 միլիոն շահած վիճակախաղի տոմսը ձեռքին։ Տոմս, որ Լաուրայի հետ էր գնել, և այն ընտրել էր վերջինս...

Երջանիկ սիրահարները սկսում են ապագայի ծրագրեր կազմել, ապագա, որ երիտասարդներին պատկերանում է հեքիաթային գույներով... Հետո հայտնվում է ժակը, որ դեռ չէր մեկնել։ Ժակի անսպասելի վերադարձը սառը ջրի ազդեցություն է թողնում. Ալենը դուրս է պրծնում սիրուհու տնից՝ սեղանին թողնելով խոշոր գումար շահած տոմսը։ Ժակը, որ վիճակախաղի ավելի մոլի երկրպագու էր ու ինքն էլ էր տոմսեր գնել, սեղանի վրա նկատելով տոմսը, կարծում է, թե 6 միլիոն շահած այդ տոմսն իրենն է...

Դերերը փոխվում են։ Հոգնած-մռայլ Ժակը անսպասելի երջանկությունից պայծառանում է ու հիմա էլ ինքը սկսում կնոջ հետ ապագայի ծրագրեր կազմել, իսկ անփութության պատճառով «կարողությունը» կորցրած Ալենը դառնում է կոպիտ ու անտանելի՝ ամեն ինչում մեղադրելով Լաուրային... Ապա ծրագիր է կազմում, վերջինիս աջակցությամբ գողանալու սեփական միլիոնները...

Լաուրայի կանացի խորաթափանցության թե խորամանկության շնորհիվ 6 միլիոնը մնում է երիտասարդ ամուսիններին։ Արկածային երանգներով փոքրիկ պատմություն։ Սակայն ռեժիսորական տքնաջան աշխատանքի ու սովորական այս պատմությանը ռոմանտիկ-իրական կերպավորում հաղորդելու, երիտասարդ դերասանների գրագետ դերակատարման շնորհիվ հանդիսատեսը մինչև ներկայացման վերջ լարված սպասում է հանգուցալուծմանը, կարծես ինքն էլ դառնալով դրամատիկ այդ պատմության ականատեսն ու մասնակիցը։

Ժակի դերակատար Դավիթ Ղահրամանյանը մի քանի տարի առաջ է ավարտել պետդրամթատրոնին կից դերասանական ստուդիան։ Մինչ այդ արդեն հասցրել է հանդես գալ Վեներա Ավագիմյանի բեմադրած տարաբնույթ դրամատիկական ստեղծագործություններում։ Սակայն, Ժակի կերպարը երևի թե կարելի է համարել Դավիթի դերասանական կարիերայի փորձաքարը։ Եվ նա, կարելի է ասել, պատվով դուրս եկավ այդ փորձությունից՝ մարմնավորելով մարդու կերպար, որ կարծես կորցնում է ամեն ինչ՝ կին, ընտանիք, աշխատանք, բայց իր և սիրած մարդու՝ Լաուրայի ջանքերով տեր է դառնում իր երջանկությանը։ Ներկայացման ողջ ընթացքում Դավիթն ասես չէր տեսնում, չէր զգում դահլիճի ներկայությունը։ Ինքն էր ու ընտանեկան իր դրաման։ Մնացյալ ու կողմնակի ամեն բան նրան չէր հետաքրքրում, նրա համար գոյություն չուներ։

Ինչ-որ տեղ ավելի ծանր ու դժվար էր դերասանական ստուդիայի նորավարտ Զարուհի Մկրտչյանի՝ Լաուրայի դերակատարի համար։ Ներկայացման սկզբից մինչև վերջ նա բեմում է։ Ամեն ինչ պտտվում է նրա շուրջ։ Երկու հերոսներն իրենց անձնական երջանկությունը փորձում են հյուսել նրա շուրջ։ Ամուսնուն անսահման սիրող կին, ու հանկարծ վերափոխվում է սիրուհու, բայց սրտի խորքում շարունակում է իր հաստատուն տեղն ունենալ ամուսինը։ Ապա կարծես պետք է կորցներ ամեն ինչ՝ ամուսին, ընտանիք, 6 միլիոնի կորստից դեռ ուշքի չեկած սիրեկան... Եվ, այնուամենայնիվ, ինչ-որ տեղ սայթաքելով, հուսահատվելով, բայց նվիրվածության ու համառության շնորհիվ նա փրկում է իր համար ամենաթանկը՝ ընտանիքը, վերագտնում Սերը...

Իր դերում համոզիչ էր նաև Աշոտ Սարգսյանը՝ Ալենի դերակատարը։ Երիտասարդ, որ ինչպես մի ակնթարթում դարձել էր «աշխարհի տերը»՝ վիճակախաղի 6 միլիոնի հետ ձեռք բերելով սիրած կին, հանկարծ մի ակնթարթում կորցնում ամեն ինչ։ Կարծում եմ, շնորհալի այս երիտասարդին բեմում տեսնելու առիթներ հանդիսատեսը դեռ շատ կունենա...

Հերոսները խոշոր գումար շահեցին, իսկ ամենամեծ «շահումը» երևի թե վերագտած Սերն է։ Երիտասարդ դերասաններն իրենց բաժինը «շահեցին»՝ ինքնահաստատվելու, ինքնաբացահայտվելու հնարավորություն ստացան և «խաղը» շահեցին։ Ուզում եմ հավատալ, որ այս սովորական-առօրեական ներկայացումից շահեց նաև հանդիսատեսը։ Թատրոնի ճանապարհը վաղուց մոռացած հանդիսատեսը կրկին հնարավորություն ստացավ մտնել Արցախի մայր թատրոն ու համոզվել, որ ամեն ինչ դեռ կորսված չէ։ Խոնավություն ու նեխահոտ փչող կիսավեր այս շենքում դեռ կան մարդիկ, ովքեր հանդիսատեսի հետ միասին փորձում են գտնել դեպ Տաճար տանող ճանապարհը։ Ու ամենակարևորը՝ նրանք երիտասարդ, կարող ուժեր են։ Նրանց հետ կարելի է հույսեր կապել...

Վեներա Ավագիմյան. երիտասարդ այս արվեստագետի անվան հետ է կապված Մայր թատրոնին կից գործող դերասանական ստուդիայի վերջին առնվազն տասամյա գործունեությունը։ Այսօր մեր թատրոնի ապագան կապում ենք նրա սաների հետ։ Չեմ հիշում դեպք, որ հանդիսատեսը, արվեստագետները երբևէ դժգոհ մնային նրա բեմադրություննեից։ Ընդհակառակը, նրա բեմադրությունները մշտապես աչքի են ընկել ռեժիսորական հետաքրքիր լուծումներով և արժանացել հանդիսատեսի ջերմ ընդունելությանը։ Չնայած, մի հետաքրքիր զուգադիպությամբ, նա մշտապես ընտրել է առավել դժվարամատչ ու բեմի համար «անհարմար» ստեղծագործություններ, որ ամենավառ երևակայության դեպքում հազիվ թե պիես անվանես... Ինչպես, օրինակ, դերասանական ստուդիայի սաների «դիպլոմային աշխատանքը» կամ վերջերս բեմադրած «Բարև, հայ» գեղարվեստական-հրապարակախոսական տարբեր կտորներից կազմված ներկայացումը և այլն։

Արդեն քանի՜ տարի է թատրոնը որոնումների մեջ է։ Մի տնօրենին, մի գեղարվեստական ղեկավարին փոխարինում մի ուրիշը։ Արդյունքում՝ այսօր նեխահոտ է փչում ոչ միայն թատրոնի քայքայված, վերանորոգման կարոտ պատերից... Դրությունը չեն փրկում նաև Հայաստանից երբեմն հրավիրվող ռեժիսորները, ովքեր մեկ-երկու պիես են բեմադրում և մեկնում։ Թատրոնին իսկական Տեր, արվեստի նվիրյալ մարդ է պետք։ Եվ պետք չէ երևանները մեկնել՝ նրանց որոնելու համար։ Միևնույն է, եկողների համար այնքան էլ դյուրին չէ ձերբազատվել «գաստրոլյորի» հոգեբանությունից։ Գալիս ու գնում են, իսկ «կոտրած տաշտակը» մնում է։

Կարծում եմ, պետք չէ սար ու ձոր ընկնել։ Այդ արվեստագետին այստե՛ղ, մե՛ր մեջ փետք է փնտրել։ Եվ անպայման կգտնվի...

ՎԱՐԴԳԵՍ ՕՎՅԱՆ




ՆՈՐ ԿՐԹԱԿԱՐԳ. ԻՐԱՎՈՒՆՔ ՈՒՆԵԻ՞ՆՔ ՇՏԱՊԵԼՈՒ 

Ցանկացած բարեփոխում ենթադրում է առաջընթաց. հանրակրթության ոլորտի բարեփոխումների հիմնական խնդիրն էլ կրթության որակի ապահովումն է։ Եվ իբրև բարեփոխումների առանցքային նախաձեռնություն՝ անցանք ուսուցման 12-ամյա հանրակրթական համակարգի, իսկ 2009-2012 ուսումնական տարվանից կյանքի կոչվեց եռամյա ավագ դպրոցի ինստիտուտը, որն էլ այս տարի տվեց իր առաջին շրջանավարտներին, որոնք, թվում է, պիտի էականորեն տարբերվեին 10-ամյա հանրակթական համակարգի վերջին թողարկումից... Մինչդեռ իրողությունն այլ է...

12-ամյա կրթությանն անցնելու հիմնական դրդապատճառներից մեկն էլ կրկնուսույցներին դիմելու անհրաժեշտությունից ծնողներին ազատելն էր։ Եվ ի՞նչ. այս տարվա շրջանավարտները կրկնուսույցների մոտ չե՞ն պարապել։ Իհարկե, կարիք չկա հարցում անցկացնելու՝ այս հարցի պատասխանը ստանալու համար։ Պարապել են։ Շատերը՝ նույնիսկ երկու տարի։ Մի զգալի մասը՝ իրենց իսկ՝ ավագ դպրոցի ուսուցիչների մոտ (ինչը, թվում է, արգելված է. չէ՞ որ ավագ դպրոցի ուսուցիչն անգամ «սովորական» դպրոցի «սովորական» ուսուցչից ավելի է վարձատրվում աշակետներին բավարար չափով գիտելիքներ տալու համար)։

Համաձայն եմ՝ դեռ վաղ է եզրահանգումներ անել. պիտի սպասել...
Այն, որ կրթության համակարգին բարեփոխումներն անհրաժեշտ էին, դա միանշանակ է։ Որ մասնագիտական կողմնորոշման առումով մի քայլ առաջ է նոր կրթակարգը, անվիճելի է։ Անխուսափելի էր նաև անցումը 12-ամյա կրթության. աշխարհն այսօր չի ճանաչում 10-ամյա կրթության վկայականը։ Անժխտելի է, սակայն, և այն, որ մենք շտապել ենք. հնարավոր էր այդ ամենն անել ավելի կազմակերպված ու մտածված՝ խուսափելով մի շարք սխալներից, նոր կրթակարգին անցնելուն պիտի նախորդեր նախապատրաստական մեծ աշխատանք։

Մինչև նոր կրթակարգին անցնելը, լուրջ աշխատանք պիտի տարվեր նախ և առաջ մանկավարժների հետ։ Այսօր ավագ դպրոցում դասավանդող ուսուցիչն ինչո՞վ է տարբերվում հիմնական դպրոցի մանկավարժից. միամսյա դասընթացը հրաշքնե՞ր է գործել...
Իսկ «մրցույթը շահած» տերմինախեղդ դասագրքե՞րը... Իսկ ծրագրե՞րը, որոնք իբր թե բեռնաթափվել են։ Թեկուզև մեկ օրինակ։ Եթե 10-ամյա կրթակարգով ձևաբանությունն ուսումնասիրվում էր երկու տարում, ապա 12-ամյա կրթակարգով ծանրությունն ընկնում է հիմնական դպրոցի 7-րդ դասարանի վրա. ուսուցիչը ստիպված է լինում համարյա ամեն ժամ դասը, թեման փոխել՝ առանց հասցնելու վարժություններով ամրապնդել թեման, այլապես չի հասցնի ծրագիրն ավարտել...

Իսկ երկու տարի անց արդեն աշակերտը պիտի քննություն հանձնի նաև յոթերորդ դասարանում շուտափույթ անցածից։ Ի՞նչ անի. կա՛մ պիտի լրացուցիչ պարապի, կա՛մ էլ պիտի մեծամասնության նման մշակի արտագրության տեխնիկան (անգամ ուրիշ դպրոցում էլ ճարպիկ աշակետն իր գլուխը լավ պահում է, ինչը չես ասի բարեխիղճ աշակերտի մասին. ցավալի, բայց գնալով ավելի տարածվող երևույթ է, երբ թույլ աշակերտը ավելի բարձր միավոր է ստանում, քան լավ աշակերտը...)։ Դե իսկ ավագ դպրոցի 11-րդ դասարանում հիմնականում երկու խոսքի մաս են կրկնում... Զավեշտալի չէ՞...

Իհարկե, հասկանում ենք, որ, ինչպես և ցանկացած նորամուծություն, 12-ամյա կրթական համակարգի և ավագ դպրոցի ներդրումը ենթադրում է դժվարություններ։ Բայց խոսքը հաղթահարելի դժվարությունների մասին չէ, այլ տագնապահարուց երևույթների, որոնց հետևանքները քիչ ավելի ուշ կերևակվեն։ Թվարկենք դրանցից մի քանիսը, որոնցից յուրաքանչյուրը առանձին քննարկման թեմա է.

- 6-ամյա մանուկը դպրոցական նստարանին

- 17-18 տարեկան պատանիներն ու օրիորդները՝ դպրոցական նստարանին

- 18 տարեկան տղաները աշակերտական նստարանից անմիջապես բանա՞կ

 - ծրագրի ոչ ճիշտ բաշխումն ըստ դասարանների (հիմնական դպրոցի վրա է ընկնում ողջ ծանրությունը. հետևանքը՝ գերծանրաբեռնվածությունից ու ավելորդ ինֆորմացիայից հոգնած ու արդեն իսկ ուսման նկատմամբ անտարբեր 8-րդցի կամ 9-րդցի)

- գիտելիքների ստուգումը թեստերի միջոցով, որը հանգեցնում է լավ աշակերտի հիասթափության, թույլ, բայց ճարպիկ աշակերտի քմծիծաղի. բնական է, որ տարեցտարի սովորող աշակերտնների քանակը կնվազի (ավելի լավ է՝ վարժեցնեն արտագրության տեխնիկան), ուսման որակը՝ նույնպես... Ու այսպես կնահանջենք այնքան, մինչև ծնողի ու աշակերտի գիտակցությունը լուսավորվի, ու նրանք հասկանան կրթության դերը իրենց նպատակների ճանապարհին... Իսկ դա ե՞րբ կլինի... Երբ մեր գիտակցության ու կեցության (թե՞ կեցության ու գիտակցության) մակարդակը հասնի եվրոպականի՞ն... Չէ՞ որ մենք առաջնորդվում ենք եվրոպական չափանիշներով...

- գյուղերի ծերացման գործընթացի արագացում և այլն...

Ցավալի է, որ «անշրջելի գործընթացի» մեկնարկը ժամանակից շուտ հայտարարած մեր պաշտոնյաները այժմ էլ շտապում են հայտարարել, որ «ավագ դպրոցը կայացել է»՝ չնկատելու տալով վերոնշյալ և այլ բացահայտ վրիպումներ ու սխալներ (խորհրդային ժառանգություն, որից առաջին հերթին պիտի ազատվեին մեր պաշտոնյաներն ու պաշտոնաթերթերը)։ Մինչդեռ եթե բարձրաձայնվեին խնդիրները, եթե խոսվեին այն բացերից, որոնք նախընտրում են չտեսնել, ավելի շուտ կկայանար նոր կրթակարգը։

Խնդիրների մի մասի շուրջ խոսվեց։ Իսկ դրանց լուծման ճանապարհներն էլ ակնհայտ են ու ոչ այնքան բարդ։ Թերևս մի քանիսը.

- ծրագրերի իրական բեռնաթափում և ծրագրային նյութի համաչափ ու ճիշտ բաշխում՝ աշակերտի տարիքային հոգեբանության հաշվառումով

- մատչելի դասագրքեր՝ հագեցած հետաքրքիր վարժություններով (այլ ոչ թե գիտական ձևակերպումներով ու տերմիններով) և կազմված մանկավարժների (այլ ոչ թե գիտնականների) կողմից

- Ժամանակակից տեխնոլոգիաներին ու ուսուցման արդի մեթոդներին տիրապետող մանկավարժական կադրերի պատրաստում

- դպրոցի և ուսուցչի հեղինակության բարձրացում (ինչը պիտի անեն դրանում շահագրգռված դպրոցի տնօրենությունն ու նրա ընտրած մանկավարժները. յուրաքանչյուր դպրոց նպատակ պիտի ունենա հասնելու այնպիսի որակի, որ նման դպրոցում սովորել ցանկացողները շատանան)

- իր կրթօջախում ավագ դպրոցն ավարտելու հնարավորության և ընտրության ընձեռում աշակերտին (աշակերտը ինքը պիտի որոշի՝ որտեղ շարունակի ուսումը՝ ի՞ր, թե՞ այլ թեքումով դպրոցում)

- աշակերտի գիտելիքի ստուգում ոչ միայն թեստի միջոցով (նման ստուգումը ռեալ չէ արտացոլում աշակերտի գիտելիքը)

- թեստի կազմման տեխնոլոգիայի մշակում (ուսուցիչները կազմում են տարբեր բարդության թեստեր գնահատման նույն համակարգի պարագայում)

- միասնական քննության թեստի արհեստավարժ կազմում՝ դիմորդի հոգեբանության ըմբռնումով (այս տարի, օրինակ, հայոց լեզվի և գրականության միասնական քննության թեստի 80 հարցերի մի մասի ծավալը համարյա մեկ էջ էր կազմում. իբր 80 հարցը քիչ էր, որոշ հարցեր էլ կարծես դիմորդին շփոթեցնելու և հոգնեցնելու նպատակ են հետապնդում)...

Կարելի էր շարունակել, եթե... Եթե միայն մեր կարծիքներն ու առաջարկությունները ինչ-որ բան փոխեին...

Մ. ԱՎԱՆԵՍՅԱՆ
մանկավարժ




ԳՅՈՒՂԵՐԻ ՆՊԱՏԱԿԱՈՒՂՂՎԱԾ ՔԱՆԴՈՒՄ

12-ամյա կրթական համակարգին անցնելը իր հետ բերել է բազմաթիվ անախորժություններ, որոնց արդյունքում ոչ միայն կրթադաստիարակչական մեր ավանդական դպրոցն է քայքայվել ու խեղվել, այլև դրանից սկիզբ են առել այնպիսի մեծ սխալներ, որ վերաբերում են ոչ միայն կոնկրետ կրթական համակարգին։

Ես ընդամենը ուզում եմ հիշեցնել մեկ քայքայիչ վտանգի մասին, որ իր հետ բերել է 12-ամյա արկածախնդրությունը, և որը վերաբերում է մասնավորապես գյուղական դպրոցներին ու ընդհանրապես մեր գյուղերի լինելիությանը։

Գյուղում ավարտելով հիմնական դպրոցը, 14-15-ամյա երեխան ստիպված է լքել հայրենի գյուղն ու հարազատներին և կրթությունը շարունակել հաճախ հեռավոր այն բնակավայրերում, որտեղ ավագ դպրոց կա։ Արդյունքում՝ նա զրկվում է ընտանեկան դաստիարակություն ստանալու հնարավորությունից, օտարանում է հայրենի գյուղից։ Ավագ դպրոցն ավարտելուց հետո նա մեկնում է քաղաք՝ բարձրագույն կրթություն ստանալու՝ իր հիշողությունից վերջնականապես ջնջելով հայրենի գյուղի, իր ծննդավայրի, իր օջախի պատկերը։

Այս երեխաները հազիվ թե հետո ցանկություն ունենան կրկին վերադառնալու իրենց գյուղ, շենացնելու հայրենի օջախը։ Եվ այսպես աստիճանաբար քանդվելու են մեր գյուղերը։ Երբեմնի ծաղկուն գյուղերն արդեն գրեթե դատարկվել են... Սա՞ է մեր նպատակը։

ԱՐՄԵՆ ՀԱՅՐԱՊԵՏՅԱՆ




ԼՂՀ ՈՒՇՈՒԻ ՓԱՌԱՎՈՐ ՀԱՂԹԱՆԱԿԸ

Ֆիզիկապես առողջ սերունդ դաստիարակելը ռազմավարական նշանակություն ունի յուրաքանչյուր երիտասարդ երկրի համար: Արցախում այս խնդիրը լրացուցիչ ենթատեքստ էլ ունի: Գաղտնիք չէ, որ սպորտի բնագավառում մեր մարզիկների հաջողությունները բարձրացնում են ԼՂՀ վարկանիշը: Քաջ գիտակցելով այս հանգամանքը, վերջին տարիներին արցախցի մարզիկների մասնակցությունը մարզական միջոցառումներին լայն թափ է ստացել ինչպես Արցախում, այնպես էլ երկրից դուրս:

ԼՂՀ ուշուի ֆեդերացիան չնայած Արցախում իր գործունեությունը սկսել է ոչ վաղուց, այնուամենայնիվ մարզիչների և մարզիկների համատեղ ջանքերով կարողացել է զգալի աշխատանքներ իրականացնել մարզաձևի զարգացման համար:

2012 թ. հունիսի 9-10-ը Վրաստանի մայրաքաղաք Թբիլիսիում կայացավ Սանդա ուշուի պատանեկան միջազգային առաջնություն: Առաջնությանը մասնակցում էին մարզիկներ Վրաստանից, Ադրբեջանից, Հայաստանից և Արցախից: Հարկ է նշել, որ չնայած ադրբեջանցիների մշտական բողոքներին, այնուամենայնիվ, ԼՂՀ ուշուի ֆեդերացիան ներկայացավ մրցաշարին ոչ թե Հայաստանի պատվիրակության կազմում, այլ որպես առանձին պետության պատվիրակություն: Ընդ որում՝ Վրաստան մեկնած մեր համերկրացի ութ հրաշալի մարզիկներն ապացուցեցին, որ իրենք ուժեղագույնն են: Դրա վառ ապացույցն են նվաճված յոթ ոսկե և մեկ արծաթե մեդալները: Ֆեդերացիայի մարզիկ և մարզիչ, ուշուի Եվրոպայի չեմպիոն, աշխարհի փոխչեմպիոն, միջազգային կարգի սպորտի վարպետ Դավիթ Գրիգորյանը գերազանց է գնահատում ֆեդերացիայի ձեռքբերումները. «Մեր մարզիկները լավագույնս ցուցադրեցին իրենց մարտական կարողությունները, բարձր տեխնիկայի տիրապետելու իրենց հմտությունը: Մեծ հույսեր ունենք, որ նման փայլուն հաղթանակները շարունակական կլինեն»:

Ինչպես այսօր կարողանում ենք մեզ արժանի կերպով պաշտպանել ռինգում, այնպես էլ վաղը, անհրաժեշտության դեպքում, պաշտպանելու ենք մեր հայրենիքը: Եվ այսօր ձեռք բերված մեր անձնական հաղթանակները հանրագումարելով՝ վաղը կերտելու ենք մեր պետական, ազգային հաղթանակը:

ՍՈՆՅԱ ԱՎԱԳՅԱՆ
ԼՂՀ ուշուի ֆեդերացիա




ՖՈՒՏԲՈԼ

ՀՀ ֆուտբոլի Ա խմբի առաջնությունում հանդես եկող Ստեփանակերտի «Լեռնային Արցախ» թիմը (1997-1998 թթ. ծնված պատանիներ, գլխավոր մարզիչ՝ Սլավա Գաբրիելյան), որ անցյալ տարի գրավել էր 4-րդ պատվավոր տեղը, օրերս Ստեփանակերտում ընդունել էր Երևանի «Միկա» թիմին և առավելության հասել 2։1 հաշվով...
Մինչ այդ մեր թիմը սեփական հարկի տակ ընդունել էր խմբի նորելուկ Արթիկի թիմին և համոզիչ հաղթանակ տոնել՝ 15։0 խոշոր հաշվով։ Այնուհետև մեր թիմն այդ հաղթանակի բերկրանքից ավելորդ ինքնավստահություն ստացած, Երևանում հյուրընկալվել էր խմբի առաջատար ակումբներից մեկին՝ «Փյունիկ»-ին և պարտություն կրել 1։10 հաշվով։
Արցախցի ֆուտբոլիստներն այս մրցաշրջանում արդեն անցկացրել են 7 խաղ։ Վերջին հաղթանակից առաջ զբաղեցնում էին 7-րդ հորիզոնականը։ Ինչպես ասում են՝ ամեն ինչ դեռ առջևում է։




ԼԵՈ. ԱՆՑՅԱԼԻՑ

Բազմաթիվ ընթերցողների խնդրանքով որոշել ենք շարունակել հատվածաբար տպագրել ականավոր պատմաբան, գրող Լեոյի «Անցյալից» հուշագրությունը։ Նշանավոր արցախցու հուշագրությունը որոշ կրճատումներով տպագրվել էր «Նոր էջ»-ի NN 13-30-ում, որից հետո այն ամբողջությամբ զետեղել էինք մեր թերթի էլեկտրոնային տարբերակում՝ բլոգում (nor-ej.blogspot.com)։ 
Մեր ընթերցողները գրում են, թե բոլորը չեն, որ հնարավորություն ունեն օգտվելու ինտերնետային ծառայությունից և կարդալու հայ մեծանուն պատմաբանի հուշագրությունը, և խնդրել են շարունակել «Անցյալից»-ի տպագրությունը։ 
Սիրով կատարում ենք նրանց խնդրանքը՝ վերսկսելով հուշագրության տպագրությունը՝ որոշ կրճատումներով։
«ՆԷ»

Անդրկովկասը գահավիժորեն տանում էին դեպի ազգամիջյան պատերազմ... 

1917 թ. Փետրվարյան հեղափոխությունը մի լավ հարցաքննություն էր Ռուսաստանի ժողովուրդների համար, թե ով ինչ բագաժով պիտի դուրս գա հեղափոխական ասպարեզի մեջ դեր կատարելու համար: Դա ընդունակությունների, պատրաստվածության հարցաքննություն էր: Կովկասյան ազգերի մեջ ամենից լավ պատրաստված հանդիսացան վրացիները: Նրանք ունեին մի ուժեղ և միատարր կազմակերպություն՝ մենշևիկ սոցիալ-դեմոկրատիան, որ կարևոր դեր էր խաղում Ռուսաստանի մենշևիզմի մեջ...

Վրացիներից անհամեմատ հետամնաց էին հայերը: Ճիշտ է, հայերի մեջ հասարակական բաժանումներ և խմբավորումները վաղուց էին սկսվել՝ կար հայ սոցիալ-դեմոկրատիա, կային հայ սոցիալիստ-հեղափոխականներ, բայց այդ բաժանումները զարգացման սաղմնային վիճակի մեջ էին և չէին կարող անկախ ու գործուն դեր կատարել: Գլխավոր զանգվածը կազմում էր Դաշնակցությունը, որի արևելքն ու արևմուտքը հայտնի չէին և նրա շեֆերին: Հիշում եմ «Հորիզոն» լրագրի մի խմբագրական ժողով՝ դարձյալ Համբարձում Մելիքյանի նախագահությամբ: Ինձ, իբրև դրսի աշխատակցի, հրավիրել էին կարծիք հայտնելու թերթի ուղղության մասին: Երբ հերթն ինձ հասավ, ես ասացի, թե դժվարանում եմ մի որոշ կարծիք հայտնել, որովհետև մի հաստատուն բացորոշ ուղղություն չեմ տեսնում: Թերթն առանց ուղղության է. այսօր մի հոդված սաստիկ առաջադեմ բովանդակությամբ, վաղը մեկ ուրիշը՝ հետադեմ բովանդակությամբ: Ի մեծ զարմանս ինձ՝ թերթի խմբագիր Արշակ Ջամալյանը հաստատեց իմ ասածը, բայց արդարացավ՝ ասելով, թե դաշնակցական աշխարհայացքը պարզ, որոշ, կետ առ կետ օրենսդրված չէ, ինչպես, օրինակ, մարքսիզմը, որին հետևողի համար ամեն ինչ պարզ դասավորված է համաչափ և ներդաշնակ սիստեմի մեջ: Մինչդեռ, քանի դաշնակցական թերթ կա, այնքան էլ ուղղություն կա: Եվ այս ճիշտ էր…

Հեղափոխություն է փողոցում, դուրս են գալիս հասարակական կազմակերպությունները, դիրք են բռնում, իշխանություն են ձեռք առնում: Սկզբի օրերին, կարծեք թե, հայերն են գերակշռող դիրք ձեռք բերում Թիֆլիսի մեջ: Բայց վրաց մենշևիկներն արագ խախտում են այդ դրությունը և, իրենց ձեռքը գցելով բոլոր կարևոր, հրամայող դիրքերը, հաստատում են իրենց հեգեմոնիան կովկասյան բոլոր ազգությունների մեջ...

Այսպիսով, վրացիությունը բոլոր մյուս ազգություններից գերադաս էր դառնում և ուժեղանում էր մանավանդ այն պատճառով, որ ղեկավարող կուսակցությունը (մենշևիկները) հասկանում էր մեկուսացման ամբողջ վնասը. ուստի, չամաչելով իր սոցիալիստական կերպարանքից, համաձայնության, կարելի է ասել՝ դաշնության մեջ մտավ թուրք կալվածատեր և բուրժուա դասակարգերի հետ, որոնք արդեն մի ուժեղ կազմակերպություն էին ստեղծել «Մուսավաթ» անունով:

Այսպիսով մեկուսացված մնում էր հայ ժողովուրդը: Պատերազմի և կամավորական շարժման սկզբից ստեղծված դրության շարունակությունն էր այս, որ սերտորեն կապված էր Դաշնակցության գոյության հետ: Այժմ, երբ սկսվել էր նոր կյանք, հայ հասարակությունը չկարողացավ հանել իր միջից մի ուրիշ հոսանք, որ ձեռնարկեր այդ նոր կյանքի խնդիրները լուծելու՝ նոր սկսվող պայմանների և պետական իրականության շրջանակի մեջ: Հայ ժողովուրդը մնաց իր հին մտայնությամբ. Դաշնակցությունն էր ղեկավարողը, ուղղություն տվողը. իսկ սա նշանակում էր, թե խառնված պիտի լինեն իրար հետ ֆիդայականությունն ու սոցիալիզմը: Ո՛չ մի բարեկարգում, ո՛չ մի վերանորոգում: Ամեն ինչ մնաց հինը: Մենք ունեինք լավ խմբապետներ, բայց չունեինք քաղաքական առաջնորդներ: Եվ այդ խմբապետները մարդիկ էին, որոնց համար մեծագույն պատվանունը սուլթանական «փաշա» անունն էր. դրա՛նք պիտի լինեին նաև քաղաքական առաջնորդներն ու պաշտպանեին հայ ժողովրդի շահերն այնպիսի միջավայրում, ուր խոսքը մաուզերին կամ մոսենուն չէր պատկանում, այլ քաղաքականապես կրթված, հասարակագիտական լուրջ պատրաստությամբ ամուր և ուժեղ մտքին...

Դաշնակցական ինտելիգենցիա կար, բայց տափակությունից ու միջակությունից վեր չգնաց նա: Ճիշտ է, հեղափոխության առաջին իսկ օրերից այդ ինտելիգենցիան ձեռք էր բերում Ալեքսանդր Խատիսյանին, որ մի ուժ էր նույնիսկ կովկասյան չափանիշով: Բայց այդ ի՞նչ ուժ էր: Խոսելու գեղեցիկ ընդունակություն ուներ, գործելու եռանդով լցված էր, բայց՝ անսկզբունք, պատեհական, կարիերիստ. ահա՛ ինչն էր, որ սնամեջ էր դարձնում այդ ընդունակությունը: Բուրժուազիայի սիրասուն զավակ, նրանից երես առած, նրանով առաջացած մինչև Թիֆլիսի քաղաքագլխի բազկաթոռը՝ նա հանկարծ դուրս եկավ իր այդ ծնող մոր դեմ, կռիվ հայտարարեց նրա դեմ՝ մտնելով Դաշնակցության շարքերը: Այսպես են մի գիշերվա մեջ սոցիալիստ դառնում, երբ հարկավոր է: Կարիերիզմի բնազդը չէր դավաճանել Խատիսյանին: Նրան ընդունեցին Դաշնակցության մեջ գրկաբաց, թույլ էլ չտվեցին, որ նա գոնե մի քառասնօրյա մաքրարան անցնի՝ իր անցյալ մեղքերից փոքրիշատե սրբվելու համար…

Ես պարտավոր եմ ասել, որ ամենքը չէին այդքան անտարբեր իրենց նոր ընկերակցի վերաբերմամբ. Դաշնակցության ձախ կամ երիտասարդ թևը շատ էր աշխատում զտել կուսակցության շարքերը: Հատուկ անբավականություն կար Խատիսյանի դեմ, և նրա անունը հանել տվին Սահմանադիր ժողովի պատգամավորների թեկնածուների շարքից: Բայց այս դիմադրությունը շատ կարճ տևեց, և նորաթուխ դաշնակցականն այնքան կարևոր դիրքեր գրավեց, որ իրենից շատ հեռու թողեց հին, ինչպես ասում են՝ «մազով-միրուքով» դաշնակցականներին: Սա, իհարկե, հրաշքով չէր կատարվում, այլ իրերի բնական բերմունքով՝ մարդ չկար կարևոր, պատասխանատու պաշտոնների համար, և ահա կախվում էին այդ մարդու փեշերից, որին չգիտեմ ով, շատ սրամիտ կերպով անվանել էր «պալատական սոցիալիստ»...

Բանվորական զանգվածների մի փոքր մասը գնաց Դաշնակցության ետևից, մնացած մասը սոցիալ-դեմոկրատիայի հետ էր: Եվ ահա, հիմնվելով ուժերի այս տեսակ տրոհման վրա՝ վրաց սոցիալ-դեմոկրատիան քաղաքային ընտրությունների ժամանակ առաջին խոշոր հաղթանակը տարավ Դաշնակցության դեմ: Թիֆլիսի հայ ազգաբնակչությունը թեև խոշոր քանակություն էր կազմում, բայց անկազմակերպ վիճակի մեջ գտնվելով՝ ձայների մեծամասնությունը շահեց վրաց սոցիալ-դեմոկրատիան, իսկ Դաշնակցությունը քաղաքային դումայի մեջ բռնեց երկրորդական տեղ: Քաղաքագլուխ ընտրվեց վրացի. բոլոր խոշոր, պատասխանատու պաշտոնները նույնպես վրացիների ձեռքն անցան, և այսպիսով լուծում ստացավ տասնյակ տարիներից ի վեր վրաց ազնվականության և հայ բուրժուազիայի մեջ բորբոքված կռիվը Թիֆլիսի քաղաքային ինքնավարությանը տիրանալու համար: Այս առաջին հաղթանակից հետո Դաշնակցությանը վիճակվում էր իր դիրքերը մեկը մյուսի ետևից վրաց սոցիալ-դեմոկրատիային զիջելը...
Այս կողմից ավելի լավ դրության մեջ էր թուրք ժողովուրդը: Թեև թուրքերը նոր էին միայն մտնում քաղաքական կազմակերպման շրջանը, և թեև նրա մեջ գոյացած «Մուսավաթ» կազմակերպությունը ավատական-կրոնական բովանդակություն ուներ և ներկայացնում էր ազգայնամոլ հետադիմություն՝ երիտթուրքերի ճաշակով և տիպով, բայց և այնպես՝ նա միացած էր վրաց մենշևիկների հետ, գնում էր նրա ետևից և որոշ դեպքերում փոխադարձաբար քաշում էր նրան իր ետևից, մանավանդ այնտեղ, ուր հարցը վերաբերում էր հայերին: Թե՛ այս հանգամանքը և թե՛ այն, որ «Մուսավաթն» իր մեջքի ետևում զգում էր Թուրքիայի ուժը, թուրք ժողովրդի ներկայացուցիչ կազմակերպությանը տալիս էր այնքան ամուր և ուժեղ դիրք, որ Դաշնակցությունը ստիպված էր նրա առջև նահանջողի, զիջողի դիրք բռնել...

Կերենսկու ապիկար կառավարությունն ինչպես ամեն տեղ, այնպես էլ Կովկասում սաստկացրել էր անիշխանությունը: Օգտվելով այս հանգամանքից՝ թուրք ազգաբնակչությունը տենդային շտապով զինվում էր: Այս այնքան խոշոր մի երևույթ էր դարձել անդրկովկասյան իշխանության մեջ, որ նրա վրա ուշադրություն դարձրեց նույնիսկ Կովկասյան բանակի զինվորական պատգամավորների խորհուրդը: Հայ ժողովուրդը զգում էր, թե ում դեմ են ուղղված այդ բացահայտ պատերազմական պատրաստությունները, և շարունակ մատնացույց էր անում, թե ինչ վտանգ է պատրաստվում...

Բայց մենք մոռացանք մեր չարաշուք բյուրոն: Ի՞նչ եղավ նա: Հեղափոխությունը բերում էր նրան բնական մահ, թեև Թուրքահայաստանը շարունակում էր գրավված մնալ ռուսական զորքերով: Կամավորական խմբերի տեղ այժմ կազմված էին ազգային գնդեր՝ մշտական բանակի մեջ ծառայող զինվորներից: Այսպիսով հայերն ու վրացիներն ունեին իրենց զորքերը, որոնք գտնվում էին զորաճակատի զանազան մասերում: Բայց այս կազմակերպությունն այլևս ոչ մի կախում չուներ Ազգային բյուրոյից: Առաջվա դիրքի և նշանակության հետքերն անգամ չէին մնացել նրա վրա: Ամենից առաջ, հենց որ կոմս Վորոնցով-Դաշկովը հեռացավ Կովկասից, Գևորգ կաթողիկոսը, ինչ-որ անձնական վրեժ հանելու համար, Մեսրոպ եպիսկոպոսին հեռացրեց Թիֆլիսի առաջնորդությունից և պատվավոր աքսոր ուղարկեց Աստրախան: Նրա տեղ առաջնորդ եկավ Մխիթար եպիսկոպոսը, մի անապատական, որ մարդու երես չէր ուզում տեսնել, ուր մնաց՝ դեռ դիվանագիտությամբ էլ պարապել...

Այս դրության մեջ բյուրոն հղացավ իրենից ավելի մի խոշոր և հեղինակավոր մարմին ստեղծելու միտքը: Եվ հրավիրեց, այսպես անվանված, համազգային կոնֆերանս, որ կայացավ Թիֆլիսում, 1917-ի աշնանը: Այժմյան Ռուսթավելու թատրոնի մեծ դահլիճում համախմբվեցին 150-ից ավելի ներկայացուցիչներ, որոնցից մոտ 90-ը Դաշնակցությանն էին պատկանում: Կային և ուրիշ կազմակերպություններ՝ սոցիալ-դեմոկրատներ, սոցիալիստ-հեղափոխականներ, Հայ ժողովրդական կուսակցության [անդամներ]: Աջ կողմի ծայրի աթոռները գրավեց անկուսակցականների խիստ փոքրաթիվ խմբակը, որի մեջ էի և ես: Առաջին օրերին տեղի ունեցան խիստ վիճաբանություններ: Դաշնակցականները, իբրև ուղղափառ սոցիալիստներ, հարձակվեցին բուրժուազիայի վրա, որ ներկայացված էր ի դեմս Ժողովրդական կուսակցության: Ես հիշում եմ մի այսպիսի զվարճալի դեպք. դաշնակցական հռետորը փրփրած խոսում է՝ հարյուր ու մի մեղք շպրտելով բուրժուազիայի դեմքին: «Դուք,- բացականչում է նա,- շահագործող գործարանատերեր…»: Ժողովրդականների միջից Գևորգ Մելիք-Ղարագյոզյանը նույնպես բացականչում է. «Մեր մեջ գործարանատեր չկա, գործարանատերը ձեր մեջ է»: Ամենքը նայում են ձախ թևին. այնտեղ՝ դաշնակցականների մեջ նստած է Համբարձում Մելիքյանը: Բարձրանում է ծիծաղ: Հռետորը ընդհատում է իր ճառը և նստում տեղը: Եվ մյուս օրվանից Բաքվի նավթարդյունաբերողն այլևս չհամարձակվեց երևալ դահլիճի մեջ…

Բուրժուազիային լավ բզկտելուց հետո՝ կուսակցությունները կատաղորեն ընկան իրար վրա: Հիշում եմ, թե ինչ աներևակայելի աղմուկ բարձրացրեց Սիմոնիկ Փիրումյանը, երբ բեմ բարձրանալով՝ խիստ հարձակումներ գործեց դաշնակցականների վրա՝ անվանելով նրանց «բանդիտներ, որոնք պատերազմ էին հայտարարում Թուրքիային»: Ամբողջ դաշնակցական թևը տեղից վեր ցատկեց և մի քանի րոպե շարունակ դահլիճի մեջ կանգնած էր սոսկալի ոռնոց, որի մեջ չէր կարելի լսել և ոչ մի հատ բառ: Նախագահող Լևոն Աթաբեկյանը կոտրատում էր իր ձեռքերը՝ խփելով նախագահական սեղանին և կարգի հրավիրելով ժողովականներին: Վերջապես հանգստություն տիրեց: Բայց դաշնակցականներն էլ, իհարկե, պարտքի մեջ չմնացին: Նրանց կողմից դուրս եկավ պատասխանելու Նիկոլ Աղբալյանը, որ հայոց պատմությունից օրինակներ բերելով, շատ պարզ ակնարկներով ցույց տվեց, թե սոցիալ-դեմոկրատները ազգային դավաճաններ են, և վերջացրեց իր խոսքը բղավելով. «Իսկ մենք կկռվենք երեք ճակատի վրա և նորից կտանք երեք հարյուր հազար զոհ»...

Անցողակի հիշատակեմ, որ այդ ժամանակ արդեն հասունանում էին այն անջատողական և ազգայնամոլական տրամադրությունները, որոնք Անդրկովկասը գահավիժորեն տանում էին դեպի ազգամիջյան պատերազմ և դժոխային կացություն: Վրաց նացիոնալիստները (իսկ ովքե՞ր չէին նացիոնալիստ՝ մենշևիկնե՞րը միթե) առաջին անգամ պահանջ էին դնում, թե Թիֆլիսը բացառապես իրենցն է, և հայերն այդտեղ անելու ոչինչ չունեն: Թիֆլիսի սոցիալ-դեմոկրատ քաղաքագլուխը հարկավոր չհամարեց անձամբ ողջունել ամբողջ հայ ժողովուրդը ներկայացնող այս համագումարը, այլ միայն հեռագիր ուղարկեց: Իսկ վրացական թերթերը գրում էին, թե հայերի այս գումարումը վերջինը պիտի լինի Թիֆլիսում, և թող այսուհետև նրանք գտնեն իրենց հայրենիքը...

Ազգային կոնֆերանսն ի վերջո տեղափոխվեց առաջնորդարանի դահլիճ և, այդտեղ ընտրելով մի լիազոր մարմին՝ Ազգային Խորհուրդ անունով, ցրվեց: Խորհրդի անդամների մեծամասնությունը, իհարկե, դաշնակցականներից էր, բայց մյուս կուսակցություններն էլ ունեին իրենց ներկայացուցիչները՝ համեմատ իրենց ունեցած պատգամավորների թվի...

Այստեղ ահա, հեղափոխության մեջքի վրա հեծած՝ հասարակական դիրքի բարձրերն էր թևակոխում մի մարդ՝ Ավետիս Ահարոնյանը: Նա ընտրվեց Ազգային Խորհրդի նախագահ: Ազգային խորհուրդներ իրենց համար ընտրեցին նաև վրացիներն ու թուրքերը: Դրանք իսկապես ազգային կառավարություններ էին, իրացնում էին գերագույն, վարչական գործառնություններ՝ տուրքեր նշանակել, զորաժողով հայտարարել և այլն: Այդ ազգային կառավարություններով իրապես սկիզբ էր դրվում երկրի բաժանման երեք ազգությունների միջև, այնպես որ կենտրոնական կովկասյան կառավարությունը ստիպված էր լինում շատ անգամ այդ ազգային անջատականությունների ցանկություններին և որոշումներին հարմարվել...

Դեռ Կովկասյան ճակատի վրա կանգնած էր ռուսական խոշոր և հաղթական բանակը, ուստիև կարգը համեմատաբար դեռ կայուն էր: Բայց ահա պայթեց Հոկտեմբերյան հեղափոխությունը: Ամենից առաջ սա կուսակցական մի խոշոր պարտություն էր նաև վրաց մենշևիկների համար... «Մուսավաթ» կազմակերպությունը, իբրև երիտթուրքերի կուսակցության մի կովկասյան բաժանմունք, բոլշևիկյան Ռուսաստանի դեմ չէր միայն, այլ առհասարակ Ռուսաստանի. չէին ուզում, որ ռուսները մնան Կովկասյան լեռնաշղթայի հարավային մասում: Ուստի մուսավաթականները միանգամայն համաձայն էին, որ Անդրկովկասը չճանաչի բոլշևիկական Ռուսաստանին: Վրաց հասարակության և մենշևիկության մեջ էլ շատ զարգացած էր անջատողական գաղափարը, ուստի վիրա-թուրքական համաձայնությունը շատ կետերում բխում էր երկու ազգերի հասկացած շահերից:

Այլ էր հայ ժողովրդի դրությունը: Նա շատ լավ ըմբռնում էր, որ իր համար ամենաիրականը ռուսական օրիենտացիան է, և որ առանց Ռուսաստանի ինքը չի կարող գտնել հանգստություն իր պատմական հայրենիքում: Հենց այդ պատճառով էլ վրացիներն ու թուրքերն ատում էին հայերին, բացարձակ մեղադրում էին, թե նրանք են եղել, որ բերել են ռուսներին Անդրկովկաս, նվաճել են տվել:

(շարունակելի)




Վերջին էջ


ԱՇԽԱՐՀԸ ՓՈԽՎՈՒՄ Է

Ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ 25 տարուց ավելի ապրելու համար ազգի ծնելիության ցուցանիշը մեկ ընտանիքի հաշվով պետք է լինի 2,11 երեխա։ Եթե դրանից ցածր է, ազգը կանհետանա։
Պատմության ողջ ընթացքում 1,9 ծնելիության ցուցանիշ ունեցող ոչ մի ազգ չի վերականգնվել։ Իսկ 1,3-ի դեպքում ուղղակի անհնար է, որովհետև այդ դեպքում վերականգնման համար անհրաժեշտ է 80-100 տարի։ Մինչդեռ գոյություն չունի այնպիսի մի տնտեսական մոդել, որ օգնի այդքան երկար գոյատևելու համար։

Մի խոսքով, եթե երկուական զույգ ունեն մեկական երեխա, նշանակում է երեխաները երկու անգամ պակաս են, քան ծնողները։ Իսկ եթե այդ երեխաները հետագայում նույնպես մեկական երեխա ունենան, ապա թոռների թիվը չորս անգամ պակաս է լինելու ծնողների թվից։
Այսօրվա դրությամբ ծնելիության ցուցանիշը Ֆրանսիայում 1,8 է, Անգլիայում՝ 1,6, Հունաստանում՝ 1,3, Իտալիայում՝ 1,2, Իսպանիայում՝ 1,1։ Ողջ եվրոպական միությունում ծնելիության միջին աստիճանը մեկ ընտանիքի հաշվով 1,38 երեխա է։ Պատմական փաստերը ցույց են տալիս, որ այդ թիվն այլևս չի կարող աճել։

Տարիների ընթացքում Եվրոպան այլևս չի լինելու այնպիսին, ինչպիսին այսօր մենք գիտենք։ Սակայն Եվրոպայի բնակչությունն ամենևին չի պակասում։ Պատճա՞ռը։ Ներգաղթը (էմիգրացիա)։ 1990 թվականից սկսած Եվրոպայում բնակչության աճի 90 տոկոսը կատարվում է մահմեդական երկրներից ներգաղթի շնորհիվ։
Ֆրանսիայում մեկ ընտանիքին բաժին է ընկնում 1,8 երեխա, մահմեդական մեկ ընտանիքին՝ 8,1 երեխա։ Ֆրանսիայում մինչև 20 տարեկանների 30 տոկոսը մահմեդականներ են։ Նիցցայում, Մարսելում, Փարիզում և այլ խոշոր քաղաքներում նրանք արդեն 45 տոկոս են կազմում։ 2027 թվականին Ֆրանսիայում յուրաքանչյուր հինգերորդ բնակիչ մահմեդական է լինելու։

Վերջին 30 տարում Անգլիայում ասիական բնակչության թիվը 82 հազարից հասել է 2,5 միլիոն մարդու։ Այսինքն՝ աճել է 30 անգամ։ Այնտեղ հազարից ավելի մզկիթ կա արդեն, որոնց մեծ մասը նախկին եկեղեցիներ են։
Հոլանդիայում նորածինների 50 տոկսը արաբ է։ 15 տարի հետո Հոլանդիայի բնակչության կեսը կազմելու են մահմեդականները։ Բելգիայում բնակչության 25 տոկոսը և նորածինների 50 տոկոսը մահմեդականներ են։

Բելգիայի կառավարությունը հաստատել է, որ 2025 թվականին եվրոպական երկրների երեխաների 1/3-րդը ծնված են լինելու մահմեդական ընտանիքներում։ Եվ դա ընդամենը 15 տարի հետո։ Գերմանիայի կառավարությունը հրապարակայնորեն ստիպված է եղել հայտարարել, որ գերմանացիների ծնելիության անկումն այլևս հնարավոր չէ կանգնեցնել։ 2050 թվականին Գերմանիան արդեն մահմեդական երկիր է լինելու։

Մուամար Կադաֆին հայտարարել էր. «Ինչպես երևում է, Ալլահը Եվրոպայում մեզ հաղթանակ է նվիրելու առանց սրի, առանց զենքի և նվաճման։ Մեզ ահաբեկիչներ, մահապարտներ պետք չեն։ Ընդամենը մի քանի տասնամյակ՝ և 50 միլիոն արաբներ Եվրոպան կդարձնեն մահմեդական աշխարհամաս»։

Կանադայում ևս նույն պատկերն է։ Ծնելիության ցուցանիշը մեկ ընտանիքի հաշվով 1,6 երեխա է։ ԱՄՆ-ում նույնպես 1,6 երեխա է, բայց լատինաամերիկյան ազգերի և այլ ներգաղթողների շնորհիվ այն հասնում է 2,11-ի, որը նվազագույն աստիճանն է ազգի գոյության համար։
1970 թվականին ԱՄՆ-ում կար 100 հազար մահմեդական։ 2010 թվականին նրանց թիվն արդեն 9 միլիոն է։ Աշխարհը փոխվում է։




ԹԵ ԻՆՉՊԵՍ ՍԱՀԱԿԸ ՀԱՆՁՆԵՑ ՓՈՂԻ ՔՍԱԿԸ

20-րդ դարասկզբին կատարված իրական դեպք է սա։ Դարբին Բարումի անունով գերդաստանը բնակվում էր Ավդալար (Լաչին, Բերձոր) բնակավայրին չհասած ճանապարհի աջակողմյան գետնափոր կայարաններում: Բնակավայրը կոչվում էր Չոբան գյունե: Ունեին դարբնոց Ավդալարում տեղակայված փոստի շենքի հարևանությամբ:
Յոթ եղբայրներից մեկը՝ Սահակը, մոտը եղած փողերը միշտ պահում էր մի փոքրիկ քսակի մեջ: Այն թոկով միացնում էր կաշվե գոտուն ու դնում գրպանում: Ասում են՝ սիրում էր մեկ-մեկ էլ ստուգել քսակի առկայությունը գրպանում:

Չնայած գերդաստանի բոլոր արու զավակները դարբնություն էին սովորում, Սահակի մի ձեռքը առևտրի մեջ էր ու հաճախ էր լինում Ավդալարի փոքրիկ շուկա կոչվածում, որտեղ միայն մոտիկ գյուղերից էին ապրանք բերում՝ վաճառելու համար:
Աշնանային մի օր կես դարբին, կես առևտրական Սահակը շուկայից հինգ այծ է առնում ու բերում տուն: Օրը դեռ չէր մթնել: Գյուղից դուրս, աղբյուրի մոտ երեխաներ էին խաղում: Սահակն իր մոտ է կանչում Պետրոս անունով որդուն ու պատվիրում, որ և՛ խաղան և՛ աչքների տակով հետևեն, որպեսզի այծերը մինչև մութն ընկնելը արածեն, ապա նոր բերեն տուն: Երեխաներն այդպես էլ անում են:

Որոշ ժամանակ անց աղբյուրի մոտ մի սայլ է կանգնում ու ձիերը սկսում են ջուր խմել: Սայլապանը ճամփեզրին արածող այծերը նկատելով, առնելու ցանկություն է հայտնում ու խնդրում, որ երեխաներից մեկը գնա տիրոջը կանչի: Պետրոսը, որ հազիվ 13-14 տարեկան լինելը, առաջ է գալիս ու ասում, որ տերն ինքն է:
Որոշ ժամանակ սակարկելուց հետո այծերից մեկը 3 ռուբլով վաճառում է: Երբ մութն ընկնում է, Պետրոսը մնացած չորս այծերը մտցնում է գոմը և էլի գնում ընկերների մոտ, տնեցիներին հայտնելով, որ այծերը բերել է:

Սահակը ստուգելու համար գոմի դուռը բացում ու հաշվում է այծերը: Երբ տեսնում է, որ այծերից մեկը պակաս է, ջղայնացած կանչում է Պետրոսին ու բղավում. «Ա՛յ մեռած, բա այծերից մեկը ո՞ւր է, ինչո՞ւ ես կորցրել»:
Պետրոսը գրպանից հանում է երեք ռուբլանոց թղթադրամը և պատասխանում. «Ապե՛ր, չեմ կորցրել, ծախել եմ, ա՛յ փուլը»: Սահակը Պետրոս տղայից ստանալով թղթադրամը, տակ ու գլխին մի քանի անգամ նայելուց հետո սկսում է գլուխը շարժել՝ մեկ Պետրոսին, մեկ նրանից ստացած փողին նայել: Արդեն հարևանները հավաքվել էին Սահակի ձայնից՝ տեսնելու, թե ինչ է պատահել։

Հենց հարևանների ներկայությամբ էլ Սահակը գրպանից հանում է փողի քսակը, բացում բերանը, երեքանոցը դնում մեջը: Մատները սկսում են դողալ: Մի ձեռքում պինդ սեղմում է փողի քսակը, մյուսով գոտու աջ մասին ամրացրած թոկն արձակում, նորից լայն բացում քսակի բերանը, նայում մեջը եղած փողերը, փակում ու տալիս է փոքրիկ Պետրոսին՝ ասելով. «Պետրո՛ս, առ քսակը, այսօրվանից դու մեր տանը պիծի ապան ես: Մեր առևտուրը դու ես անելու»:
Այդ օրվանից իր գործի՝ առևտրի իսկական վարպետ Պետրոսը օգտակար է եղել և՛ գերդաստանին և՛ համագյուղացիներին…

ՀՐԱՉԻԿ ՀԱՐՈՒԹՅՈՒՆՅԱՆ
ք. Շուշի




Ի՞ՆՉ ԿԼԻՆԻ, ԵԹԵ ԱՐԵԳԱԿՆ ԱՆՀԵՏԱՆԱ

1-ին օր - Երկրի վրա կթվա, թե օրը մթնել է, գիշեր է՝ միայն առանց Լուսնի, քանի որ այն այլևս չէր «լուսավորելու»՝ զրկված լինելով Արեգակի լույսից։

9-րդ օր - Ողջ երկիր մոլորակում ջերմաստիճանը լրիվ հավասարվելու, միատեսակ է դառնալու։

20-րդ օր - Բոլոր ջրային տարածքները (գետեր, լճեր, ծովեր) լրիվությամբ սառչելու են։

27-րդ օր - Ջերմաստիճանը հասարակածում հասնելու է -18-ի, ինչպես և ամենուր։

65-րդ օր - Երկիր մոլորակի ջերմաստիճանը հասնելու է -50-ի։
6 տարի հետո - Երկիրը հայտնվելու է Պլուտոնի ուղեծրում, որովհետև առանց ձգողության կենտրոնի պարզապես դուրս է թռչելու Արեգակնային համակարգից։

10 տարի հետո - Երկրի ջերմաստիճանը դառնալու է -125։
57 տարի հետո - Նույնիսկ համաշխարհային օվկիանոսը՝ մինչև ամենախորքը, վերածվելու է սառույցի...

Բայց, իհարկե, այս ամենը տեղի չի ունենալու։ Մարդիկ կարող են հանգիստ ապրել իրենց հայրենի մոլորակում։ Երկիր մոլորակը դեռ միլիոնավոր տարիներ, միլիարդ տարի հնարավոր է գոյատևի... Առնվազն 7 միլիարդ տարի Արեգակը լուսավորելու է... Մարդիկ կարող են ապրել այնքան ժամանակ, քանի դեռ չեն ավերել մոլորակի ողջ կանաչ զանգվածը (չեն կտրել, ոչնչացրել բոլոր ծառերը, անտառային ծածկույթը, ինչպես դա վարպետորեն անում են մեզանում), որը կյանքի գոյության հիմնական գրավականն է...




ՀԱՎԸ ՃՈՒՏ Է ԾՆԵԼ

Շրի Լանկայում հավը ճուտ է ունեցել ծննդաբերության, այլ ոչ թե ձվադրման միջոցով: Ճուտիկը լույս աշխարհ է եկել լիարժեք ձևավորված և առողջ, իսկ ահա մայր հավը սատկել է ծննդաբերության ժամանակ ստացած ներքին վնասվածքներից: Անասնաբույժները բացատրել են, որ բեղմնավորված ձվաբջիջը 21 օրում կարողացել է լիարժեք ձևավորվել հավի սեռական համակարգում:
Այս լուրը տեղի լրատվամիջոցներին առիթ է տվել հեգնելու հավի եւ ձվի փիլիսոփայական պարադոքսի թեմայով: «Հավը ձվից ավելի շուտ է հայտնվել»,- գրել էր թերթերից մեկը:




Համարի ասույթը

Հայից բացի աշխարհում հազիվ թե գտնվի մի այլ ազգ, որ սեփական երկրում, ասենք, ռուսական համայնք ստեղծի և իր հայրենի երկրին նայի «սեզոնչիկի» աչքերով:


Ամսվա ասույթը

Կան, այսպես կոչված, գործիչներ, ովքեր ընտրություններում ստանալով իրենց ընտանիքի անդամների և մի քանի ընկեր-բարեկամի քվեները, հայտարարում են՝ ժողովուրդն ինձ ընդունում է...